Interview Craig Russell

Hoewel geboren en getogen in Fife, in Schotland (waar, toeval of niet, ook Val McDermid, Ian Banks en Ian Rankin vandaan komen), voelt Russell zich heel betrokken bij Nederland. “Ik bezoek jullie land regelmatig en heb veel Nederlandse vrienden. Ik vind de Nederlandse taal heel mooi en ik luister ook graag naar Nederlandse muziek, bijvoorbeeld van Marco Borsato. Ik zal je niet vervelen met mijn gevoelens over mijn identiteit, maar ik ben een Schot, geboren aan de oostkust van Schotland, en ik kan me heel goed identificeren met de Nederlanders en het ‘Platduitse’ gedeelte van Noord-Duitsland. Ik heb Jan Fabel expres een Oostfries gemaakt omdat het gemakkelijk voor mij was om als het ware de Noordzee over te steken en mijzelf te verdiepen in een karakter dat sociale, culturele en zelfs taalkundige achtergronden heeft die zo dichtbij die van mijzelf liggen. Ik hoorde op de London Book Fair een discussie tussen een Duitse en een Nederlandse uitgever, of Jan nu een Nederlandse of een Duitse naam is. Maar het verhaal en de held van het verhaal ontwikkelden zich, en bovendien had nog nooit iemand over een moderne Duitse rechercheur geschreven.”

Russells liefde voor Duitsland is goed terug te zien in de uitwerking van zijn hoofdpersoon Jan Fabel. Hoe is zijn liefde voor Duitsland eigenlijk ontstaan? “O, dat was heel vreemd: ik werkte als ‘Creative Director’ bij een reclamebureau en ik zat een platenboek te bekijken toen ik ineens een foto zag van een klein Duits stadje, in de ochtendmist. Er ging toen iets door me heen dat ik alleen maar kan beschrijven als heimwee, ondanks het feit dat ik nog nooit in Duitsland was geweest. Sindsdien ga ik elk jaar naar Duitsland en ik heb de taal geleerd. Toen ik het land leerde kennen wilde ik graag een boek schrijven over het hedendaagse Duitsland; ik wilde echter niet schrijven over het gebruikelijke onderwerp: Nazi’s en de Tweede Wereldoorlog en de Koude oorlog, de manier waarop Duitsland meestal geportretteerd wordt in Engelstalige boeken. En om dat te doen moest ik een geloofwaardig Duits persoon verzinnen.”

Russell is sinds 1990 professioneel auteur. Voor die tijd werkte hij als politieman en als copywriter/creatief directeur. Toch waagde hij de overstap. “Ik wilde nooit mijn leven lang politieman zijn. Ik heb een nogal beschermd leven gehad. Ik had altijd in mijn achterhoofd dat ik schrijver wilde worden, dus het leek me goed om ervaring op te doen‘aan de andere kant’ van het leven. De schaduwkant, zo te zeggen. Mijn ervaring als politieman is bijzonder nuttig geweest; niet alleen voor mij als schrijver, maar ook voor mij als mens. Ik heb het gevoel dat het mij een breder perspectief heeft gegeven op vele sociale en andere probleemgebieden. Jan Fabels politieleven is wel een stuk spannender als het mijne, hij doet moordonderzoek terwijl ik het verkeer regelde…”
Ook van zijn voormalige carrière als copywriter heeft Russel veel profijt bij het schrijven van zijn boeken: “Veel beroemde auteurs zijn ooit begonnen als copywriters: Salman Rushdie, Fay Weldon enzovoort. Het werk is een goede basis voor een auteur; je leert om heel efficiënt met taal om te gaan en je leert om bepaalde dingen snel en effectief aan de lezer over te brengen. Het is een vaardigheid, een vak, waar ik veel aan heb gehad bij het schrijven.”
De boeken van Russel vonden naast Engeland, Canada, Italië en Noorwegen ook gretig aftrek in Nederland. “Ik ben heel blij dat ik in De Fontein een goede uitgever heb gevonden. Vooral Toine Akveld, die vanaf de start achter de Jan Fabel-serie heeft gestaan, en Saskia van Schip, mijn Nederlandse redacteur, die een verbazingwekkend oog voor detail heeft. ”

