Van meervoud naar enkelvoud: van wij naar ik
Conversatie thuis:
Ik: ‘Ik lees dus nu een boek, en daarin vertelt een vrouw over haar man die in een gletsjerspleet is gevallen en dat niet overleefde. Hun zoontje was pas zeven maanden.’
Hij: ‘Heftig… maar moet jij zo’n verhaal wel lezen?’
(Hij kent mij, dit gesprek zal uitlopen op een hoop zorgen en angsten van mijn kant over zijn tripjes met vrienden, waarna het zijn taak zal zijn om me gerust te stellen dat hem zoiets niet overkomt.)
Ik: ‘Nou, het had dus echt iedereen kunnen overkomen. Want die plek was wel off piste, maar dat werd heel slecht aangegeven en het zag er heel vlak uit, je kon er zelfs wandelen.’
Hij: ‘En wat wil je dan nu precies zeggen?’
Ik: ‘Dat ik dus heel bang ben dat jou ook zoiets overkomt. Je hoeft er helemaal geen grote, onnozele risico’s voor te nemen. Het kan zo gebeurd zijn. Sterker nog, een week later is er weer iemand overleden op diezelfde plek.’
(Het gesprek mondde inderdaad uit in een berg angst van mijn kant, die hij moest zien weg te nemen. Eerst nog geduldig, maar later een stuk minder. Sommige zorgen zijn immers niet weg te nemen.)
Carolien Spaans en Jean Michel Kamp zijn totaal anders, elkaars tegenpolen. Hij wil altijd avontuur, heeft een overvolle agenda, en een ontembare hoeveelheid energie. Zij kan makkelijk avonden achter elkaar op de bank doorbrengen. Toch vinden ze elkaar en blijken elkaars grote liefde. Ondanks hun sterke verbintenis is het niet altijd alleen maar rozengeur en maneschijn in hun relatie. Hun verschillende karakters botsen regelmatig. Zo blijkt wanneer ze gaan samenwonen dat Jean lang niet zo georganiseerd en schoon is als Carolien, en dat hij altijd te laat komt.
“Al met al zijn we dus in die fase beland. Dat het niet meer alleen leuk is, samenzijn. Dat er soms hele of halve dagen zijn dat ik denk: waarom koos ik ook alweer voor jou? Dat we geen bijzonder stel blijken te zijn, maar gewoon twee mensen die er steeds voor kiezen om bij elkaar te blijven omdat al die ergernissen er na een flinke ruzie uiteindelijk niet echt toe blijken te doen. Niet als je van elkaar houdt. Niet als je nog de rest van je leven hebt om de ander zover te krijgen dat hij wel gaat luisteren.”
Dan breekt vooral voor Carolien een moeilijke periode aan. Ze krijgt last van paniekaanvallen en hyperventilatie. Maandenlang zit ze thuis, durft niet meer alleen te slapen. Een burn-out, constateert de arts. De periode die volgt bestaat uit therapie, medicatie en ademen door rietjes. Een rottijd, maar wel altijd met Jean als rots in de branding. Vaak moet hij eerder thuiskomen van zijn werk of van weekendjes weg om Carolien te helpen kalmeren. Juist in deze periode blijkt meer dan ooit hoe goed haar keuze voor hem was, en hoe groot zijn liefde voor haar.
Hoewel Carolien nooit een kinderwens had – hoe zou ze immers een goede moeder kunnen zijn als ze zichzelf maar net kon redden?- doen een aantal incidenten haar toch van mening veranderen. Niet lang nadat ze samen met Jean heeft besloten ervoor te gaan, blijkt ze al zwanger. Een jongetje op komst, negen maanden later wordt Lucas Louie Kamp, ‘Lukie’, geboren. Het geluk lijkt compleet. Tot 10 april 2016. Carolien is met de zeven maanden oude Lucas bij haar ouders als de telefoon gaat. Het is haar schoonzusje.
“’Hé,’ zeg ik verbaasd. Ze belt nooit naar dit nummer.
‘Hoi.’ Haar stem klinkt raar en ze zegt niks meer. Dan weet ik het al.
Uiteindelijk zegt ze het toch nog: ‘Lieverd, Jean heeft een ongeluk gehad. Hij is in een gletsjer gevallen. En het spijt me zo, maar hij heeft het niet overleefd.’ Ik denk dat ik gil, want mijn ouders en broer komen meteen de keuken in rennen.
‘Wat is er?’ vraagt mijn moeder, maar zij weet het ook al.
‘Jean is dood,’ zeg ik. ‘Hij heeft een paar uur geleden een ongeluk gehad.’"
