Leesclubboek: Als je het licht niet kunt zien

Over Als je het licht niet kunt zien:

De jonge Marie-Laure is blind. Ze woont met haar vader in Parijs naast het natuurhistorisch museum waar hij werkt als curator. Als ze twaalf is bezetten de nazi's Parijs en vader en dochter vluchten naar het Bretonse Saint-Malo. Ze hebben de grootste en meest waardevolle schat van het museum meegenomen.

In een mijnstadje in Duitsland groeit Werner Pfennig samen met zijn jongere zusje Jutta op in een weeshuis. Werner belandt bij de Hitlerjeugd en wordt vervolgens naar het front gestuurd. Via Rusland komt hij ten slotte in Saint-Malo terecht, waar zijn verhaal en dat van Marie-Laure samenkomen. Lees hier een fragment.

Leesclubvragen

1. Het boek opent met twee citaten. Hoe zetten ze de toon voor de rest van het boek? Bespreek de grote rol die de radio in het verhaal en in die tijdsperiode speelt. Hoe is de impact van de radio toentertijd te vergelijken met de impact van het internet op onze hedendaagse samenleving?  
   
   
2. Het verhaal wordt niet chronologisch verteld en wisselt tussen de verschillende personages. Hoe heeft dit uw leeservaring beïnvloed? Zou uw leeservaring anders zijn geweest als het verhaal in chronologische volgorde werd verteld?  
   
   
3. Van wiens verhaal heeft u het meest genoten? Had u graag meer inzicht in een bepaald personage willen hebben?  
   
   
4. Als Werner en Jutta de Fransman voor het eerst op de radio horen, besluit hij zijn bericht als volgt: ‘Doe je ogen open, en zie wat je ermee kunt doen voor je ze voor altijd sluit’ (pagina 57). Deze woorden blijft Werner zich het hele boek lang herinneren. Hoe houdt deze zin volgens u verband met de overkoepelende boodschap van het verhaal? Hoe verhoudt het zich tot Madame Manecs vraag: ‘Wil je niet leven voor je sterft?’ (pagina 281).
   
   
5. Op pagina 169 realiseert Marie-Laure zich ‘Dit (…) is de basis van zijn angst, van alle angst. Dat er een licht, dat je niet bij machte bent te doven, op je wordt gericht en zo een kogel de weg wijst naar zijn doelwit.’ Hoe ligt dit beeld aan de meest algemene basis van alle angst? Bent u het daarmee eens?  
   
   
6. Herlees Madame Manecs analogie van de kokende kikker op pagina 296. Etienne vraagt later aan Marie-Laure: ‘Ik vraag me af wie ze nou eigenlijk bedoelde met die kikker. Zichzelf? Of de Duitsers?’ (pagina 338). Wie bedoelde Madame Manec volgens u? Zou het iemand anders dan haarzelf of de Duitsers kunnen zijn? Wat zegt het over Etienne dat hij zichzelf niet als de kikker beschouwt?  
   
   
7. Op pagina 378 denkt Werner ‘omdat het zo werkt bij Neumann Twee, bij iedereen in zijn eenheid, in dit leger, in deze wereld, ze doen wat hun verteld wordt, ze worden bang, ze denken alleen nog maar aan zichzelf. Noem eens één iemand die dat niet doet.’ In feite tonen veel personages door het hele boek op een of andere manier uitzonderlijke moed en onbaatzuchtigheid. Vertel iets over de verschillende manieren waarop ze zichzelf in gevaar brengen om het juiste te doen. Wat zijn volgens u momenten die opvallen? Wie bewondert u het meest?  
   
   
8. Op pagina 400 schrijft de auteur: ‘Je ogen dichtdoen geeft je geen enkel idee van blindheid.’ Wat heeft u zich gerealiseerd of wat heeft u geleerd over blindheid door het perspectief van Marie-Laure? Denkt u dat haar blindheid haar voordelen heeft opgeleverd?
   
   
9. Werner is op zijn dapperst als hij von Rumpel confronteert: ‘Je hele leven wacht je erop, en dan is het eindelijk zover, en ben je er dan klaar voor?’ (pagina 477). Heeft u ooit zo’n moment gehad? Was u er klaar voor? Hoe zou u dat moment voor andere personages omschrijven?  
   
   
10. Waarom zou Marie-Laure de kleine zilveren sleutel aan Werner hebben gegeven? Waarom zou Werner naar het houten huisje zijn teruggegaan, maar de Zee der Vlammen hebben verlaten?  
    
    
11. Von Rumpel leek daadwerkelijk in de kracht van de Zee der Vlammen te geloven. Maar is het echt een bovennatuurlijk object of is het eerder toevalligheid? Denkt u dat het Marie-Laure op een of andere manier beschermd heeft en/of haar geliefden ongeluk heeft gebracht?
    
    
12. Als Werner en Marie-Laure het onbekende lot van kapitein Nemo aan het eind van Twintigduizend mijlen onder zee bespreken, zegt Marie-Laure dat het open einde bewust gekozen is en dat het bedoeld was om ons aan het denken te zetten (p.484). Zijn er onbeantwoorde vragen in dit boek die bedoeld zijn om ons aan het denken te zetten?  
    
    
13. Jutta is zich in 1970 heel goed bewust van haar Duitse identiteit en gaat gebukt onder een groot schuldgevoel. Waarom denkt u dat ze zich zo schuldig voelt over de misdaden van andere mensen? Kunt u zich hierin inleven? Vindt u dat ze zich moet schamen voor haar identiteit?  
    
    
14. Wat denkt u over de beslissing van de auteur om op het eind van het boek vooruit te blikken? Vond u het fijn om de toekomst van enkele personages te zien? Heeft iets u verrast?  
    
    
15. Aleksandr Solzjenitsyn schreef ooit dat ‘de grens tussen goed en kwaad door het hart van elk mens snijdt.’ Als je het licht niet kunt zien is doorspekt met voorbeelden van de mensheid op z’n best en slechtst. Bespreek de thema’s goed versus kwaad die in het verhaal terugkomen. Hoe jagen ze elkaar aan? Wat zijn volgens u de ultieme lessen die de personages en het besluit van hun verhalen ons leren?  

Verdieping

Om meer te weten te komen over de slag bij Normandië en om kaarten, tijdlijnen, foto’s en tips voor films en boeken over dit onderwerp te vinden, ga naar www.dday-overlord.com/eng/index.htm Kijk nog eens naar Werners brief aan Jutta op pagina 294. Er is zoveel zwart gemaakt dat het moeilijk is om betekenis uit deze boodschap te halen. Waar heeft Werner volgens u over willen schrijven? Probeer de lege plekken zelf in te vullen. Radio was een heel belangrijk medium tijdens de Tweede Wereldoorlog en het vormt ook een belangrijk onderdeel van de verhalen van Marie-Laure en Werner. Ga naar het BBC-archief op www.bbc.co.uk/archive/collections.shtml om naar fragmenten van Nazi-propaganda, nieuwsverslagen en persoonlijke getuigenissen uit de Tweede Wereldoorlog te luisteren. Heeft u zelf ooit Jules Verne gelezen? Neem het boek 20.000 mijlen onder zee bij de hand (of bekijk de film uit 1954) en vertel waarom u denkt dat Anthony Doerr de fictie van Verne zo’n grote rol toebedeelde in zijn eigen verhaal.

Meer informatie op de site van Simon & Schuster.