Young Adult in Nederland: is de hype voorbij?

De Young Adult-expert van Hebban.nl, Lindy de Jong, maakt zich vooralsnog geen zorgen over de toekomst van Young Adult (YA). Volgens haar leeft het nog volop op Hebban. 'Young Adult-lezers zijn nog altijd erg enthousiast en actief op ons platform,' vertelt ze. 'Maar ook op andere kanalen zijn er grote fancommunities: op sociale media zijn er tal van bookstagrammers en booktubers te vinden. Hierdoor lijkt het of YA vreselijk goed verkocht wordt, maar of dat ook echt zo is, is voor mij moeilijk in te schatten.'

Toch ziet ze wel dat bepaalde problemen zijn ontstaan door de populariteit van YA. 'Om te beginnen wordt YA vaak als genre gezien, terwijl het eigenlijk niet meer is dan een leeftijdsaanduiding waarbinnen alle genres kunnen vallen. Of het nu sciencefiction is of een hedendaagse coming-of-ageroman: beide kunnen YA zijn. Dit maakt het heel lastig om er een label aan te hangen: wat is een YA-boek precies?'

In principe vallen alle boeken voor jongeren van 15 tot 25 jaar onder YA. 'Maar door de populariteit van het genre, merken sommige uitgevers ook boeken die voor jongere kinderen zijn bedoeld aan als YA,' legt De Jong uit. Oftewel, het lijkt een containerbegrip te zijn geworden voor alle boeken voor middelbareschoolleerlingen en ouder.

‘Minder volwassenen lezen YA-boeken’   

Myrthe Spiteri, uitgever bij Blossom Books, herkent de signalen uit het Verenigd Koninkrijk. 'Er is inderdaad een terugloop in de verkoop,' vertelt ze. 'De enorme aantallen die in het begin werden gehaald, bereiken YA-uitgevers nu niet meer. Volgens mij komt dat doordat populaire titels als De Hongerspelen en Twilight toen ook door volwassenen gelezen werden. Maar dat lijkt nu minder te gebeuren.'

Spiteri steekt de hand in eigen boezem. 'De uitgeverijen hebben hun marketing steeds specifieker toegespitst op de jongerendoelgroep,' verklaart ze de daling. 'Hierdoor krijgen volwassenen het idee dat de boeken niet voor hen geschikt zijn, terwijl daar eigenlijk niets aan is veranderd. In het begin was die focus op jongeren er niet zo, waardoor lezers van alle leeftijden zich aangesproken konden voelen door een titel. Blossom Books probeert dit terug te draaien door marketing weer breder in te zetten.'   

Spiteri richt zich niet alleen op leeftijd van lezers, maar ook op hun voorkeurstaal. Samen met Unieboek lanceerde Blossom Books enkele jaren geleden al de hashtag ‘#ikleesnls’. 'We zien dat veel jongeren Engelstalige edities kopen,' legt Spiteri uit. 'Dit is niet alleen bedreigend voor het voortbestaan van Nederlandse uitgevers, maar ook voor de Nederlandse taalvaardigheid van de lezer. In het Nederlands blijven lezen is goed voor je taalontwikkeling. Bovendien mis je toch bepaalde nuance als Engels niet je moedertaal is.' 

Toch wil ze jongeren niet ontmoedigen om ook Engelstalig te lezen. 'Met #ikleesnls willen we af van het idee dat Nederlands lezen niet cool is,' zegt Spiteri. 'We hopen dat jongeren voor de Nederlandse editie kiezen als die beschikbaar is en bij niet-vertaalde boeken natuurlijk gewoon Engels lezen.'   

Hoewel ze verkoopcijfers ziet teruglopen en Engelstalig de overhand lijkt te krijgen, vreest Spiteri niet dat YA geen toekomst heeft in Nederland. 'Ik geloof dat YA een vaste positie in de Nederlandse boekenmarkt heeft verworven. Het is een belangrijke stap geworden tussen kinder- en volwassenenliteratuur.'

‘Het is maar de vraag of er een nieuwe YALFest komt’  

Sandra van Mook, onder meer organisator van YALFestNL, denkt evenmin dat YA zal verdwijnen. 'Jongeren blijven lezen, dus ik kan me niet voorstellen dat het niet blijft bestaan,' zegt ze. 'Wel wordt het harder werken voor uitgevers en marketeers om YA-boeken onder de aandacht te blijven houden van jongeren. Ik hoor van verschillende kanten dat de populariteit van YA terugloopt.'