Samen met Jeans beste vriend Steef reist Carolien halsoverkop naar Zwitserland, om daar geconfronteerd te worden met het levenloze lichaam van Jean en het ongevoelige en nalatige gedrag van de Zwitserse politie. Daarna de loodzware afscheidsdienst, gevolgd door de grote leegte. Spaans beschrijft de periode van rouw, van ontelbare kaarten, van ongemakkelijke gesprekken met mensen die willen weten hoe het gaat. In bed blijven liggen is geen optie, want er is altijd de hypotheek die afgelost moet worden, maar vooral is er altijd de kleine Lukie die aandacht en zorg nodig heeft. Gelukkig maar, want hij houdt Carolien op de been. Al gauw pakt ze haar werkzaamheden als freelancejournalist weer op. Sneller dan ze had verwacht, meet ze zichzelf een routine aan waarmee ze alle ballen in de lucht kan houden. Werken lukt, het zorgen voor Lukie ook en soms lukt het zelfs weer om even te lachen. Huilen komt later wel, als ze in bed ligt en het licht uit is.
“Mijn boekje.
Mijn slaapkamer.
Mijn kind.
Mijn bed.
Ik ben enkelvoud geworden.”
Eigenlijk had Carolien Spaans er alle reden toe om een zielig, tranen trekkend verhaal te schrijven. De feiten zijn er immers naar: een kersvers gezin dat wordt verscheurd door de veel te vroege dood van de vader. Maar Spaans wil niet zielig gevonden worden. ‘Ik heb Lukie, ik heb een fijn huis, het gaat goed met mijn werk en ik ben er best trots op hoe ik het red in mijn eentje,’ vertelt ze in een interview met de Volkskrant. En dat is ook wat ze in haar boek Doet sneeuw pijn uitdraagt: het verhaal is zowel ontroerend als geestig, verdrietig als hoopvol. Jeans dood is de leidraad van dit boek, maar voert niet steeds de boventoon. Meer dan dat laat Spaans zien hoe ze haar kracht terugvond. Kracht waarvan ze zelfs vóór Jeans dood niet wist dat ze erover beschikte. De paniek en angst zijn weg.
Op de vraag of ze een andere vrouw is geworden antwoordt de schrijfster op Radio Kunststof: ‘Ja, ik ben lichter geworden.’ Des te schrijnender vindt ze het wel dat Jean deze lichte kant van haar niet kan meemaken, zeker na die zware jaren waarin hij haar regelmatig moest opvegen. Dat de donkere wolken die ze haar hele leven al kende plaats hebben gemaakt voor blauwere luchten, laten ook de humoristische passages van het boek zien. ‘Ik heb altijd humor nodig gehad om De Dingen dragelijker te maken,’ aldus de schrijfster. Heb je net een traan gelaten bij een verdrietig fragment, zit je vervolgens te gniffelen om Spaans’ directe - zonder poespas- manier van schrijven over haar zoektocht naar een nieuwe man via Tinder en Happn.
Maar soms legt haar directe schrijfstijl ook pijnlijke situaties bloot. Bijvoorbeeld als ze schrijft over het bezoek aan haar schoonouders in Frankrijk, na Jeans dood:
“We rijden langs de boulevard van Nice en praten over alles behalve Jean.
En dat blijft de rest van de dagen zo.
Ik weet waarom, denk ik. Zij vinden het erger voor mij en Lukie.
En ik vind het erger voor hen. Ik kijk naar ze en kan alleen maar denken: je kínd verliezen. We zitten in een raar soort wedloop, mijn schoonouders en ik, een wedloop waarbij niemand wint of zou willen winnen, de prijs is geen lauwerkrans maar een molensteen.
En daarom zwijgen we.”
Carolien Spaans schrijft zo eerlijk, dat je bij sommige fragmenten denkt ‘oei, is dit niet op het randje? Wat vinden de betrokken familieleden of vrienden hiervan?’ Maar een paar seconden later besef je dat ze eigenlijk groot gelijk heeft dat ze zich zo blootgeeft. Wat andere mensen ook vinden, of welke (ongevraagde) adviezen ze ook geven, rouwen is een eenzaam proces. Dat laat Spaans als geen ander zien. De hoofdstukken lezen net zo prettig als haar columns in JAN en brengen als geheel een dapper (en geen zielig!) verslag van vallen en opstaan. Doet sneeuw pijn is een verhaal over liefde vinden, vasthouden en kwijtraken. Maar toch ook weer terugvinden.
Doet sneeuw pijn is 17 augustus verschenen bij Lebowski publishers.
De auteursfoto in de header is gemaakt door Brenda van Leeuwen.
Meer Hebban Crew Reviews lezen? Je vindt ze allemaal hier terug.
