Gastcolumn: Waar de wereld op wacht

Economen vragen zich af waarom het niet lukt de consumptie aan te jagen en daarmee de economie uit het slop te rekken en de werkloosheid omlaag te halen en de aarde weer een stuk armer te verbruiken.

Aan de reclame kan het niet liggen, want die ronkt op volle toeren en aan marketing wordt meer uitgegeven dan ooit. De nieuwste automodellen rollen precies op tijd van de lopende band. Amazon bezorgt de spulletjes nu zelfs twee keer per dag en de eerste reclamedrones doorklieven het luchtruim van onze, nog lege, stranden. Maar toch trekt de consument slechts mondjesmaat de portemonnee. Erger, als er al wat overblijft, zet hij of zij z’n eurocenten op spaarrekeningen met 0,0% rente.

Wat anders kan de verklaring zijn, dan dat de mens een ondoorgrondelijke en mysterieus wezen is, gedreven door raadselachtige behoeften. Je krijgt er geen vat op. Laat staan dat je er een duit mee kunt vangen. Wanhopige politici beginnen zelfs al te dreigen: ‘Als jullie luie consumenten nu niet als de donder aan het kopen slaan…’.  

Maar de andere verklaring ligt voor de hand. Vervat in een vijfentwintig jaar oude brievenbussticker van Loesje: ‘Geen reclame s.v.p., we hebben alles al.’ We hebben alles al. Terwijl we natuurlijk nog niet alles hebben, maar wel zoveel, dat we er genoeg van hebben. Beter, we willen geheel iets anders.  

Dat verklaart het fenomeen van de zelfstandigen zonder personeel. Elk onderzoek brengt aan het licht dat deze ZZP’ers ook al een beetje raar in elkaar steken. Ze worden in de regel dik onderbetaald; hebben weinig tot geen zekerheid; weigeren het uitzicht op een veilig pensioen en bezitten hoogstens een gedeukte tweedehands auto. Maar ondertussen lopen ze over van goede moed, zijn energiek, nemen initiatief, werken hard en voelen zich all-over verantwoordelijk. Hoe gek wil je het hebben?

Alles behalve blijkt uit de praktijk. Elke ZZP’er onthult al bij vraag 2 van de 'daar-kun-je-op-wachten-want-het-is-een-raadsel'-enquête waarom hij of zij zo vrolijk blijft. Eigen baas; zelf verantwoordelijk; vrij in besteding van de eigen tijd; samenwerkingsverbanden die je zelf kunt kiezen; niet alles gelijk richting belastingen. Wat je bereikt, verrijkt jezelf.

Deze ZZP-houding groeit overal om ons heen en vooral onder jongeren. Het wordt een algemeen verschijnsel. Zelfs werknemers werken tegenwoordig het liefst zonder baas. De ‘nieuwe motivatie’ gaat voorbij aan vaste baan, carrièreplanning en elk jaar een schaal omhoog plus trede erbij. Voldoening; waardering; doen wat je zelf belangrijk vindt; iets zinvols creëren; plezier hebben in wat je maakt, daar gaat het om in de tegenwoordige tijd. Waarom je nog uitsloven voor al die materiële zut, als je er uiteindelijk toch maar weinig geluk aan kunt beleven?  

Alle stemhokjes zijn bezet. Je moet wachten voor een stoplicht terwijl er niks aankomt. Vijf mensen in de rij bij de kassa. Acht uur was de afspraak. De tijd tik. Hoelang blijf jij naar de klok kijken?  

Voor wachten is de mens slecht in de wieg gelegd. Het werkwoord ‘popelen’ komt daar vandaan. Je popelt om aan de slag te gaan.  

Met die gekke tegenstelling in de huidige maatschappij bijvoorbeeld. De oude wereld hangt nog van consumptisme en groeidwang aan elkaar. Terwijl de Inventieve Samenleving zich al aankondigt met hele andere waarden, uitgangspunten en praktische ideeën: de vrijheid lonkt; een basisloon voor iedereen; uitvinden zonder octrooien; geen sociale dienst maar een overurenruilbeurs voor werkenden en werklozen; een overheid die z’n burgers vertrouwt; om Grieken uit de crisis te helpen voeren we een tijdelijke lease-vergoeding in, voor het gebruik van het format democratie. En zo kunnen we nog wel een tijdje doorgaan…  

Ware het niet, dat Rutte nog in het torentje zit met de oppositie in de marges en de wind onverminderd uit de neoliberale hoek. Dit, terwijl de beurzen uit elkaar klappen en je aan de onderkant van de samenleving twee banen nodig hebt om rond te komen en de ontbossing van Indonesië sneller gaat dan ooit en er komende zomer één miljoen vluchtelingen (hoe kan dat nou?) uit de Middellandse Zee worden verwacht en het dwangvoorstel om ZZP’ers verplicht aan pensioen en verzekering te binden al onder het kopieerapparaat ligt, maar de studenten in Amsterdam verrassend duidelijk maken hoe makkelijk en snel je succes kunt boeken met gerichte acties.  

Dan popel je toch om spons en schuurschuim, borstel inclusief zeepsop en ragebol plus hogedruk te pakken om de tent eens lekker uit te mesten en ruimte te scheppen en de ramen open te gooien en de oude meubels bij de kraak te zetten.  

Dat is waar de wereld op wacht.

Jan Verschure, eindredactie opruimend geschrift: ‘Flikker de hele bliksemse boel maar door het keukenraam’.

Lees de eerste column van Jan Verschure: Laat de kinderen kinderen blijven
Lees de tweede column van Jan Verschure: Wiebes nog an toe
Lees de derde column van Jan Verschure: De Elfsteden van 2061
Facebookpagina van De RageBol
Website van De RageBol