Een gevoel van onmacht

Geschiedenisleraar Jacob Visser woont in een klein plattelandsdorp, heeft een dochter die gaat trouwen en een vrouw waarmee hij, afgezien van een huis, niet veel meer deelt. Het verhaal begint nadat hij voor de klas iets ondoordachtst zegt en de lokale journalist, ooit een ouder vriend, er lucht van krijgt. Een groepje neonazi’s benoemt de leraar vervolgens tot hun leider. Visser belandt van de ene absurde gebeurtenis in de andere en probeert intussen te dealen met onverwerkt verdriet. Is hij in staat het tij te keren? Of wordt hij aan de schandpaal genageld?

Dit is het tweede boek dat ik van Rob van Essen heb gelezen, nadat ik eerder het met de Libris Literatuur Prijs bekroonde “De goede zoon” las. Visser is een roman die zich afspeelt in een wereld vergelijkbaar met die van ons. Het dorp, de mensen en de verhaallijn zouden zomaar in het echt kunnen plaatsvinden. Toch voelt het verhaal en de omgeving een tikkeltje absurdistisch. Dit gaat niet zo ver als in de goede zoon, waar veel utopische elementen inzitten, maar toch lijkt het mij kenmerkend voor van Essen.

Qua schrijfstijl vond ik het boek makkelijker dan de goede zoon, maar nog steeds is het net niet helemaal mijn ding. Ik heb er toch voor mijn doen lang overgedaan, omdat ik mezelf niet helemaal kon verliezen in het verhaal. Gelukkig is het boek daarentegen niet te ingewikkeld en zitten er geen megalange zinnen in (waar ik in de goede zoon wel eens moeite mee had).
Wel ergerde ik mij ook in dit boek weer aan de hoofdpersoon. Visser laat namelijk alles maar over zich heenkomen, zonder dat hij voor zichzelf opkomt. Zo legt hij geen een keer uit wat hij nou precies voor de klas zei en waarom hij dit zei. Hebben de leerlingen zijn woorden verdraaid? Of niet? En wat vindt hij eigenlijk zelf van het hele gebeuren? Visser spreekt geen enkele keer zijn mening uit, waardoor ik mij onrustig voelde tijdens het lezen. Maar ergens valt dit misschien wel te verklaren, door alles wat hij in het leven heeft meegemaakt. Soms wilde ik het boek boos wegleggen omdat zijn gevoel van onmacht mij ook begon te raken. Al deze gevoelens wisselen elkaar in razendtempo op, afgewisseld met een stevige portie ironie.

Ergens denk ik dat dit misschien ook wel de kracht is van Rob van Essen. Ik blijf namelijk wel geboeid tijdens het lezen en het verhaal zet me aan het denken over de maatschappij. Ik denk dat je complete filosofische theorieën kan loslaten op de karakters en hun verhouding tot de maatschappij, maar zo ver zal ik niet gaan...

Tot slot wil ik Van Essen nog een pluim geven. Het ‘onverwerkte verdriet en de vervreemding en eenzaamheid die daaruit volgen’ is op een bijzondere manier, heel subtiel door het verhaal vervlochten. Prachtig gedaan!