Book review: Ian McDonald - Luna: New Moon

In het eerste decennium van deze eeuw schreef hij een aantal boeken die de Angelsaksische wereld achter zich lieten en toekomsten in opkomende economieën bekeken. River of Gods (2004), dat zich afspeelt in India 100 jaar na de onafhankelijkheid, is misschien wel het hoogtepunt uit zijn carrière tot nu toe. De laatste jaren heeft McDonald zich toegelegd op een drietal boeken voor een jonger publiek. Met Empress of the Sun (2014) kwam er een (voorlopig?) einde aan de Everness-serie en geheel in stijl, richtte McDonald zich vervolgens op een heel ander project: de Maan. Luna: New Moon is het eerste deel van een tweeluik waarin hij de kolonisatie van dit hemellichaam beschrijft.

De Maan kent duizend manieren om je te doden. Toch heeft onze satelliet een buitengewone aantrekkingskracht op sommige mensen. In de nabije toekomst wordt de Maan in hoog tempo gekoloniseerd en geïndustrialiseerd. Vijf grote bedrijven zwaaien er de scepter en zijn verwikkeld in een eeuwige strijd met elkaar. De jongste van de vijf draken, zoals de families genoemd worden, is de oorspronkelijk Braziliaanse Costa familie. De grondlegster van het bedrijf, Adriana Costa, is rijk geworden met de handel in Helium-3, een isotoop dat gebruikt wordt in fusiecentrales die de Aarde van energie voorzien. Ze is inmiddels bijna 80 en voelt haar einde naderen. Haar vijf kinderen zullen het bedrijf moeten verdedigen tegen de andere vier draken. Met name de van oorsprong Australische familie Mackenzie, bestuurders van een groot mijnbouwconglomeraat, lijkt het op ze gemunt te hebben.

McDonalds Maan is de natte droom van een libertarisme. Er is geen strafrecht, geen grondwet, geen belastingen, geen representatieve democratie. Er zijn alleen contracten en eindeloze rechtszaken over contractbreuk. Niets is verboden maar alles ligt vast in een contract en het breken of beëindigen van een overeenkomst heeft soms verstrekkende consequenties. De Maan is de meest vrije samenleving in de menselijke geschiedenis. Huwelijken zijn contracten net als alle anderen en kunnen in zo ongeveer elke denkbare samenstelling worden aangegaan en net zo makkelijk weer worden ontbonden. Designer drugs zijn vrijelijk verkrijgbaar en op zakelijk gebied kan zo ongeveer alles. Hebzucht en lust voeren de boventoon in een samenleving zonder normen en waarden. Het is dus niet helemaal verrassend dat sommigen het boek als een antwoord op Heinleins klassieker The Moon is a Harsh Mistress zien.

De mens mag dan vrij zijn, de Maan is een tiran. In een milieu dat totaal ongeschikt is voor menselijk leven is de bevolking volledig afhankelijk van techniek om te overleven. Iedereen betaalt continu voor de vier basiselementen van het leven op de Maan: water, lucht, ruimte en data. De teller loopt genadeloos richting de nul. Geen geld betekent afgesneden worden van de basisvoorzieningen en dat leidt onherroepelijk tot de dood. Terug naar de Aarde is voor velen ook geen optie. In de minimale zwaartekracht van de maan verzwakken spieren en botten in rap tempo. Na een verblijf van meer dan twee jaar is er geen weg meer terug. De spanning tussen de ongekende vrijheid van de samenleving en de ongekende dwang van het milieu wordt in alle details van de roman benadrukt. Het leven moet uitbundig geleefd worden in een omgeving waar de dood alom aanwezig is.

Als er al een rode draad is die door het werk van McDonald loopt dan is het wel het gebruik van een veelheid van vaak niet-Westerse culturen in zijn romans. Dit boek gaat daarin volledig mee. De vijf draken zijn van oorsprong Braziliaans, Russisch, Australisch, Ghanees en Chinees. Naast de Mackenzies duikt een enkele Amerikaan in het verhaal op maar de meeste karakters komen uit culturen van buiten het Engelse taalgebied. McDonalds Maan is multicultureel en hij drukt dat onder andere uit door een veelheid van woorden uit andere talen te lenen. Portugees is uiteraard erg aanwezig maar ook Russisch, Arabisch, Yoruba, Akan, Chinees, Spaans en Koreaans komen hier en daar om de hoek kijken. Voor zijn kalender leent hij een systeem afkomstig van de oorspronkelijke bewoners van Hawaii. Al deze invloeden geven het Engels van McDonald iets dat de beperkingen van die taal overstijgt. Hij is als het ware al bezig een Creoolse taal voor de Maan te ontwikkelen.

De schrijver heeft zich duidelijk verdiept in de technische problemen die het koloniseren van de maan met zich meebrengt. Vooral de constante dreiging om blootgesteld te worden aan het harde vacuüm en zonlicht ongefilterd door een ozonlaag en magnetisch veld komen regelmatig terug. McDonald opent het boek zelf met een scène waarin de karakers zich, als een soort overgangsritueel, bewust in het vacuüm wagen. Het verhaal is doorspekt met verwijzingen naar aanpassingen aan de lage zwaartekracht, veiligheidsprotocollen in het geval van het wegvallen van de luchtdruk en inventieve manier van transport op de maan en architectonische innovaties die gebruikmaken van de geologie van de maan. Ze worden allemaal kundig in het verhaal verwerkt zonder dat McDonald zijn toevlucht hoeft te nemen tot uitgebreide technische verhandelingen.

Aan alles in de roman is af te lezen dat het maar de helft van het verhaal is. McDonald heeft duidelijk wel geprobeerd om er een op zichzelf staand verhaal van te maken maar het eindigt met een enorme cliffhanger. Ook is hij vroeg in het boek erg druk met het introduceren van de vele karakters. Net als de taal van McDonald, is ook het gebruik van perspectief vrij vloeibaar. Hij gebruikt veel karakers om zijn verhaal vorm te geven dus zeker in het begin van het boek is het goed opletten voor de lezer. Als de karakters eenmaal zijn neergezet raakt het plot echter in een stroomversnelling die uitmondt in een werkelijk adembenemende en gewelddadige finale.

McDonald is duidelijk in topvorm in Luna: New Moon. De manier waarop hij zijn creativiteit de vrije loop laat en tegelijkertijd het verhaal in bedwang houdt is ronduit indrukwekkend. Eigenlijk is alles aan deze roman zowel uitbundig als gedisciplineerd. Van het taalgebruik tot het leven op de maan, het is een boek van messcherpe contrasten. De maan is alles of niets. Leven en dood liggen vlak bij elkaar en seksuele en economische vrijheid worden omgeven door de harde eisen van het milieu. Het gevoel dat alles op elk moment in het verhaal kan kantelen en dat veiligheid een flinterdunne illusie is, houdt de spanning goed in het verhaal. Ben je eenmaal de vrij uitgebreide voorstelronde aan het begin van de roman door, dan is het een boek dat je gewoon uit moet lezen. Het liefst in één sessie. Met dezelfde ogen naar de maan kijken is onmogelijk als je deze roman gelezen hebt.