Natasza Tardio: 'Er is niet een waarheid’

Meedogenloos vertelt het verhaal van de 15-jarige Isra die plotseling zonder enige aanleiding spoorloos verdwijnt. Zij laat niet alleen haar eigen familie achter, maar ook haar beste vrienden en klasgenoten Lieke en Lukas. Meteen gonst het op school van de roddels. Isra en haar vriend Mo zijn moslims, dus ze zullen wel vrijwillig naar Syrië zijn vertrokken om met ISIS mee te vechten. Lieke en Lukas geloven het niet, maar dan druppelen de eerste feiten hun leven binnen en ontdekken ze dat Isra en Mo op het vliegtuig zijn gestapt om vanuit Düsseldorf richting Hatay te vliegen. Een bekende route voor Syrië-gangers, die daar door ISIS-strijders worden opgewacht om vervolgens illegaal de Turks-Syrische grens over te gaan. 

Je draagt dit boek op aan alle jongeren die zelf nadenken en die zich bij het kiezen van hun leesmateriaal niet laten weerhouden door volwassenen die het toch altijd beter weten. Waarom?
“Ik vind het belangrijk dat jongeren zelf kiezen wat ze graag lezen in plaats van dat dit ze wordt opgedragen. Veel scholen gebruiken nog steeds een verplichte leeslijst waarbij meestal alleen volwassen literatuur wordt toegestaan. Boeken die veel jongeren vaak niet begrijpen, saai vinden, niet voor hen zijn geschreven en ga zo maar door. Mijns inziens is het belangrijker dat jongeren worden gestimuleerd om te lezen, dan dat ze geforceerd worden om iets te lezen wat ze helemaal niet leuk vinden. Of dat nu een young adult-boek is of een literair boek voor volwassenen. Een lijst waarbij een aantal young adult-boeken of boeken van een ander genre in plaats van literatuur worden toegestaan, lijkt mij het plezier in lezen juist te stimuleren. Bij mijn eerste jeugdthriller Moordvrienden vonden sommige volwassenen dat het boek niet geschikt was voor jongeren. Jongeren dachten hier zelf blijkbaar anders over, want het boek won de Jonge Jury Debuutprijs. Mijn antwoord: als je een probleem hebt met een boek, dan moet je hen ook verbieden om naar het journaal te kijken. Dit wordt vanaf 7 uur ‘s ochtends uitgezonden en zit vaak vol met geweld en narigheid. Daarbij zijn jongeren niet gek. Ze weten heel goed hoe ze een en ander moeten plaatsen.”

Meedogenloos vertelt het verhaal van de vijftienjarige Isra die van de een op de andere dag spoorloos verdwijnt. Al snel gonst het op school van de geruchten dat ze vrijwillig naar Syrië is afgereisd met haar vriend Mo, om daar te vechten voor ISIS. Een heftig onderwerp. Waarom moet dit verhaal verteld worden?
“Het is een actueel onderwerp en de problematiek heeft direct te maken met jongeren. Ik probeer in mijn jeugdthrillers te schrijven over actuele onderwerpen die jongeren aangaan, maar die voornamelijk door volwassenen worden gedomineerd. Jongeren worden dagelijks met dit onderwerp geconfronteerd. Zowel wat betreft Syrië, maar ook dat het geweld steeds dichterbij lijkt te komen. Natuurlijk denken ze hierover na. En dat is voor mij een goede reden om hier een verhaal over te schrijven.”

Begin deze maand kwam een moeder in het nieuws die met haar twee kinderen naar Syrië was afgereisd. Je hebt ervoor gekozen het verhaal van verschillende kanten ten belichten door het verhaal vanuit verschillende personages te vertellen. Waarom heb je voor deze opzet gekozen en niet voor een verhaal vanuit Isra?
“Een verhaal alleen vanuit Isra laat een eenzijdig beeld zien. Ik wil juist de verschillende kanten van deze problematiek belichten. Daarna kunnen de lezers zelf een mening vormen. Er is namelijk niet één waarheid. Die is er nooit. Hoe je de dingen ervaart heeft allemaal te maken met welke informatie je hebt, wie je bent als persoon en wat je achtergrond is. Door het verhaal alleen vanuit Isra te vertellen kan ik dat niet duidelijk maken, daarbij zou het dan een compleet ander verhaal worden. Ik wilde niet alleen laten zien wat er met Isra en haar vriend Mo gebeurt, maar ook met de achterblijvers. Hoe is het als iemand zomaar verdwijnt en dan ook nog eens naar een oorlogsgebied? Het zoeken naar de waarheid is een groot onderdeel van het verhaal, net als de zoektocht naar Isra. Een verhaal alleen vanuit Isra vertellen zou dit nooit kunnen bewerkstelligen. Zoals ik al zei: 'Het zou een compleet ander verhaal worden.'”

