En nu wordt het echt serieus

Rafael Chirbes was in het land. Zijn weergaloze roman Aan de oever, een van de beste Spaanse romans van de laatste jaren, gaat onder meer over de economische crisis die nu alweer sinds 2008 huishoudt in de Westerse wereld. Zeker, het betreft Spanje in zijn boek, maar daar had ook een stippellijntje kunnen staan waarop andere landen ingevuld kunnen worden. Kort door de bocht gezegd: Chirbes geeft het gezicht terug aan de mensen in Piketty’s statistieken. Op dat boek hebben we ons en masse op gestort en dat is begrijpelijk, want 1) het ís een belangrijk boek en 2) statistieken doen geen pijn en schragen belangrijke verhandelingen van de pratende hoofden op televisie en in de krant. Er verschijnen prompt ook boekjes met een Piketty-voor-dummies karakter die de pil terugbrengen tot soundbites voor bij de borreltafel. Reuze handig. Fingerfood & Soundbites, is er al een boek met die titel?  

Kapitaal in de 21ste eeuw mag onthutsend zijn, pijn doet het niet. Aan de oever wel. Het is een onontkoombaar verhaal waar Chirbes je als lezer in sleurt, bijna tegen je zin, want het gaat niet goed met zijn personages. Het gaat eigenlijk steeds slechter met ze, door allerlei zaken waar ze best wat aan hadden kunnen doen en heel veel zaken die buiten hun competentie liggen maar die wel invloed hebben op hun levens. Zijn het dan allemaal lieve, eerbare personages die je het beste gunt? Welnee, er zitten ongelooflijke eikels tussen, maar de kracht van Chirbes is dat je hart ook bloedt voor die eikels en dat hij zo vreselijk goed kan beschrijven dat het leven vaak muddy waters is, onhandig geklungel. De relatie tussen hoofdpersoon Esteban en zijn vader bijvoorbeeld is een van de pijnlijkste die ik in lange tijd beschreven heb gezien, door bottigheid en koppigheid en onvermogen van beide kanten. Kan bijna kwaad op ze worden.

Allemaal tot daaraan toe, dit is immers wat een goede auteur vermag, maar de echte onontkoombaarheid zit hem hier in het feit dat je de krant al jaren niet kunt openslaan of je leest berichten over gevallen zoals Chirbes ze beschrijft. Al jaren. En dat maakt het tot zo’n actueel boek, een boek met grote urgentie. Spanje bungelt momenteel onderaan de economische ladder van Europa en het is veelzeggend dat in een land waar de keuze kan liggen tussen een kwart tank benzine of dit boek, er van de full price editie meer dan vijftigduizend zijn verkocht.

Van het in mijn blog een pleidooi houden voor een van mijn eigen boeken ga ik geen gewoonte maken, maar nu ik net drie dagen met Chirbes ben opgetrokken, hier en daar heb getolkt bij de interviews en de lezing in het Instituto Cervantes heb gehoord, zit de roman weer zo vóór in mijn hoofd dat ik een uitzondering maak.  

Ik beloof u, volgende week gaat het gewoon weer over wijn.

Nelleke Geel