Het intermezzo tijdens topdrukte

Het intermezzo tijdens topdrukte

Het is nu zo druk dat ik me in de weekends weer een paar dagen mentaal verschuil achter het maken van een vertaling. Zó overzichtelijk! Ik heb met geen mens te maken – dat is pas in latere stadia – en de zinnen kunnen zich aan me presenteren op een nog zo stekelige, onmogelijke wijze, ze praten niet en ze willen niks, ze hebben slechts één stille, bescheiden wens: zo goed mogelijk vertaald worden. En die stilte van de zinnen bevalt me enorm, naast het hebben van een vak waarbij communicatie levensgroot voorop staat.

Er zijn meer dingen die me eraan bevallen: het tempo bijvoorbeeld. Dat moet ik bij een vertaling zo terugschroeven dat daar al bijna een therapeutische werking van uitgaat. De fantastische traagheid die inherent is aan vertalen. Let wel, ik heb het niet over deadlines. Een deadline is iets uit de echte, op vertaalmomenten banale wereld van agenda’s en afspraken en publicatiedata. Lekker belangrijk. Nee, pardon, heel belangrijk, maar het is iets anders. De traagheid van elk woord bekijken, elke zin bekijken en zorgvuldige afwegingen maken. En dat het werkt als met de laagjes van een ui of, poëtischer, als met een blok marmer waar een beeld uit tevoorschijn moet komen. De eerste ruwe vertaling, dan de eerste revisie en tegelijkertijd ervoor zorgen dat de trits vragen die onvermijdelijk opdoemt, beantwoord wordt. Met dat materiaal staat er iets in de steigers. Er staat een beeld, maar alles is nog uit verhouding, gezichtstrekken zijn nog niet gevormd, plooien zitten nog niet in de kleding, een hoed vormt nog een klont met het hoofd, van een sokkel is amper sprake.

De revisies die daarna komen, die zijn eigenlijk het meest bevredigend om te doen. Steeds met dat beiteltje meer finesses aanbrengen, tekstpuzzelstukjes die zomaar ineens op hun plek kunnen vallen, stukjes tekst waarvan je in de eerste twee of drie rondes niet had gezien dat ze weliswaar allemaal prachtig lezen in de brontaal, maar dat er in het Nederlands iets wringt. De eindeloze hoeveelheid beslissingen en beslissinkjes die genomen moeten worden om het steeds dichter te brengen bij wat er in de brontaal bedoeld wordt. Hetgeen kan betekenen dat je in het Nederlands vrij ver van de letterlijke woordkeus afwijkt. Maar dan is het stadium van het heel fijne schuurpapier inmiddels aangebroken.

Een vertaling ontvouwt zich in stadia. Het idee dat je in één keer de zin perfect hebt vertaald is een illusie. Maar dat is ook zo bevredigend, er zit iets enorm ambachtelijks in het vertalen van een roman. Het is een rijpingsproces, er moet tijd overheen gaan, en veel slijpen, vijlen, gladschuren. En dan snap!, zodra je het inlevert en het redactieproces begint, is het weer business as usual met deadlines voor de persklaarmaker, correctierondes, laatste dingetjes, haast. Een zeer noodzakelijk proces, maar in een andere dynamiek. Tot dat moment zijn vertaaluren een soort pockets van weldadige rust en stilte in een voortsnellende, altijd maar pratende wereld. Een stil feestje!

Nelleke Geel