Book review: Paolo Bacigalupi - The Water Knife

Enkele tientallen jaren in de toekomst is het zuidwesten van de Verenigde Staten veranderd in een onbewoonbare woestijn. De staten in het gebied zijn verwikkeld in een bitter gevecht om waterrechten om wat er over is van hun bevolking van water te kunnen voorzien. De regio wordt ook nog eens overspoeld door vluchtelingen uit het door rampen geteisterde Texas. Phoenix in de staat Arizona is één van de hardst getroffen steden. Armoede, corruptie, wanhoop en criminaliteit vieren er hoogtij. In deze stad proberen drie mensen te overleven. De journaliste Lucy Monroe raakt verstikt in een web van moord en verraad als ze de brute moord op een van haar contacten probeert te verslaan. Angel, een agent voor Catherine Case, de machtige directrice van de Southern Nevada Water Authority, is in de stad om een zijn collega’s te ondersteunen die aangeeft dat de zaken hem boven het hoofd groeien. De Texaanse vluchtelinge Maria probeert met een bescheiden handel in water uit de prostitutie te blijven. Ze maakt echter een misstap die haar in grote problemen brengt.

Water is altijd schaars geweest in het zuidwesten van de Verenigde Staten. Het is al sinds de eerste blanke kolonisten arriveerden in de regio duidelijk dat het een kostbare hulpborn is en dat er niet genoeg is om grote aantallen mensen te voorzien van drinkwater of grootschalige irrigatie voor landbouwgebieden mogelijk te maken. Dat heeft de bewoners er niet van weerhouden om het gebied toch te (over)bevolken. De belangrijkste bron van water in de regio is de Coloradorivier. Als alle waterrechten die op deze rivier rusten gehonoreerd zouden moeten worden had het debiet veel groter moeten zijn dan het in werkelijkheid is. Ook het grondwaterpeil is in veel gebieden in de laatste decennia hard gedaald. Combineer deze ontwikkelingen met de droogte die het gebied nu al een aantal jaren teistert en je begrijpt waar Bacigalupi zijn rampscenario vandaan haalt.

Hij is niet de enige die er zo over denkt. Bacigalupi heeft duidelijk zijn huiswerk gedaan. Het boek is stevig op onderzoek en feiten gebaseerd. Eén van de belangrijkste inspiraties voor het boek in Marc Reisner’s Cadillac Desert uit 1986. In 1993 is het gedeeltelijk herschreven en geactualiseerd. Ik heb het zelf niet gelezen maar het schijnt een heel goede, toegankelijke introductie te zijn in de geschiedenis van het watermanagement in de regio. Waarschijnlijk zouden meer mensen het moeten lezen.

De droogte heeft met name in de staat Californië de laatste tijd de nodige discussie losgemaakt. Er zijn inmiddels maatregelen genomen om het watergebruik te beperkten. Dit uiteraard tot groot ongenoegen van degenen die er door getroffen worden. Ik heb zelf de indruk dat zolang er nog discussies lopen over of een buitenzwembad of een perfect groen gazon nu meer water verdampt, en of de landbouw echt niet met wat minder water toe kan om de golfbanen groen te houden (eten kun je immers altijd importeren), de ernst van de situatie nog niet echt is doorgedrongen. Misschien dat El Niño (wetenschappers voorspellen al het hele jaar dat er één op komst is) binnenkort enige verbetering in de situatie brengt. Als de neerslag niet allemaal in één keer valt tenminste.

Wat betreft het doortrekken van bestaande ontwikkelingen zit de roman dus wel goed in elkaar. Bacigalupi gaat in het boek echter veel meer in op de sociale onrust die het gebrek aan water met zich meebrengt dan de ecologische aspecten van het probleem en daar zit toch wel de grote zwakte van het boek. In de roman is de federale overheid in de Verenigde Staten alle grip op het gebied kwijt. De veelvuldige rampen die het hele land plagen zijn gewoonweg meer dan Washington aankan. In het vacuüm dat is ontstaan proberen individuele staten, steden en groeperingen elkaar water afhandig te maken. Soms in de rechtszaal, soms door omkoping of corruptie. Vaak wordt ook geweld niet geschuwd. Het hardhandig buiten de deur houden van immigranten (of het nu Amerikanen zijn of niet) het opblazen van stuwdammen en het vernietigen van installaties zijn aan de orde van de dag. Bacigalupi beschrijft elk bloederig detail van deze strijd en in sommige hoofdstukken druipen de onsmakelijke details van de pagina’s af. Het is een boek voor mensen met een sterke maag.

Wat mij verbaasde tijdens het lezen is dat er nauwelijks pogingen worden ondernomen om structureel iets aan de situatie te verbeteren. Bacigalupi beschrijft wel allerlei trucjes om water te hergebruiken en besparen maar dat zijn over het algemeen niet meer dan lapmiddelen. Voor de mensen met geld zijn er uiteraard plaatsen beschikbaar in de hypermoderne arcologieën die in de meeste steden verrijzen. Dat is uiteraard niet weggelegd voor het deel van de bevolking zonder goedgevulde bankrekening. Alle maatregelen die getroffen worden zijn een druppel op de gloeiende plaat en bovendien wordt er veel meer tijd en energie gestoken in het elkaar afhandig maken van water. Het is daardoor een buitengewoon cynisch boek geworden waarin bijna alle karakters worden gemotiveerd door hebzucht. In dat opzicht deed het boek denken aan het werk van Joe Abercrombie.

Hebzucht is een thema dat in vrijwel elk werk van Bacigalupi een belangrijke rol speelt. In de meeste verhalen staat er echter iets tegenover. Er is betekenisvol verzet mogelijk tegen hebzucht. Ook al zijn de kosten hoog, de rampen die voor eigen gewin op de rest van de wereld worden afgewenteld zijn te bestrijden. In The Water Knife is van dat spoortje optimisme, het geloof dat menselijke creativiteit ook kan worden aangewend om de samenleving op de been te houden niets meer terug te vinden. De dog eat dog mentaliteit waarmee de hele roman doordrenkt is, is wat mij betreft de voornaamste reden dan deze roman het niet haalt bij The Windup Girl.

Wil dat zeggen dat The Water Knife een slecht boek is? Nee, absoluut niet. Als eco-thriller of, als je het liever zo wil omschrijven, post-apocalyptisch verhaal, werkt het boek prima. Toch blijft bij mij de indruk hangen dat Bacigalupi zich tot zekere hoogte schuldig maakt aan hetgeen hij de journalisten in zijn verhaal verwijt; het schrijven van rampenporno. Ik had gehoopt dat hij iets meer met het onderwerp zou doen dan alleen een rampscenario schetsen. Het is de moeite van het lezen waard maar Bacigalupi haalt niet helemaal uit het verhaal wat er in zit.