Interview Stella Rimington

Stella Rimington (1935) heeft een lange carrière achter de rug bij MI5. In dertig jaar tijd werkte ze zich op van typiste tot de eerste vrouwelijke directeur-generaal van de organisatie. Van origine was ze historisch archivist, dus de toetreding tot MI5 lag niet in de lijn der verwachting. Waarom dan toch deze carrière switch? “Ik stopte met mijn werk als historisch archivist, omdat mijn man ambassadeur werd in India. In die tijd was het vanzelfsprekend dat je met je man meeging en je eigen werk opgaf. In India had ik geen baan en op een gegeven moment werd ik gevraagd om typiste te worden voor MI5. Het leek me wel interessant. Dus ging ik op het aanbod in, ondanks het feit dat ik niet eens kon typen…”

Why me?
Het rekruteren van een typiste die niet kan typen roept wel wat vraagtekens op. Voor Stella is het echter zo klaar als een klontje “Ik denk dat ik gewoon de juiste persoon was. Ik was de vrouw van een ambassadeur en dat maakte mij veilig en betrouwbaar.” Het werken voor MI5 beviel zo goed dat Stella na haar terugkeer in Engeland besloot om full time voor de organisatie te gaan werken. Al snel merkte ze dat er binnen de geheime dienst nog heel wat missiewerk te verrichten was. Van emancipatie hadden ze daar nog nooit gehoord. “De Veiligheidsdienst was een echte mannenwereld. Vrouwen konden het in die tijd niet verder schoppen dan assistent. Ik was hiervan niet erg gecharmeerd en begreep niet waarom vrouwen niet hetzelfde werk konden doen als de mannen. Gelukkig is het nu volledig geaccepteerd dat vrouwen ook in staat zijn om bij de Veiligheidsdienst te werken en dat ze in sommige dingen zelfs heel goed zijn. Zo is vrouwelijke intuïtie een belangrijke vaardigheid.

Maar ook in de omgang met mensen die vaak in gevaarlijke en moeilijke situaties verkeren zijn vrouwen beter”. Toen Stella MI5 verliet was de verdeling man/vrouw ongeveer gelijk en momenteel staat er voor de tweede maal een vrouw aan het hoofd van de organisatie. Mission accomplished!

Fictie of werkelijkheid?
Het werken voor MI5 was een grote inspiratiebron voor Stella. Na een bewogen en succesvolle carrière was het schrijven van een boek dan ook een logische stap. Toen ze MI5 verliet, schreef ze een boek met haar memoires. “Ik wilde vertellen over werkende vrouwen en de kunst om een balans te vinden tussen werk en gezin. Ook wilde ik meer openheid geven over de inlichtingendienst.” Ze kreeg de smaak goed te pakken en waagde ze zich aan een fictieverhaal. “Ik wilde al heel erg lang een boek schrijven, omdat mensen die werken in mijn vakgebied veel spannende verhalen in hun hoofd hebben. Toen ik werkte had ik daar natuurlijk geen tijd voor, maar de wens bleef altijd in mijn hoofd zitten.” Met haar debuutthriller ‘De onzichtbare’ is die wens uitgekomen. Hoewel het verhaal verzonnen is, zitten er veel realistische elementen in. De jacht op de terroristen is er één van. “Het verhaal in het boek is natuurlijk niet echt, maar de manier waarop de zaken aangepakt worden, valt te vertalen naar het echte leven. Het vergaren van kleine stukjes informatie, ze samenbrengen en de betekenis ervan analyseren is behoorlijk realistisch neergezet. Ook het portie geluk dat je altijd moet hebben in dit werk en de speciale vaardigheden die een geheim agent moet bezitten om zin van onzin te scheiden, komen aan bod in het boek.” Een rode draad door het boek die niet op de werkelijkheid is gebaseerd, is de gespannen relatie tussen MI5 en MI6. “Dat was een grapje omdat de kranten altijd suggereren dat men elkaar het licht in de ogen niet gunt. MI5 en MI6 werken juist heel goed samen. Natuurlijk komt het wel eens voor dat er enige spanning is tussen individuen, maar tussen de diensten onderling is geen wrijving. Beide diensten hebben trouwens een hele verschillende taak. MI5 richt zich op de binnenlandse veiligheid, MI6 werkt grensoverschrijdend.”

