Vertaalde bestseller over waardigheid in gesegregeerde VS

Een les voor het sterven  (A lesson before dying ) is recent uitgebracht in Nederlandse vertaling. Het is voor het eerst in 1993 verschenen in de Verenigde Staten en werd een internationale bestseller. Ernest J. Gaines (1933) heeft er destijds de National Book Critics Circle Award mee gewonnen en werd genomineerd voor de Pulitzer Prijs.

Gaines is generaties na het einde van de slavernij opgegroeid, maar toch waren de herinneringen aan de slavernij in zijn kinderjaren zeker aanwezig. Hij groeide heel arm op en woonde in een van de oude slavenkwartieren op een plantage. Zijn eerste lessen op school kreeg hij in de kerk op de plantage.

Een les voor het sterven speelt zich ook voornamelijk in het kwartier op de plantage af. Grant Wiggins is leraar op een school voor kinderen tot en met de zesde klas, die zijn lessen geeft in de kerk van de plantage. Hij krijgt de opdracht van zijn tante om van Jefferson een man te maken. Jefferson is een jongen die pech gehad lijkt te hebben en op het verkeerde moment op de verkeerde plaats was. Hij wordt aangetroffen door twee blanke mannen op een plaats delict. Hij staat in een winkel, waar bij een roofoverval een blanke man overlijdt, met geld uit de kassa en een halve fles whisky in zijn handen. Zijn advocaat probeert de twaalf blanke mannen uit de jury en de rechter te overtuigen van Jeffersons onschuld door te stellen dat Jefferson zo dom is als een varken en daardoor onmogelijk deel kan hebben genomen aan de roofoverval. De jury is echter resoluut en pleit unaniem schuldig. De rechter veroordeelt hem tot de elektrische stoel.

Het gevolg is, buiten de terechtstelling, dat Jefferson in zijn waardigheid is aangetast doordat hij vergeleken is met een varken. Zijn tante, een vriendin van de tante van Grant de leraar, wil daarom koste wat het kost dat Jefferson zijn waardigheid zal hervinden voordat hij op de elektrische stoel plaatsneemt. De twee tantes leggen Grant de taak op hem in de gevangenis te bezoeken en van Jefferson een man te maken. Grant heeft echter ook zijn eigen strubbelingen en heeft geen idee hoe en wat hij Jefferson zou kunnen bijbrengen. Hierdoor ziet hij deze taak absoluut niet zitten. Het is een boek over waardigheid, een gesegregeerde samenleving en een zoektocht naar identiteit.

Een les voor het sterven bevat een verhaal dat blijft hangen. Ernest J. Gaines’ schrijfstijl leest makkelijk en de auteur weet in het gehele boek subtiel, maar daardoor niet minder aanwezig, de gesegregeerde samenleving van Amerika te schetsen. De impact die het heeft op de personages wordt direct overgedragen op de lezer en geeft een grote historische lading aan het boek. Gaines gebruikt scherpe dialogen die positief bijdragen aan de boeiende zoektocht naar een identiteit in een zwaar gesegregeerde samenleving. Dit zorgt ervoor dat je vele delen van het boek alleen met gepaste verbijstering en ingehouden adem door kan lezen, zeker als je het afzet tegen de huidige tijdsgeest en maatschappij. Door de zeer toegankelijke schrijfstijl en zijn gevoel voor subtiliteiten is dit boek een aanwinst binnen de vertaalde literatuur voor de Nederlandse lezers.