Met die lezende piraten valt het wel mee

Voor de Braziliaanse bestsellerauteur Paulo Coelho kunnen er op deze aardkloot niet genoeg piraten rondlopen. 'Hoe meer mensen een boek illegaal downloaden, des te beter', zei hij al een paar jaar geleden. Hij vindt het prima als lezers 'voor niks'  zijn romans downloaden. 'En als je mijn boeken goed vindt, koop er dan een in print.' Sinds zijn werk wordt aangeboden op zogeheten BitTorrentsites is de verkoop van zijn boeken alleen maar gestegen. 

Een recente Britse studie heeft uitgewezen dat het aandeel van illegale downloads in de boekenbranche het laagste is in de hele entertainmentindustrie.  'Slechts'  1 procent van de internetgebruikers in Groot-Brittannië las tussen maart en mei van dit jaar een of meerdere illegaal verkregen ebooks. Bij andere vormen van vermaak maakten meer mensen zich schuldig aan piraterij: 9 procent downloadde muziek illegaal, 7 procent deed dat bij tv-programma's, 6 procent bij films en 2 procent bij computersoftware en -spelletjes.

Een andere uitkomst van het onderzoek is dat de 'incidentele piraat' nog altijd meer geld uitgeeft aan digitale content dan degene die zich helemaal niet met illegaal downloaden bezighoudt. Een ruime meerderheid van de ondervraagde ebooklezers verkreeg zijn digitale thriller of roman op legale wijze. Nog een opmerkelijk detail: het aantal lezers dat niet betaalde voor een ebook, maar deze op een legale manier downloadde was vijf keer zo veel als het aantal ebookpiraten. Ebooks worden ook in groten getale weggegeven; de onderzoekers stelden vast dat voor 57% van de digitale boeken wordt betaald, 6 procent was onderwerp van piraterij. Boeken zijn het enige medium dat veel meer in fysieke vorm voorkomt dan digitaal. Muziek, films en games worden voornamelijk digitaal verhandeld.

Kantar Media, die het onderzoek uitvoerde, schat dat 7,8 miljoen Britten (18 procent van het aantal internetgebruikers ouder dan 12) op illegale wijze online content in bezit heeft gekregen. Zes procent zou uitsluitend op die manier te werk zijn gegaan. 'Meer ebookconsumenten (69 procent) betaalden voor hun content dan gebruikers van andersoortig digitaal materiaal', aldus de onderzoekers .

Sciencefictionauteur Nick Harkaway zei in een reactie dat hij niet verbaasd was dat ebook-piraterij maar sporadisch voorkomt. 'Ik denk dat dat heeft te maken met redenen van culturele aard. Mensen zien auteurs van boeken meer als 'eenzame artiesten' dan multinationals. Schrijvers verdienen meer ondersteuning, vinden ze. Het is ook heel makkelijk om een ebook via legale wijze te verkrijgen.'  

Cory Doctorow, auteur van onder andere Little brother, predikt al jaren dat 'ontdekt worden' belangrijker voor schrijvers is dan piraterij. Ook Lloyd Shepherd, de auteur van historische romans die enkele jaren geleden nog stevig de confrontatie aanging met een 'piraat' van zijn roman The English Monster, meent dat het illegale downloaden van ebooks enorm is teruggevallen. 'Ik denk niet dat dit nog zo'n groot probleem is in Groot-Brittannië, het speelt meer in andere landen. Ik krijg Google alerts als mijn boeken opduiken en vaak is dat op sites met exotische url's.'

Als Engeland 'een ebookparadijs op aarde' is, hoe zit het dan met Nederland? Een onderzoek als in Groot-Brittannië is hier niet uitgevoerd. Harde cijfers ontbreken. Volgens Timo Boezeman, sales- en accountmanager van het Centraal  Boekhuis in Culemborg laten recente onderzoeken wel zien dat de Nederlandse consument nog steeds (en in toenemende mate) bereid is om op legale wijze digitaal boeken te lezen, hetzij via aankoop bij een retailer, lenen via de bibliotheek of het verkrijgen van een ebook via een abonnementsdienst. Maar er is volgens Boezeman een chronisch gebrek aan inzicht in het aandeel illegaal gedownloade boeken. 'Het enige wat ik kan zeggen, is dat ik dat vage onderzoek van jaren terug (dat negen op de tien e-books illegaal zouden zijn) al niet geloofde toen het gepubliceerd werd. Maar ik fronste ook mijn wenkbrauwen bij het artikel over de stand van zaken in Engeland. Dat is weer het andere uiterste. Ik vermoed dat het in Nederland echt wel een stuk groter is. Maar ik heb geen idee of dat dichter bij de 1 op de 10 moet liggen dan bij de 9 op de 10.'

Er wordt overigens wel opgetreden tegen illegale aanbieders van ebooks. Uit haar halfjaarcijfers blijkt dat de Stichting Brein dit jaar onder andere tot dusver twaalf rechtelijke bevelen heeft verkregen tegen beheerders van illegaal digitaal aanbod. Twee daarvan betroffen films en series, twee boeken (waarvan één op Facebook), twee games, één muziek en twee betroffen films, muziek, boeken en games.  

Evenals Boezeman zet Marc de Laat van Link-Busters zijn vraagtekens bij het Engelse onderzoek. Zijn in 2011 opgerichte bedrijf is gespecialiseerd in het opsporen en bestrijden van distributie van illegale content op het internet. Link-Busters claimt dat het tot 98% van de gelokaliseerde content kan verwijderen, waarvan doorgaans 75% binnen 24 uur.  De onderneming beschermt artiesten zoals Michael Bublé, Nicky Romero, Afrojack tegen illegale downloads en heeft de anti-piracy strategieën verzorgd voor internationale bestsellers zoals: 50 Shades of Grey van E.L. James en The Da Vinci Code van Dan Brown.

Volgens De Laat is het aantal 'take-down verzoeken' naar filehosters, torrent-sites en Google nog steeds explosief aan het stijgen, daarnaast steken er ook nieuwe vormen van piraterij de kop op. Denk hierbij aan audioboeken die ongeoorloofd gratis te beluisteren zijn op Youtube en grote aantallen illegaal downloadbare boeken in de Google Play Store. Het is via die kanalen erg makkelijk om populaire boeken zoals de Harry Potter-serie of de reeks Het lied van IJs en Vuur (Game of Thrones) van George R.R. Martin geheel gratis te bemachtigen. De Laat: 'Wij zien ook wat onze klanten betreft een duidelijke toename in 'infringing pages', sites die inbreuk maken op auteursrechten. Kortom, wij zijn van mening dat piracy alleen maar erger wordt - dit is waarom Link-Busters meer dan 11 miljoen links heeft verwijderd voor onze klanten.'

(Bronnen: o.a. The Digital Reader. The Guardian, Stichting Brein)