Het Hebban Boek van de Maand is: 'Ontevreden' van Beatriz Serrano

Iedereen kent dagen waarop je het werk niet meer ziet zitten. Een vergadering van twee uur die een email had kunnen zijn, in je kracht gaan staan tijdens een verplicht teambuildingsweekend, collega's die nooit je vrienden zullen worden, je echte meningen diplomatiek voor je houden en aftellen naar je vakantie. Maar Marisa tilt haar onvrede naar een hoger niveau. Als head of creative strategy bij een reclamebureau weet ze maar al te goed dat haar baan niets voorstelt: 'Ik doe al acht jaar hetzelfde en ben me ervan bewust dat het nergens goed voor is. Ik weet dat de wereld een betere plek zou zijn als banen zoals de mijne niet bestonden.'

'Ik voelde de plaatsvervangende verveling door mijn hele lichaam.' – Flora

Daarom bedenkt Marisa in Ontevreden de ene lifehack na de andere om maar zo min mogelijk te hoeven doen en haar tijd te kunnen besteden aan het kijken van YouTube-filmpjes. Ze laat haar masterstudenten als creatieve opdracht de kerstcampagne bedenken die ze zelf binnenkort moet inleveren, gaat lang lunchen met klanten (zonder klant) en vindt het om vier uur wel goed geweest. Het kantoorleven om haar heen wordt geobserveerd en genadeloos afgemaakt. De toon waarop ze dat doet, is gevat, vilein, cynisch en doorspekt met dramatische hyperbolen. Vaak zit je hardop te lachen terwijl je tegelijkertijd ongemakkelijk veel herkent.

Terwijl humor de boventoon voert, is tragiek de onderstroom die in alles voelbaar is. Marisa heeft heftige huilbuien als de wekker gaat, laat de ene na de andere lorazepam onder haar tong verdwijnen om haar hartkloppingen de baas te worden en probeert bijna actief aangereden te worden op weg naar werk om te voorkomen dat ze naar kantoor moet. Op sommige momenten wil je haar aan haar schouders door elkaar rammelen en zeggen een andere baan te nemen, een schouder te zoeken om op uit te huilen, een echte vriend te vinden die naar haar wil luisteren. Maar tegelijkertijd sta je ook vooraan als ze het kantoorpand weer in loopt, op zoek naar de nieuwste vileine interne monoloog en herkenbare situaties met collega's.

'De discrepantie tussen de beleefde, zakelijke toon waarmee ze tegen collega's praat en de onverbloemde afkeer in gelijktijdige gedachten is grappig én schrijnend.' – Roos

Er zit een kwetsbaarheid in Marisa die naar boven komt wanneer ze wél betekenisvolle interacties heeft. Passages waarin Marisa's band met haar oud-collega en enige bondgenoot Rita wordt beschreven, het hoofdstuk waarin ze voor het eerst in jaren weer afspreekt met een vriendin van de universiteit en ze tot diep in de nacht doorpraten. Je voelt op zulke momenten de eenzaamheid die ze normaal gesproken verbergt achter een masker van apathie en luiheid, die ze weer verbergt achter een masker van drukke creatieve professional. Hoeveel lagen pel je af voordat je de echte Marisa tegenkomt en zul je haar ooit echt volledig kennen? Auteur Beatriz Serrano laat het bewust in het midden.

Serrano schrijft fris en vlot, geeft je nauwelijks tijd om stil te staan bij de maalstroom aan gevoelens die elk moment van de dag door Marisa heen giert. Ze neemt ruim de tijd om je van Marisa's stille wanhoop te doordringen, om het vervolgens opzij te duwen met een geslaagde grap of een dramatische monoloog vol rake kritiek op de maatschappij, die opnieuw plaatsmaken voor haar burn-out en angststoornis. Het houdt je hersens tijdens het lezen continu aan het werk en je ontdekt dat je tegelijkertijd kunt lachen en ineenkrimpen. Serrano maakt van Ontevreden een bijzonder geslaagd debuut, vooral ook dankzij haar schrijfstijl.

'Serrano legt de structuren (en misschien vooral de waanzin) van het hedendaagse kantoorleven op lichtvoetige wijze vast. Gebakken lucht, werkende moeders, "een dag van acht uur vol smalltalk en een eindeloze reeks sluimerende zelfmoordgedachten". Haar tone of voice en de onderkoelde humor. Ik ga daar heel goed op.' – Sander

Je gaat je na het lezen van deze roman afvragen wie zich op kantoor stiekem misschien helemaal niet op zijn of haar plek voelt. Voor wie het teambuildingsuitje aanvoelt als een ontvoering en niet een leuke manier om je collega's beter te leren kennen. Maar een oplossing voor het probleem biedt Serrano zeker niet. Boven alles bekruipt je de aanklacht tegen het kapitalisme. Wat dit boek haarscherp in beeld brengt, is dat Marisa's werkgever en haar collega's uiteindelijk niet het probleem zijn, maar het systeem dat constante productiviteit van ons vereist in banen zonder inhoud of impact.

Heb jij de boeken van 2024 nog niet (allemaal) gelezen? Doe hier mee met de Hebban Boek van de Maand 2024 Challenge.