De ontdekking van Sión

De ontdekking van Sión

Mijn grootmoeder Sión werd geboren in Guanxuma, een gehucht op het Braziliaanse eiland Ilhabela, waar de vooruitgang zich maar amper liet gelden. Toen ze zeven jaar werd verhuisde ze, vanwege een aantal omstandigheden die met dit verhaal niets te maken hebben, naar het stralende Parijs van 1920.
       Drie dingen maakten een onuitwisbare indruk op haar. Het eerste was de stad zelf, die haar, zoals ze me jaren later zou vertellen, het gevoel gaf onbetekenend te zijn. Het tweede was de ontdekking van de meest fantastische winkel van de wereld. Die lag aan de rue de Sèvres nummer 63 en heette Au Bébé Bon Marché, en mijn grootmoeder dacht dat het de plek was waar alle poppen zich verzamelden om bewonderd te worden. Blonde poppen, donkere poppen, halfbloedpoppen, poppen die glimlachten of korzelig voor de dag kwamen, met steil haar of gekroesd. Poppen die op dames leken, op bruiden of prinsessen. En voor elk van hen bestonden er jurken en hoeden en schoenen en tassen en handschoenen en zelfs kaptafeltjes (als om te suggereren dat de poppen, behalve ijdel, ook in staat waren om zichzelf te bekijken), en prachtige houten huisjes, die zo goed waren ingericht dat ze niet van een echt huis te onderscheiden waren als ze niet zo klein waren geweest. En door de hele winkel stonden miniaturen om het leven van de poppen plezieriger te maken: eettafeltjes en stoelen, borden, bestek, dienbladen met een theepot en twee kopjes, fauteuils met kussens, lampen, gordijnen en lakens, zelfs schilderijen die zo goed gemaakt waren dat ze de handtekening van de schilder onthulden als je ze met een loep bestudeerde.
        Het was in Au Bébé Bon Marché dat haar adoptiemoeder zei dat ze de pop mocht uitzoeken die ze het liefst wilde hebben, en Sión wees, zonder te aarzelen, op een van de goedkoopste, een halfbloedpop van een handpalm hoog, gekleed in een simpel katoenen jurkje.Ze noemde haar Maria, want ze deed haar denken aan María Aparecida, haar hartsvriendin uit Guanxuma, die ze dacht nooit meer te zullen zien.
        Het begon koud te worden. En daarna nog kouder. En nog kouder. Tot op een ochtend, toen ze wakker werd, mijn grootmoeder uit het raam keek en haar mond openviel toen ze zag dat alles wit was. Dat was het derde ding in Parijs dat de meeste indruk op haar maakte. Sneeuw bestond niet in Brazilië, maar alle kinderen van de wereld worden geboren met het instinct precies te weten wat je ermee moet doen; dus in vliegende haast ging Sión haar vader wakker maken en kort daarop stonden ze al buiten en achtervolgden ze elkaar terwijl ze elkaar met grote sneeuwballen bekogelden en dan deden alsof ze dodelijk gewond waren als ze werden geraakt, schaterlachend van de pret. Nog nooit had ze zich zo gelukkig gevoeld.
       Toen werd het kerst en ze ontdekte dat ze in Parijs van alles deden wat ze in haar oude dorp nooit hadden gedaan. Om te beginnen zetten ze een boom in een hoek van de kamer en versierden die met rode glazen ballen. Ze probeerden haar uit te leggen dat op kerstavond een man met magische krachten cadeautjes bracht voor de kinderen. Sommigen zeiden dat hij Bonhomme Noël heette en een lange witte mantel droeg met gouden versierselen, volgens anderen was het Père Noël en ging hij gekleed in rood en wit. Sión besloot erachter te komen wie er gelijk had. En ze kon maar één manier bedenken: wakker blijven tijdens de nacht van 24 op 25 december. 
