Hebban Debuutprijs 2025-winnaar Manik Sarkar: 'Ik wil de lezer laten voelen: het is niet helemaal onschuldig'

Ossenkoppen

'Ossenkoppen' zijn koppige mensen die graag iets willen bereiken en te weinig stilstaan bij hoe ze dat moeten doen. Het boek vertelt het verhaal van slager Rensing, die maar moeilijk kan accepteren dat je als succesvolle slager niet alleen een fantastische vakman moet zijn, maar je ook moet bezighouden met klantcontact, verkoop en allerlei vaardigheden die niets te maken hebben met je vakmanschap. Dat heeft volgens Manik Sarkar iets oneerlijks: 'Want daarmee zijn er veel mensen –misschien vooral de ossenkoppen – die je uitsluit.' Dit verschijnsel is er overal: 'Niet de beste mensen, maar de grootste bekken worden hoogleraar en minister.'

Toch moet hij zichzelf als schrijver óók verkopen. 'Mijn uitgever hoorde een kort verhaal van me op de radio en vroeg me daarna of ik een boek wilde schrijven. Ik was zelf totaal niet bezig met of en hoe ik mijn verhalen op een dag aan de man zou brengen.' Nu het boek aan de man is, vindt Sarkar 'het hele circus' rondom zijn werk toch ook wel leuk: 'Als vertaler gooi je je ziel en zaligheid in een boek en is er bijna niemand die het ziet. Dat er met dit boek ook een beetje aandacht voor het vak van vertalen ontstaat, is een leuke bijvangst.'

LEES VERDER / Ossenkop van Manik Sarkar wint Hebban Debuutprijs 2025

Een vreemde eend

Ossenkop speelt zich af in een plattelandsdorp in de jaren 70. Een bewuste keuze van de schrijver, geboren in 1973 in Gronings dorp, een plek die hem altijd heeft verwonderd. Sarkar vertelt: 'Mijn gezin was een beetje een vreemde eend in de bijt: mijn moeder als import uit het westen en mijn vader uit India. Er was een hele dorpscultuur waarvan ik wist dat hij bestond, maar waar wij niet echt deel van uitmaakten en juist daarom kon ik het van een afstand heel goed bekijken.' Het bleek de inspiratie voor slagerij familie Rensing & Zn, want een slager is per definitie ook een beetje een vreemde eend. 'Hoe succesvol je ook wordt en hoe goed je ook bent, iedereen zal altijd een beetje van je gruwelen,' aldus Sarkar.

In het boek wordt heel wat afgegruweld. Er worden dieren geslacht; van kip tot koe tot – spoiler alert – een heuse kat. Sarkar schrijft zo gedetailleerd en gepassioneerd over het slachten dat je haast zou denken dat hij naast schrijver ook slager is. 'Om me goed voor te bereiden las ik Handboek voor de slager, wat ook in het boek genoemd wordt. Daarin wordt met ontzettend veel passie over het slagersvak geschreven.' In Ossenkop wordt de lezer zo nu en dan ook meegenomen in het perspectief van de dieren op de slachtbank. Ook dat was een bewuste keuze van de schrijver: 'Ik wilde geen activistisch boek schrijven over vlees eten, maar wel stilstaan bij dat je met vlees eten levende dieren doodt. Ik vond de perspectiefwissel een mooie manier om de dieren een persoonlijkheid mee te geven en de lezer daarmee te laten voelen: het is niet helemaal onschuldig.'

Presteren versus presenteren

Dat is niet de enige boodschap die Sarkar zijn lezers mee wil geven: 'In de wereld van nu lijkt het vaak meer om presenteren dan om presteren te gaan en dat vind ik moeilijk. De meeste bedrijven hebben een groter budget voor marketing dan voor productie en innovatie. Terwijl marketing niet bijdraagt aan de kwaliteit van een product of – groter gedacht – aan de kwaliteit van de wereld. Dat vind ik een probleem.'

Ook slager Rensing worstelt met de afwisseling tussen presteren en presenteren. Hij weet dat innovatie belangrijk is, maar zijn vader remt hem af. Als hij na diens overlijden de vrije hand krijgt, gaat hij helemaal los. Enerzijds droomt hij ervan om 's werelds beste slager te worden en anderzijds zit hij vast in zijn dorp en de erfenis van alle generaties van slagerij Rensing die hem voorgingen. De mensen in het dorp gaan op een dag vanzelf de kwaliteit van zijn werk (h)erkennen. Daar is hij zeker van. Dus als er een goedkope supermarkt in het dorp komt, maakt Rensing zich geen zorgen. Maar dat is misschien niet helemaal terecht. 'Rensing wil zijn stempel drukken. De vruchten plukken van de tradities, maar wel met een duidelijk doel om iets voor elkaar te brengen en de wereld te veranderen. Dat blijkt behoorlijk lastig in een dorpsomgeving die langzaam maar zeker aan het moderniseren is,' aldus Sarkar.

Het is een verschijnsel dat ook in de wereld van nu speelt. Een moderne dorpssupermarkt is op schaal natuurlijk net zoiets als Shell, Google en de grote multinational. Sarkar vervolgt: 'Dat soort bedrijven staan ver van de mensen af en de macht van bedrijven over mensen wordt steeds groter. Kleine ondernemers worden erdoor verpletterd. Mensen klagen veel over de overheid, maar volgens mij is het grootkapitaal in de vorm van bedrijven een veel grotere bedreiging voor de vrijheid van de mens.'

Strijd en nalatenschap

Op zijn eigen manier probeert Rensing volgens de schrijver de wereld beter achter te laten dan hoe hij haar vond: 'Rensing wil innoveren en tegelijkertijd voorkomen dat hij wegvloeit in het putje van het slachthuis.' Wat volgt is een strijd tussen doen wat moet en verlangen naar iets groters. Het heeft iets herkenbaars en menselijks: willen wat je wilt, maar ook moeten zorgen voor brood op de plank.

Het ambacht van deze schrijver zit in ieder geval wel goed als we kijken naar zijn prijswinnende debuut. Sarkar zegt daarover: 'Natuurlijk is het verschrikkelijk leuk. Het is zo'n wonder om te merken dat mensen de tijd nemen om iets te lezen wat ik heb gemaakt en het dan ook nog waarderen. Dat is een waanzinnig gevoel. De prijzen zijn geweldig en toch leggen ze ook een zekere druk voor het volgende boek.' Als de schrijver moet kiezen tussen een tweede nóg groter boek of een kleiner maar succesvoller verhaal dat precies de juiste lezer raakt, hoeft hij niet lang na te denken: 'Ik hou van verhalen die mensen raken en die iets veranderen, hoe klein ook. Kunst is een manier om dat voor elkaar te krijgen. Ik zou het geweldig vinden als dat me lukt. Dat iemand iets van me leest, de deur uitgaat en de wereld er een beetje anders uitziet.' Precies dat is hem met Ossenkop goed gelukt.

LEES VERDER / Lees alle 10 Hebban Debuutprijs-winnaars mee in de Hebban App Challenge