Er zitten heel wat uren research in het boek. Dat lees je, en proef je aan alles. Maar wat wist je voordat je met dit onderwerp aan de slag ging zelf hierover?
“Het klopt dat ik veel research heb gedaan naar veel aspecten die in het boek naar voren komen. Hoe wordt iemand verleid om jihadstrijder te worden, wat zijn dit voor jongeren, welke routes nemen deze jongeren, hoe maak je een bom, wat gebeurt er in Syrië, hoe ziet het land eruit, hoe zien de gebieden eruit waar ISIS zich ophoudt, hoe gaat de overheid om met mensen die vertrekken en soms weer terugkomen, et cetera. Ik doe altijd meer research dan ik nodig heb, maar op die manier krijg ik wel een volledig beeld. Maar voor ik begon denk ik dat ik net zoveel wist als ieder ander die de kranten leest en het nieuws ziet. Vanuit die informatie ben ik begonnen. Toen ik geïnterviewd en gefilmd werd voor ‘Zomerstop’ van EenVandaag raakte ik met programmamaker en journalist Willem-Jan Bloem in gesprek en vertelde hij mij over een interview dat hij had gedaan met betrekking tot dit onderwerp. Dat zette mij aan het denken en met name over meisjes die hierbij betrokken zijn of raken. Waarom vertrekken zij? Zijn ze gehersenspoeld? En wat gebeurt er met hen daar en met hun familie en vrienden hier als ze zijn verdwenen? Toen ik bijna een jaar geleden begon was er nog niet zoveel nieuws over meisjes die naar Syrië vertrokken, maar dat is inmiddels wel veranderd. Ben ik helderziend? Nee, dat denk ik niet. Ik denk wel dat ik zeer analytisch kan kijken naar bepaalde gebeurtenissen en dan kan inschatten wat er zou kunnen gebeuren.”

Is je mening of je kijk op het onderwerp door het schrijven van je boek veranderd?
“Grappig. Die vraag krijg ik de laatste week vaker en dan met name van jongeren. Eén daarvan vroeg aan mij of ik na alle research en het schrijven radicale moslims echt ben gaan haten. Mijn antwoord daarop was en is nog steeds nee. Ik denk wel dat ik meer kennis over het onderwerp en de problematiek heb opgedaan. Maar eerlijk gezegd is mijn persoonlijke mening over jihadisten niet zo belangrijk. Wat ik wel vind, is dat onze overheid de afgelopen paar jaar voornamelijk reactief met dit probleem is omgegaan en nog steeds omgaat. Er is mij een aantal keer gevraagd of ik helderziend ben dat ik juist nu dit boek schrijf en het uitkomt op het moment dat het probleem zo 'hot' is. Mijn antwoord daarop is dat dit zeker niet het geval is. Het is een kwestie van goed bestuderen wat er gebeurt en vanuit daar een mogelijke uitkomst zien ontstaan. Mijns inziens had de overheid veel proactiever te werk moeten gaan in plaats van te wachten tot jongeren vertrekken en weer terugkomen. Dan blijft inderdaad alleen nog maar de vraag over: 'Wat gaan we met die jongeren doen?' en 'We nemen hun paspoort in' of 'We sluiten de grenzen', terwijl de vraag had moeten zijn: 'Hoe voorkomen we dat jongeren afreizen?' Het is te gemakkelijk om maar te roepen dat Nederland te veel moslims heeft of dat het maar beter is dat ze daar tijdens het strijden doodgaan. Het zijn losse kreten die niets te maken hebben met een oplossing.”

Ben je voor het schrijven van dit boek in contact gekomen met tieners die naar Syrië zijn afgereisd en zijn teruggekomen?
“Niet direct. Ik heb wel veel gelezen over terugkerende jihadstrijders en heb ook een aantal Nederlandse jihadstrijders een tijdje gevolgd op Twitter en op internet. Wat schrijven ze in hun blogs, hoe denken ze en hoe reageren ze op gebeurtenissen? Ook heb ik me verdiept in de mensen die om een Syrië-ganger heen staan. Hoe voelen zij zich? Hadden ze het zien aankomen, in hoeverre verandert hun leven hierdoor, hebben ze nog contact met hun zoon of dochter en welke hulp ontvangen ze?”

Er komen flink wat hoofdstukken in het boek voor die zich in Syrië afspelen. Ben je daar ooit geweest? Hoe ben je te werk gegaan wat research, informatie, over het land betreft?
“Ik ben helaas nooit in Syrië geweest. Ik heb wel veel over het land bestudeerd. Niet alleen wat er nu gebeurt, maar ook wat er in het verleden is gebeurd. Zowel recentelijk als langere tijd geleden. Ook heb ik mensen gesproken die wel in Syrië zijn geweest, documentaires bekeken, weerkaarten bekeken en nog veel meer. Ik wilde alles weten, zelfs de dingen die niet eens in mijn boeken te sprake kwamen. Ik wil gewoon zoveel mogelijk ervaren hoe het daar is.”

Het is zo'n onderwerp waar iedereen zijn mening al over klaar heeft. Wat wil je bereiken met dit boek?
“Ik denk dat ik wil bereiken met dit boek, en vooral met de manier waarop ik het heb geschreven, dat mensen inzien dat een vaststaande mening niet altijd vanzelfsprekend is. Maar als je mijn toelichting aan het eind van het boek leest, dan zie je dat ik het boek voornamelijk geschreven heb omdat ik een spannend verhaal wilde schrijven dat gebaseerd is op de actualiteit. Iets dat echt kan gebeuren, nu leeft in de maatschappij, spannend is om te lezen en met name iets dat jongeren aangaat.”  


Over Natasza Tardio
Natasza Tardio (1969) is journalist en freelance redacteur. Ze heeft een eigen tekstbureau en redigeert literair werk, ook coacht ze andere schrijvers bij het ontwikkelen van hun schrijfaspiraties. In 2012 debuteerde Tardio als Young Adult-schrijver met de thriller Moordvrienden over een schietpartij op een middelbare school. Met dit boek won ze de Jonge Jury Debuutprijs 2014. In april 2014 verscheen haar tweede jeugdthriller Onzichtbaar, over de familie van een van de slachtoffers uit Moordvrienden. Meedogenloos is haar derde jeugdthriller.