Jelmer Jepsen: Always judge a book by its cover

Beetje rare opening, hoor ik jullie denken, want de officiële zegswijze van de kop van deze column luidt natuurlijk Don’t judge a book by it’s cover, maar ik vind de eerste versie gewoon beter. Want een cover is heel erg belangrijk, zo erg zelfs dat sommige uitgeverijen de keuze voor een boekomslag zelfs eerst voorleggen aan een panel van boekhandelaren, om er zeker van te zijn dat deze spelers in het boekenveld het boek mooi vinden, en het dus (hopelijk) een prominent plaatsje geven op de zeer gewilde boekentafels voor in de winkel en bij de kassa. Hoezo non-judgemental?

Ook mijn nieuwe boek (verschijningsmaand april ’15) heeft nu zijn cover, en ook een titel en een flaptekst, want die zijn minstens zo belangrijk. Ik zal ze nu gezamenlijk onthullen (tromgeroffel):

En dit is de flaptekst, tevens een van de belangrijkste promotie tools:

“Een ongedwongen avond met de charmante Bruno zet het leven van Margriet Alberda (36) voorgoed op zijn kop. Wat begint als een onschuldige flirt, eindigt in een ongekend drama. Verscheurd door schuldgevoelens vlucht Margriet met haar zoontje Pim naar Elba, vastbesloten om daar een nieuw leven te beginnen. Totdat een mysterieus familielid Margriets leven opnieuw overhoop gooit… Is het mogelijk om je verleden te verloochenen en zowel je geheimen als je verdriet voorgoed te begraven?”

Dit is het dus! Dit wordt hem! Met bovenstaand pakketje onder mijn arm mag ik vanaf april weer het land in. Ikzelf ben extatisch over zowel titel als ontwerp als tekst. Zonder op dit moment meer over het verhaal te verklappen dan in de flaptekst staat, kan ik zeggen dat nagenoeg het hele verhaal samen is gevat in de titel en in het beeld, waarbij het allerleukste is dat in het hele verhaal geen één circusvrouw (wat is dat eigenlijk?) voorkomt! En toch klopt het. (Maar daarvoor moet je het boek t.z.t. maar lezen.)

Maar hoe gaat dat nou in zijn werk, zo’n proces van het verzinnen van een titel, het vormgeven van een omslag en het schrijven van de flaptekst. Om te beginnen met de titel. Zowel bij mijn debuut als bij deze op handen zijnde tweede was het simpelweg een kwestie van brainstormen, en meestal begint die brainstorm met een mailtje van de redacteur die vraagt: ‘Heb je misschien al een idee voor een titel?’ O, en om meteen even een misverstand uit de wereld te helpen: de titel die je je manuscript geeft wordt eigenlijk nóóit de uiteindelijke titel. Zowel bij mijn debuut als bij boek II mailde ik namelijk doodleuk aan de redacteur terug: ‘Jazeker, maar die hebben we toch al? Het manuscript heet Morris (debuut)/ het manuscript heet Ik Vertrek (boek II), dus dat lijkt me verder toch logisch?’

Maar beide titels haalden de omslag niet, gewoon omdat ze niet goed genoeg waren. Morris te anoniem, Ik Vertrek te bekend en te geladen met verwachtingen. Suggesties die ik nog deed voor De Circusvrouw waren:
-      Eiland
-      Waaneiland
-      De verdwijntruc
-      Bon Aparte (verwijzing naar Napoleon die net als de hoofdpersoon ook een tijdje op Elba in ballingschap leefde, maar ook twee woorden die de kern van de hoofdpersoon omschrijven).

Maar toen kwam de uitgever met één (!) tegenvoorstel, De Circusvrouw, en dat was hem eigenlijk meteen. Alles zit er in. Hij is kort. Krachtig. Nieuwsgierig makend. En ik zal nooit meer zeggen dat uitgeven geen vak is (heb ik ook nooit gezegd hoor). Maar dit was gewoon spot on, en iets wat je alleen kunt als je verstand hebt van boeken.

De flaptekst gaat eigenlijk hetzelfde als de titel. De redacteur vraagt je een voorzet te doen, waarna de tekst een paar keer heen en weer gaat tot iedereen blij is. Het omslagontwerp is een heel ander verhaal, en om jullie (en mezelf) een keer een inkijkje te geven in hoe een omslag nou precies tot stand komt, stelde ik een paar vragen aan de ontwerpster van De Circusvrouw, Marlies Visser.

Kun je wat zeggen over de algemene uitstraling van het ontwerp. De duikende vogel, de kleuren. Hoe heb je dit zo gekozen?
“De vallende vogel staat voor mij voor het dramatische slot van de roman. De kleur en beelden kwamen bij me op na het lezen van de tekst. Ik schets meestal eerst, gewoon met pen en papier, en pas als ik een paar goede basisideeën heb, ga ik op zoek naar het daadwerkelijke beeld dat ik kan gebruiken. In dit geval was het een foto uit mijn eigen archief, ik maakte deze op een berg in de Italiaanse provincie Imperia net buiten de kust. Ik heb ook versies gemaakt met drie vogels, maar uiteindelijk werkte eentje het best. Ook zie je een oud koekblik dat ik fotografeerde op een rommelmarkt in Turijn. De kleuren en het verweerde materiaal in combinatie met de typografie benaderen naar mijn idee het best de sfeer van de roman. Dat beiden beelden stomtoevallig uit Italië komen, het land waar een groot deel van De circusvrouw zich afspeelt, is natuurlijk extra leuk.”  

Hoe gaat een briefing voor een boekontwerp in zijn werk? Krijg je van de uitgever steekwoorden mee? Of misschien zelfs al een sfeercollage o.i.d.?
“Er zijn veel verschillende manieren waarop het kan gaan. Ik vind het het prettigst als ik het manuscript mag lezen, meestal kan dat. Met alleen een korte samenvatting van het verhaal mis ik de sfeer en stijl om het goed in een beeld te kunnen vatten. Maar soms is een boek nog lang niet af, maar moet er toch al een ontwerp komen. In dat geval doe ik het inderdaad met een briefing van de uitgever, meestal gedaan door de redacteur van de schrijver. Hij of zij weet al wel vaak helemaal waar het boek over gaat, of wat belangrijke momenten zijn of gaan worden. ”

Het viel me op, en niet alleen bij mijn cover, dat de naam van de auteur steeds vaker prominent in beeld staat i.p.v. bijvoorbeeld de titel van het boek. Kun jij dit duiden?
“Dit is denk ik inderdaad wel een nieuwe trend. De naam/herkenbaarheid van de schrijver wordt steeds belangrijker en moet duidelijk op het omslag staan. In het ontwerp proces zie ik de typografie en het beeld als een geheel. Als het goed is versterken ze elkaar. Toch blijft ook de titel belangrijk. Ik kan slecht een omslag maken als de titel nog niet definitief is. Het beeld kan totaal een andere lading krijgen met een andere titel en andersom."

Hebban?
"Hebban Literatuur & Romans mag 3 exclusieve en gesigneerde affiches weggeven van het omslag van De Circusvrouw. Doe mee met deze giveaway!

Jelmer Jepsen