Poortjesspringers en vluchtelingenhek

‘Bij het voorspellen van de uitslag zit ik er meestal naast’

Tegen het einde van het jaar steekt tegenwoordig de lijstjeskoorts de kop op. Wat was de film van het jaar? Wie is de politicus van het jaar? Wat wordt het woord van het jaar?

Uit ervaring – Van Dale organiseert de Woord van het Jaar-verkiezing alweer voor de negende keer – weten we dat in de nominatieronde vooral woorden worden genoemd die nog maar kort tevoren in het nieuws zijn geweest. Daarom houden we het hele jaar ook zelf lijstjes bij met opvallende nieuwe woorden. Zo kunnen we ervoor zorgen dat er ook woorden aan de Woord van het Jaar-verkiezing meedoen die betrekking hebben op gebeurtenissen in het begin en het midden van het jaar.

Zoals elk jaar worden er in de nominatieronde weer veel woorden aangedragen die niet nieuw zijn. Dit jaar is rendementsdenken opvallend vaak voorgedragen. Daar zit vast een belangengroepje achter. Rendementsdenken kan echter niet meedoen aan de Woord van het Jaar-verkiezing: het woord is niet in 2015 ontstaan, maar is al meer dan een kwart eeuw oud. Ook worden er altijd weer zelfbedachte woorden aangedragen die verder nergens te vinden zijn. Die doen ook niet mee. En elk jaar wordt onze erotische woordenschat weer geüpdatet bij het doornemen van de genomineerde woorden: klabanus – het woord is ooit door weblog GeenStijl gepromoot – figureert al jarenlang, tot vervelens toe, in de lijstjes met voorgedragen nieuwe woorden.

Voor mij begint het echte werk na sluiting van de inzendtermijn van de nominatieronde. Binnen een dag moeten alle ingezonden woorden worden beoordeeld: zijn ze nieuw en hebben ze in elk geval eventjes in 2015 in de media rondgezongen? Het lijstje dat overblijft, leg ik vervolgens naast onze eigen verzameling nieuwe woorden. Bij de inzendingen – en ook in onze eigen verzameling – tekenen zich al snel een paar trends af: de aardbevingsproblematiek in Groningen, de terreur en de terreurdreiging in januari (Charlie Hebdo) en in november (Parijs), de vluchtelingenproblematiek en natuurlijk het gesjoemel door autofabrikanten. Uit elk van die aandachtsgebieden moet er ten minste een woord in de shortlist. En dan is er natuurlijk altijd weer de politiek, die voor een of twee opvallende nieuwe woorden zorgt. Het lastigst is meestal de selectie van de laatste twee woorden die op de shortlist moeten komen. Als er dan tussen twee gelijkwaardige kandidaten gekozen moet worden, kan het voorkomen dat het uiteindelijk het woord wordt dat begint met een letter waarmee er nog geen woord in de lijst stond. Je wilt immers in zo’n lijst niet drie woorden die met een j of vier woorden die met een s beginnen.

Als de lijst af is, rijzen meteen de vragen die journalisten ook dit jaar weer zullen gaan stellen: was het een mooi jaar? Daar laten we ons nooit over uit. ‘Maar 2015 was wel een mooi taaljaar’, weet ik dat ik zal gaan zeggen: ‘Er waren meer dan voldoende woorden om de shortlist samen te stellen.’ Op de vraag wat ik het mooiste woord uit de lijst vind, zal ik ook dit jaar weer geen antwoord geven. Bovendien zou ik tien verschillende antwoorden kunnen geven: het mooiste woord in de lijst is ook in 2015 weer een ander dan het meest representatieve woord.

De vraag waar je als samensteller van de shortlist altijd mee blijft zitten, is: waarom stemmen mensen eigenlijk op een woord? Omdat ze het representatief vinden voor het jaar? Of omdat ze het een mooi woord vinden? Letten ze op het ritme van het woord, de rijmende delen als het om een samenstelling gaat? Of maken ze een politieke keuze? Ik weet het nog steeds niet. Bij het voorspellen van de uitslag zit ik er dan ook meestal naast.

Ton den Boon


Woord van het Jaar-verkiezing
Tot en met 23 november konden Nederlanders hun favoriete nieuwe woorden van 2015 inzenden. Van alle ingezonden nieuwe woorden maakte Van Dale shortlists in vijf categorieën: jongerentaal, lifestyle, sport/amusement, economie en politiek. Deze publieksnominaties vechten om de eerste plaats in de betreffende categorie. Daarnaast is er een shortlist van tien woorden die door Van Dale zelf genomineerd werden. De winnaar van deze Top 10 is het Van Dale Woord van het Jaar 2015.

Stemmen
Nog t/m 14 december (17.00 uur) kan er gestemd worden om per categorie een winnaar te bepalen en om hét Van Dale Woord van het Jaar 2015 te kiezen. Onder de stemmers wordt de nieuwe Dikke Van Dale verloot! De uitslag wordt op dinsdag 15 december 2015 bekendgemaakt.

Je kunt hier je stem uitbrengen

De verkiezing volgen via de social media:
Twitter 
Facebook