Gastcolumn door Fleur van der Bij

De Nijl in mij: het debuut dat ik niet wilde schrijven

December 2012 zat ik vertwijfeld op mijn schrijfzoldertje in Groningen. Ik keek naar 263.355 woorden ruw materiaal. Hoe moest dit in godsnaam een boek worden? Mijn dilemma; ik zat met twee ogenschijnlijk onverenigbare verhaallijnen. Een verslag van een reis door Afrika die ik in de voetsporen van een Nederlandse ontdekkingsreiziger had gemaakt en een onverwerkt trauma dat zich na deze reis letterlijk op een waanzinnige manier openbaarde. 

Januari 2018 publiceerde ik mijn debuut De Nijl in mij. Een ontdekkingsreis naar het hart van de waanzin. Een boek waaraan ik vijf jaar heb gewerkt. Aan de totstandkoming ging een hele worsteling vooraf: dit is het debuut dat ik niet wilde schrijven. 

Van november 2008 tot en met april 2009 had ik de reis van ontdekkingsreiziger Juan Maria Schuver opnieuw gemaakt, langs de Blauwe en Witte Nijl. Hij was in 1883 verdwenen in een havenstadje aan de Witte Nijl. Of vermoord, niemand wist het. Schuvers cold case greep me zo dat ik het wilde onderzoeken. Ik wilde hier een boek over schrijven, maar op reis gebeurde er iets anders. De voortdurende confrontatie met de dood in het oorlogsgebied in Soedan triggerde de herinnering aan een nabijere dood; toen ik 15 was verloor ik mijn zusje bij een verkeersongeval. Bij terugkomst in Nederland openbaarde dit onverwerkte trauma zich in de vorm van een bipolaire stoornis met psychotische episodes.

In 2012 kreeg ik weer greep op mijn leven. Voor me lagen verschillende brokstukken van een verhaal dat de achterliggende twintig jaar bestreek: mijn reis, Schuver, de dood van mijn zusje, mijn ziekte.  Ik bedacht me dat het wel stoer was hoe ik in oorlogsgebied door Soedan had gebanjerd, maar dat het eigenlijk ook ontzettend stom was. Als ik echt lef wilde tonen, dan moest ik de rauwe waarheid in al haar kwetsbaarheid opschrijven. Dat was pas echt eng. 

Boven mijn bureau hing een wereldkaart. Toen ik opkeek van het schrijven viel mijn oog op de Nijl. Ik realiseerde me dat ik de mythische rivier in Schuvers voetsporen had gevolgd. Maar alle stroomversnellingen, woelingen en duistere krachten die dat innerlijk bij mij teweeg had gebracht, dat was ‘de Nijl in mij’. 

De enorme woordenbrij waarmee ik in 2012 begon werd uiteindelijk een boek van 65.976 woorden.  Amper een kwart van wat ik had opschreven werd mijn debuut; en wel uitgerekend het deel waarvan ik nooit had gedacht dat ik het zou vertellen. 

Fleur van der Bij