Een sprankelende Oegandese familie-epos rijk aan mythes en realiteit

“Toen ik aan Kintu begon, bedacht ik: als ik over het kolonialisme ga schrijven, dan gaan mijn Europese lezers weer alleen naar zichzelf kijken. Maar ik wil dat ze ook eens kijken naar ons, de Oegandezen, hoe mooi we zijn, hoe lelijk, hoe wat dan ook”, zei Makumbi tegen de Volkskrant in een interview.

En precies dit laat Makumbi zien in dit prachtige epos, waarin het verhaal van de machtige stamhouder Kintu de basis vormt. Hij gaat in 1750 op reis gaat door het koninkrijk Buganda om trouw te zweren aan de nieuwe koning. Tijdens de tocht slaat het noodlot toe, waardoor er een vloek wordt ontketend die de nakomelingen van Kintu generatielang blijft achtervolgen.

Door de compacte, maar sfeervolle schrijfstijl van Makumbi was ik direct vanaf de eerste pagina’s betoverd door dit oude Buganda en voelde ik me gelijk verbonden met Kintu en zijn clan. Ik vond het vooral interessant om te lezen over de positie van de vrouw in deze tijd.

Het verhaal maakte daarna een sprong in de tijd naar 2004. Als lezer maak je kennis met verschillende nakomelingen van Kintu: Suubi, een jonge vrouw die wordt geplaagd door haar overleden tweelingzusje; de oudere evangelist Kanani, die niks wil weten van de oude tradities en mythes; Isaac Newton, wiens vrouw net is overleden (vermoedelijk aan AIDS); en de oudere verwarde Miisi, een schrijver die is onderwezen in het buitenland en nu op het platteland woont met zijn kleinkinderen.

De koloniale tijd wordt, zoals eerder gezegd, expres overgeslagen, en ook de geschiedenis van het onafhankelijke Oeganda heeft geen prominente rol. Natuurlijk hebben beide periodes invloed op de levens van de hoofdpersonages, maar Makumbi schetst vooral het dagelijkse leven van de Oegandezen.

In hun levensverhalen komen verschillende thema’s voor die spelen in de Oegandese maatschappij, maar ook zeker op grotere schaal. Een paar voorbeelden zijn armoede, volksverhalen, religie, psychische ziektes, de aidsepidemie, homoseksualiteit, het spirituele en (seksueel) geweld. Ondanks dat elk verhaal op zichzelf staat, ontdek je al snel bepaalde familietrekjes. Daarnaast komt de vloek in elk van hun leven terug. Ikzelf geloof er niet in, maar toch voelde het reëel aan. Hoe beleven Oegandezen dit? Precies deze vraag stelde de Volkskrant ook aan Mukambi. Ze antwoorde: “Er is een groeiende behoefte aan eigenwaarde, ‘wie zijn wij eigenlijk’. Dat zie je in het dagelijks leven, maar zeker ook in de kunst, de muziek, mode, essays en romans. Daarom wordt mijn verhaal van de vloek door westerse lezers als metafoor gezien, een literaire vorm, maar Afrikaanse lezers nemen het letterlijk. Het is allebei juist: ik schrijf voor beide soorten lezers.” Dit is één voorbeeld, maar ik denk dat dit boek nog veel meer lagen, symboliek en gewoonten beschrijft, die ik als Europeaan niet herken of anders beleef.

Of Makumbi met Kintu de ‘grote Oegandese roman’ schreef kan ik niet beoordelen als Nederlandse, maar één dit is zeker, ik heb genoten van dit prachtige boek én geleerd over de Oegandese historie en cultuur. Bovendien sluit het af met een feministische knipoog ;) Een aanrader dus!

Interview Volkskrant: https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/jennifer-nansubuga-makumbi-ik-wil-dat-europeanen-ook-eens-naar-ons-kijken~bec2fbc0/