Druk, druk, druk
Als je aan schrijvers vraagt wat ze het moeilijkste vinden van hun vak, krijg je steevast een kort maar krachtig antwoord, de eenzaamheid. Ik vroeg Stella of ze daar ook last van had, juist omdat ze altijd in teamverband heeft gewerkt. Ze antwoord ontkennend. “Ik vind het niet eenzaam, deels omdat schrijven niet het enige is dat ik doe. Ik maak deel uit van de directie van een bedrijf, coach werknemers, houd lezingen, dus ik heb genoeg contact met mensen. Mijn probleem is juist dat ik moeilijk de tijd kan vinden om me te concentreren op het schrijven, omdat ik nog zoveel andere dingen doe. Dus nee, ik vind de eenzaamheid van het schrijversvak geen enkel probleem, sterker nog, ik vind het juist heerlijk om alleen te zijn. Wat ik echter wel moeilijk vind aan het schrijven is het vertellen van een samenhangend verhaal. Ik heb heel veel losse verhaalfragmentjes in mijn hoofd die aan elkaar geschreven kunnen worden. Het verzinnen van de plot en karakters is geen probleem, maar het verbinden van ‘alle losse draadjes’ vind ik erg lastig. Je moet erg opletten dat je geen belangrijke elementen vergeet of teveel op een zijspoor raakt in het verhaal.”

Liz = Stella?
Met de emancipatiegedachte in het achterhoofd was de keuze voor een vrouwelijke hoofdpersoon snel gemaakt. “Bijna alle verhalen over geheime agenten hebben een man in de hoofdrol. Dat correspondeert niet met de werkelijkheid waar juist ook heel veel vrouwen actief zijn. Ik vond het dan ook behoorlijk realistisch om een vrouw als hoofdpersoon te nemen. Natuurlijk speelt het ook mee dat ik zelf een vrouw ben en het verhaal gedeeltelijk is gebaseerd op mijn eigen ervaringen.” Het belangrijkste karakter in ‘De onzichtbare’ is geheim agente Liz Carlyle. Stella ontkent dat Liz autobiografisch is, maar er zijn overeenkomsten, vertelt ze lachend. “Ook Liz heeft moeite met het vinden van een balans tussen haar werk- en privé-leven en is vaak ontevreden met het resultaat. Daarnaast twijfelt ze altijd of ze niet eens iets heel anders met haar carrière moet doen. Ik heb die onrust ook altijd gehad, ik vroeg me altijd af of er niet iets leukers en beters onder de horizon was.” Tevens delen Stella en Liz een typisch vrouwenprobleem. “Liz maakt zich altijd druk over de kleding die ze aan moet trekken. Door het leven dat ze leidt, heeft ze nooit de juiste kleren voor de setting waar ze zich op dat moment in begeeft. Ik had dat probleem ook altijd, net als vele vrouwen denk ik.” Op de vraag of ze van plan is om van Liz een seriekarakter te maken, antwoordt Stella bevestigend. “Ik ben alweer bezig om een nieuw boek te schrijven met Liz in de hoofdrol. Ze is een leuk personage en ik voel me erg betrokken bij haar. Ik wil dus graag meer over haar schrijven en ervoor zorgen dat ze past in de plots die ik verzin. In het volgende boek werkt Liz nog steeds bij MI5, maar houdt ze zich bezig met andere dingen binnen de organisatie.”

