‘Recenseren beschouw ik als een constant persoonlijk leerproces.’
Mijn naam is Michelle en op dit moment ben ik bezig met het afronden van mijn master Communicatie- en Informatiewetenschap aan de VU. Nu doe ik onderzoek naar online boekenrecensies en schreef ik een artikel voor Hebban.nl over het schrijven van recensies.
Een belangrijk onderdeel van deze website bestaat uit recensies, maar hoe komen deze eigenlijk tot stand? Misschien heb je zelf wel eens een recensie op Hebban geplaatst, misschien schrijf je wel vaker recensies of misschien schrijf je ze nooit. Iedereen recenseert op zijn eigen manier, iedere recensent heeft een unieke manier van werken. Ik was erg benieuwd naar het proces en besloot mijn stoute schoenen aan te trekken. Ik ging op onderzoek uit en dit is wat ik te weten ben gekomen.
Hebbantip #1. Neem een helder standpunt in
Formuleer je standpunt zorgvuldig: niet te algemeen (‘Dit is een goed boek’), niet onverdedigbaar (‘Dit is definitief het beste boek van de eenentwintigste eeuw’) en niet te omslachtig (‘Dit is misschien, hoewel er wel wat op valt af te dingen, best een redelijk goed boek’). Houd rekening met je doelgroep. Voor wie schrijf je de recensie?
Selectie- en aanvraagproces en verdeling van recensieboeken
Om alle boeken die gepubliceerd worden te recenseren is natuurlijk een onmogelijke opgave. Er moeten keuzes worden gemaakt en deze verantwoordelijkheid ligt bij de redactie van Hebban. Er is een recensententeam dat uit een groot aantal recensenten bestaat, maar het aantal boeken dat jaarlijks wordt uitgegeven is groter. De selectie van recensieboeken bestaat uit door de redactie aangevraagde boeken (op basis van de seizoensbrochures van uitgeverijen en persberichten) en opgestuurde boeken waar geen aanvraag voor is gedaan.
Hebbantip #2. Spoilers zijn not done en de flaptekst is geen samenvatting
Vertel kort en krachtig - en vooral in je eigen woorden - waarover het boek gaat, maar doe dit zonder spoilers weg te geven. Bij twijfel doe je het niet. Het overtikken van de flaptekst is géén samenvatting van het boek. Geef relevante informatie over de auteur. Dat ze drie katten en een hond heeft en in Florida woont doet (meestal) niet terzake.
De niet-aangevraagde boeken die volgens de redactie geschikt worden geacht voor een recensie, worden door de diverse genreredacteurs bekeken en uitgezet bij de recensenten. Hierbij wordt er rekening gehouden met de interesses van de recensenten. Een recensent die graag thrillers leest, zal alleen een thriller opgestuurd krijgen en geen non-fictie boek. Als de recensent het genre interessant vindt en hier veel over weet, dan beïnvloedt dit de kwaliteit van de recensies op een positieve manier. Zo leest Guy Doms (Hebban recensent extraordinaire) veel verschillende genres, maar recenseert hij vooral literatuur/romans en thrillers, terwijl de recensies van Anne Oerlemans (Hebban recensent) tegenwoordig vaak van (Nederlandstalige) debuut literatuurboeken zijn.
Hebbantip #3. Vermijd ‘ik’ en clichés
De recensie is jouw mening, dat hoef je niet verder te benadrukken. Het gebruik van ‘ik’ en ‘mijn’ is dan ook niet aan te raden in recensies. Ook clichés als ‘leest lekker weg’, ‘een ideaal boek voor een druilerige middag’ laat je achterwege. Wees voorzichtig met het gebruik van superlatieven (‘de beste roman ooit’, ‘uniek debuut’).
Het recenseren
Wat houdt het precies in om een Hebban recensent te zijn? Ik sprak Guy en Anne en vroeg hun om mij mee te nemen in hun proces van recenseren. Het aantal boeken dat zij per maand lezen, ligt ongeveer tussen de 10 en 15 boeken. Natuurlijk zijn dit niet allemaal recensieboeken voor Hebban, dat zijn er twee tot zes per maand. Dat aantal verschilt elke maand weer. Het is dus wel duidelijk dat ze van lezen houden.
Hebbantip #4. Zorg voor een goede onderbouwing
Onderbouw je standpunt met argumenten. En ondersteun je argumenten met een citaat uit het boek, een duidelijk voorbeeld of nadere uitleg. Probeer niet het hele boek te duiden, maar richt je op de thema’s die jij belangrijk vindt in/voor het boek.