Russell heeft een enorme talentik. “Ik heb een echte obsessie voor de Nederduitse en en Nederlandse talen en ik heb zelfs geprobeerd om Nederlands te leren. Ik kan het nog steeds een beetje spreken. Ik merkte echter dat hoe meer Nederlands ik leerde, hoe meer ik het Duits verleerde. Het was alsof Engels, Nederlands en Duits zo dicht bij elkaar lagen dat ik ze gewoon niet alle drie in mijn hoofd kon houden. Ik ontwikkelde ook de lastige gewoonte om een zin te beginnen in het Nederlands en die dan te eindigen in het Duits. Ik ben geboren en getogen in Fife, aan de oostkust van Schotland. Onze oorspronkelijke taal heet ‘Lallans’ en die taal ligt dichter bij Middel- of Oud-Engels dan bij het moderne Engels, en dus dichter bij Fries, Oud-Duits en Nederlands. Daarbij komt dat het in de Middeleeuwen veiliger was om over water te reizen dan over land, en daarom speelde de handel zich voornamelijk af met de Hanzensteden en met Nederland. Typische achternamen aan de oostkust van Schotland – die overigens ‘typisch Schots’ worden genoemd in de rest van Groot-Brittannië – zijn Bremner, Brebner, Duffries en Fleming (en dat betekent dan bijvoorbeeld ‘afkomstig uit Bremen’, ‘afkomstig uit Brabant’, ‘De Vries’ en ‘afkomstig uit Vlaanderen’). Ons dialect – hoewel het nu helaas aan het uitsterven is – heeft veel gemeen met Fries. Ik kan me nog herinneren dat ik voor de eerste keer Fries hoorde: ik kreeg er kippenvel van, omdat het net was of ik de taal van mijn over-over-overgrootouders hoorde.
Sommige van onze oude Lallanse woorden (vergeleken met standaard Engels) zijn: kirk = church (kerk); lift = sky (lucht); elke = every (iedereen); ken = know (kennen); = endlang = along/alongside (langs); klootie = round/ballshaped (rond, bolvormig) (‘clootdie-dumpling’ is een beroemd Schots toetje); snell = quick/sharp (vlug, snel).

Hoewel Russell wel van misdaadboeken houdt, is hij geen echte grote fan. “Ik koos ervoor om deze boeken te schrijven omdat het zo handig is om een goed verhaal te vertellen. Het is altijd een soort ontdekkingsreis en je neemt de lezer met je mee. Dit kan ouderwets klinken, maar voor mij is de belangrijkste auteur in dit genre Raymond Chandler, en soms klinkt dat door in mijn boeken. Andere invloeden komen van Gunter Grass en Heinrich Böll.”

Natuurlijk willen wij graag weten of de volgende boeken over Jan Fabel in net zo’n hoog tempo verschijnen als de eerste twee. ”Gewoonlijk kost het schrijven van een boek een jaar en het is mijn bedoeling dat er elk jaar een Jan Fabel boek uitkomt. Het kostte me twee jaar om Adelaarsbloed te schrijven, hoewel ik het idee al jaren in mijn hoofd had. Maar ja, ik had toen nog een baan. Broeder Grimm had ik sneller af. Het derde boek in de serie is al half klaar. Het is een beetje vertraagd omdat ik vaak op tournee ben.”
Meestal schrijf ik vrij snel. Ik ‘leef’ een boek terwijl ik het schrijf en de spanning bouwt zich op tijdens het schrijven. Ik streef naar een minimum van 1500 geschreven woorden per dag, maar soms haal ik het dubbele.”

Het kan gebeuren dat lezers een bepaalde hoofdpersoon niet leuk vinden en dus lezen ze geen boeken meer over die persoon. De laatste boeken over Kay Scarpette van Patricia Cornwell bijvoorbeeld waren niet half zo populair als de eerste, omdat lezers het wel een beetje gehad hadden met Kay. Vind Russell het een risico om vijf boeken te schrijven met dezelfde hoofdpersoon? “Het zou best kunnen dat het een risico is, maar voor mij is Jan Fabel een levende persoon. Ik kan eerlijk zeggen dat hij een eigen leven leidt. Soms plan ik dat hij iets moet doen, of op een bepaalde manier moet reageren en dan doet hij dat niet! Ik heb hierover gesproken met andere auteurs en het komt vaker voor. Dat maakt zo’n karakter wel interessant en levend. Het grappige is dat ik Jan Fabel echt aardig vind, we kunnen het goed met elkaar vinden. Hij probeert altijd het goede te doen, zelfs als hij een verkeerde inschatting maakt. Ik ben heel blij dat ik voor de volgende boeken met hem kan samenwerken (er zijn er in totaal zes gepland).”

Wat ik tot slot nog tegen mijn Nederlandse lezers zou willen zeggen, is: dankjewel! Ik ben heel blij dat de Nederlandse lezers zo enthousiast reageren. Het is altijd mijn ambitie geweest dat de boeken een succes zouden worden in Nederland. En zoals gezegd, Jan Fabels afkomst maakt hem bijna een Nederlander…