Get a life…
In ‘De onzichtbare’ heeft hoofdpersoon Liz veel moeite met het combineren van haar geheime werk en een gezins- en sociaal leven. Toen ik Stella vroeg of dat voor haar ook een probleem was, antwoordt ze bevestigend. “Je moet constant compromissen sluiten en je hebt altijd het gevoel dat je dingen beter had moeten aanpakken. Ik moest continu balanceren tussen de opvoeding van mijn dochters en mijn onregelmatige werktijden. Dat drukt op je gezinsleven. Natuurlijk hadden mijn dochters toen ze klein waren liever een moeder gehad die altijd thuis was. Nu ze volwassen zijn begrijpen ze het wel. Eén van mijn dochters is nu zelf een werkende moeder. Tegenwoordig is het heel normaal om naast het moederschap ook nog een carrière te hebben.” Ook het onderhouden van vriendschappen was niet altijd gemakkelijk. “Als ik op een feestje was, moest ik steevast een verhaal verzinnen als mensen vroegen wat voor werk ik deed. Wanneer ik mensen ontmoette die ik nog wel eens terug zou zien, vertelde ik altijd dat ik voor het ministerie van defensie werkte. Als ik wist dat ik ze waarschijnlijk nooit meer zou zien, spelde ik ze van alles op de mouw. Je kunt iedereen zijn die je wilt. Maar als mensen ineens alles over mijn verzonnen werk wilden weten, moest ik ineens erg nodig naar het toilet… Het werd allemaal wat eenvoudiger toen ik directeur-generaal van MI5 werd. Mijn naam werd toen publiekelijk bekendgemaakt en ik hoefde me niet meer in allerlei bochten te wringen.”

Terrorisme
Als je praat met het voormalige hoofd van MI5 is het onmogelijk om het onderwerp terrorisme onaangeroerd te laten. 9/11 zette alles op zijn kop en een gevoel van onveiligheid en de angst voor nieuwe aanslagen beheersen sinds die tijd de wereld. Terrorisme lijkt dé nieuwe bedreiging voor de mensheid te zijn, maar Stella is het hier niet helemaal mee eens. “Sinds 9/11 is terrorisme een hype. Mensen lijken echter te zijn vergeten dat terrorisme al veel langer bestaat. Het is geen nieuw fenomeen. In de jaren ’60 bestond het al en sindsdien is het ‘concept’ continu veranderd. Terrorisme is er altijd geweest en zal er ook altijd blijven. Daarom is de oorlog tegen het terrorisme ook misleidend. Het impliceert dat je het kunt verslaan en dat het ooit zal verdwijnen. Dat is niet zo.” Stella vindt wel, dat het terrorisme gevaarlijker en ongrijpbaarder is geworden. “Vroeger wisten we wat terroristen wilden bereiken. Nu weten we dat niet meer. Het is daarom ook heel moeilijk om te voorzien wat ze gaan doen en waar. De zelfmoordaanslagen zijn echt een groot probleem, met name omdat ze zo onvoorspelbaar zijn. Deze terroristen zijn niet bang voor de dood en daardoor heel lastig te bestrijden.” Ook de anti-globalisten beschouwt ze als een grote bedreiging. “Het is lange termijn terrorisme waar we niet zo veel mee kunnen. We kunnen nooit aan de eisen van deze groepen voldoen.” Op mijn vraag hoe ze aankijkt tegen de wereld waarin we nu leven, antwoordt ze: “Ik heb de wereld altijd gezien als een plek met allerhande problemen en dat zal nooit veranderen. Ik denk dan ook niet dat de wereld gevaarlijker is geworden. Ik werd vlak voor WO II geboren en bracht heel wat tijd door in schuilkelders tijdens bombardementen. Dat was een behoorlijk alarmerend begin van mijn leven. Vanaf die tijd is er altijd wel een bepaalde bedreiging van het één of ander geweest en ik ben van mening dat dit altijd zo zal blijven. Voor elk probleem dat is opgelost, komt altijd weer een ander probleem in de plaats.”

Tot slot
Na het doornemen van de wereldproblematiek, het Palestijns-Israelische conflict en de macht en onmacht van de inlichtingendiensten ben ik door mijn vragen heen. Als ik Stella vraag of er nog dingen zijn die ze met me wil bespreken, begint ze hard te lachen. “Ik denk niet dat er iets is wat je me nog niet hebt gevraagd. Dit was een zeer compleet interview.” Mooi, dan heb ik mijn huiswerk goed gedaan en kan ik deze intrigerende vrouw toevoegen aan mijn lijstje ‘Geïnterviewd’ en haar boek mét handtekening bij mijn al maar groeiende ‘bibliotheek’.