       Na het avondeten liet ze zich door haar vader instoppen en zoals altijd vertelde hij het favoriete verhaal van alle kinderen van Guanxuma: dat van Gápanemé, de reusachtige jaguar die volgens de legende, nadat hij aan zijn linkeroog gewond was geraakt door de lans van de krijger Tárcio, een brul uitstootte waar het hele gebied van trilde en waardoor het zich splitste in vier eilanden en zes eilandjes die tezamen de archipel Ilhabela vormden. Het is niet eenvoudig om elke nacht hetzelfde verhaal te vertellen en het toch interessant te houden. Maar haar vader wist hoe dat moest. De schaduwen van het oerwoud vulde hij met verontrustende wezens; hij zorgde ervoor dat het hart van de held bonsde; dat het dubbele gebaar van Gápanemé er majestueus uitzag, op zijn achterpoten gaan zitten en de lans met één haal uit zijn oog te trekken; het lukte hem om Sión de rottende stank van de jaguar te laten ruiken toen hij op Tárcio toeliep. Het verhaal eindigt met de held en zijn rivaal recht tegenover elkaar, terwijl ze elkaar nauwkeurig opnemen. Totdat Gápanemé zich omdraaide en verdween. Moraal van het verhaal: de enige manier om een vijand te overwinnen is door hem niet je angst te tonen. De pech was dat haar vader het verhaal naar dat punt zó uitspon dat Sión het nooit wakker meemaakte. 
       Die avond van haar eerste kerst in Parijs wachtte ze uit voorzorg een poosje en zodra Tárcio het vuur aanstak om de aandacht van Gápanemé te vangen, sloot Sión haar ogen en begon diep adem te halen, alsof ze sliep. Ze hoorde de hypnotiserende stem van haar vader nog even doorgaan met het verhaal en plotseling stopte hij. ‘Niet je ogen opendoen, vast en zeker loert hij nu naar je.’ Een zachte kus op haar voorhoofd. Voetstappen die zich verwijderden. Een deur die dichtging. ‘Niet opendoen, misschien stelt hij je op de proef.’ 
        Met een verstikte kreet kwam ze overeind. Alles was donker en stil. Het enige wat leek te leven was het tiktak van het klokje op haar tafeltje: het was al drie uur geweest. Ze had meer dan vijf uur geslapen! De magische man van de cadeaus (Bonhomme? Père?) had ruim de tijd gehad om zijn werk te doen en zij zou moeten wachten tot de volgende Kerstmis om zijn echte identiteit te achterhalen. Maar omdat de frustratie die ze voelde kleiner was dan haar drang om een blik op de cadeautjes te werpen, verspilde ze geen tijd, stapte uit bed en sloop voorzichtig de trap af.
        De deur naar de eetkamer stond op een kier. Millimeter voor millimeter duwde ze hem open. Bij het uitdovende licht van de open haard waren de cadeaus te zien die op een hoop om de boom lagen. Ze herkende meteen het cadeau dat de meeste ruimte in beslag nam, het huis met twee verdiepingen en zolder dat ze had gevraagd voor haar pop Maria. Ze was zo blij dat ze op het punt stond een gil te geven.
       Toen zag ze hem. 
       Eerst was het een schaduw naast de boom. Maar ineens kwam het tot leven en het richtte zich op de achterpoten. Het was groter dan Sión zich ooit had voorgesteld. En met vlammende ogen.
       ‘Wat doe je hier, op dit uur van de nacht?’ gromde Gápanemé. 
De eerste keer dat mijn grootmoeder het verhaal vertelde was ik vijf. Ik herinner me dat ik, op dit punt aangekomen, begon te beven.
       ‘En wat deed hij toen, oma?’ 
       ‘Niks. De volgende dag werd ik wakker in mijn bed zonder één krasje.’
       ‘Dus je had het gedroomd?’ 
       ‘Dat denk ik. Het gekste is nog wel dat toen mijn ouders me ophaalden om naar de eetkamer te gaan, het poppenhuis daar stond: op exact dezelfde plek als in mijn droom.’
       Ik dacht een poosje na. Toen zei ik: ‘Misschien is Gápanemé niet zo slecht als ze zeggen, oma. Misschien is hij wel een magisch wezen, net als Papa Noël, en is hij je vanaf Guanxuma gevolgd om het poppenhuis te brengen.’
       Mijn grootmoeder glimlachte. 

De hoofdpersoon van dit verhaal, Sión, is de jonge held in de roman Het meisje dat poppen liet spreken van Pep Bras. De roman zal in februari 2015 gepubliceerd worden bij Meridiaan Uitgevers.