De boeken die ze ontvangen om te recenseren kiezen ze niet zelf uit, deze krijgen ze toegestuurd door hun Hebban redacteur. Wanneer ze het boek binnen krijgen, gaan ze allebei op een andere manier aan de slag. Guy stapt het liefst blanco in het boek en probeert zo min mogelijk over het boek en de auteur te lezen, terwijl Anne het boek eerst doorbladert, de achterkant leest en soms ook iets opzoekt over de auteur. Andere recensies of analyses van het boek zijn een ‘no go’ om zo ‘open en eerlijk mogelijk aan het boek te kunnen beginnen’.
Hebbantip #5. Beoordeel het boek
In je recensie bespreek je het boek, niet de auteur of de uitgeverij. Op Hebban beoordelen we geen personen. Laat je ook niet teveel afleiden door de verpakking. Een literaire thriller is doorgaans niet literair. De sticker ‘Het beste debuut van het jaar’ is er opgeplakt door enthousiaste uitgevers. Reken daar de auteur niet op af.
Ook tijdens het lezen volgen Guy en Anne allebei een hele andere strategie. Guy maakt alvast een hoop notities. Anne leest grondig, maar snel. Zij maakt geen notities, maar onthoudt wat zij goed en minder goed vindt aan het boek en waarom (waarom interessant een boek haar wel/niet, weet de schrijver haar aandacht wel/niet vast te houden) zonder dit meteen op te schrijven. Wat zij wel opschrijft tijdens het lezen? Quotes die zij tegenkomt en die ze graag wil vermelden in haar recensies of die haar kunnen helpen tijdens het schrijven van haar recensie. Dit heeft ze gemeen met haar recensent collega Guy.
Hebbantip #6. Geef de juiste waardering
Zorg ervoor dat de waardering in sterren aansluit bij je beoordeling in woorden. Heb je iets aan te merken op het boek, al is het maar iets kleins, dan geef je niet vijf sterren. Uit je recensie moet altijd blijken waarom je het aantal sterren toekent, zonder dat je dit expliciet in je recensie zet. Je eindigt je recensie nooit met ‘...en daarom geef ik drie sterren.’
Het boek is uit, wat dan? Het meteen opschrijven (vaak in één keer) is de strategie van Anne. Een conceptversie vormt zich tijdens het lezen in haar hoofd en dit komt er tijdens het tikken meteen uit. Guy pakt het anders aan: hij heeft meer met kladversies, meerdere tussenversies en definitieve versies. De kladversie wordt door hem opgeschreven, ‘lekker ouderwets met pen en papier’. Dat laat hij een dag of nacht met rust en daarna herschrijft hij de kladversie op een laptop (soms zelfs meerdere keren): taalfouten worden eruit gehaald en tekst wordt geschrapt of toegevoegd. Af en toe worden twijfelgevallen zelfs besproken met zijn redacteur. Pas wanneer hij er helemaal tevreden over is, levert hij zijn definitieve versie in. ‘Recenseren beschouw ik als een constant persoonlijk leerproces,’ zegt Guy. ‘Steeds een zoeken naar toch net iets beter.’ En de redactie is het daarmee eens: ‘Het is erg leuk om een recensent te zien groeien in het schrijven van besprekingen. De redactie zelf geniet minstens zo van de prachtige recensies die uit al die mouwen rollen als de bezoekers van Hebban.’
Hebbantip #7. Check the facts
Doe je huiswerk! Dat verwacht je ook van de auteur. Als jij niet zorgvuldig bent met de informatie die je verstrekt, maakt dat je recensie direct ongeloofwaardig. Zorg ervoor dat je beeld over de schrijver klopt. Kijk naar wat hij/zij eerder heeft geschreven en check of deze titels zijn vertaald. Research doen is leuk en kan zorgen voor een bijzondere invalshoek voor je recensie.
Ik heb een hoop geleerd en ik hoop jullie ook. Wie weet heb jij een nieuwe techniek geleerd die je zelf kunt toepassen tijdens het schrijven van jouw recensie.
De enquete
Zoals ik al eerder aangaf, doe ik een onderzoek naar online boekenrecensies. Ik zou het heel lief vinden als jullie mij daarmee kunnen helpen door mijn enquete in te vullen!