Een precieze verklaring heeft ze echter niet. 'Ik denk dat het een samenloop van omstandigheden is,' legt Van Mook uit. 'Als ik ’s avonds moe ben, zet ik ook gemakkelijker een serie aan dan dat ik een boek pak. Daarbij zal het illegaal downloaden van ebooks een rol spelen, maar de precieze aantallen zijn natuurlijk niet te achterhalen. Bovendien denk ik dat er veel meer verschijnt dan enkele jaren terug. Er zijn veel selfpublishers en kleine uitgeverijen, waardoor de concurrentie groot is.'

De terugloop heeft echter grote gevolgen voor YA-activiteiten. 'Doordat er geen grote hypes meer zijn geweest, zie je dat de budgetten bij uitgeverijen kleiner worden,' zegt Van Mook. 'Dat maakt het lastiger om events te organiseren en grote, internationale namen naar Nederland te halen. Ik denk dat YA-liefhebbers erg verwend zijn geraakt, maar het wordt moeilijk om dat te blijven doen. Sterker nog, het is maar de vraag of het lukt om volgend jaar een vijfde editie van YALFest te organiseren.'

‘Uitgevers durven minder’  

YA-blogger en auteur Emmy van Ruijven denkt ook dat jongeren hun tijd, aandacht en geld tussen allerlei keuzes moeten verdelen. 'Er is al lang geen YA-hype meer geweest,' zegt ze, 'een boek dat iedereen kent en gelezen heeft. Het lijkt wel of uitgevers minder durven. Aan de andere kant verschijnt er zoveel dat het bijna onmogelijk is om op te vallen. Misschien is de markt wel een beetje verzadigd.'

Tegelijkertijd heeft het slechte imago dat YA onder docenten en grote literaire spelers heeft, ook geen goed gedaan. 'Op scholen wordt YA inmiddels steeds serieuzer genomen en komt er steeds meer aandacht voor, maar ja, dat is wel een beetje te laat. Toch is het belangrijk dat er boeken voor jongeren blijven.'

Van Ruijven hoopt dat haar boek over een meisje dat is geobsedeerd door superhelden, de nieuwe hype wordt. 'Mijn boek verschijnt in 2020, dus het zou toch mooi zijn als er dan een revival van YA komt,' lacht ze.

‘De piek is in Nederland nog niet bereikt’  

YA-auteur en voormalig booktuber Chinouk Thijssen heeft juist het idee dat de YA-piek in Nederland nog lang niet is bereikt. 'In de Verenigde Staten en Engeland is YA veel eerder populair geworden dan hier,' vertelt ze. 'Daarom meen ik dat we heel erg achterlopen op Amerika en hier nog niet op de piek zitten. YA is in Nederland nog maar enkele jaren in opmars, dus mijn gevoel is dat het nog veel groter gaat worden.'

Vooral social media spelen een grote rol bij de ontwikkeling van YA, meent Thijssen. 'Als ik kijk naar mijn eigen boeken, zie ik dat social media grote invloed hebben op de populariteit en het bereik ervan. Bookstagrammers en booktubers hebben veel gedaan voor mij.' Zelf maakte Thijssen ook lange tijd boekenvlogs. 'Ik ben begonnen met social media zodat lezers mij wat beter konden leren kennen,' legt ze uit. 'Maar ik merkte dat het ook andersom werkte: lezers gingen me eerst volgen en werden daarna nieuwsgierig naar mijn boeken. Voor mij zijn social media en YA onlosmakelijk met elkaar verbonden. Toch ben ik bewust gestopt met vloggen over andere boeken, omdat volgers mij eerder kenden als booktuber dan als auteur.

Ondanks de impact van social media, zijn Thijssens lezers niet alleen maar jongeren. 'Op mijn website krijg ik reacties van kinderen van 11, maar ook van dertigers en veertigers. Ik denk dat mensen van alle leeftijden kunnen genieten van YA. Daarom zet ik bij mijn boeken altijd ‘voor 15+’, omdat niemand hoeft te denken dat zij of hij te oud is voor YA.'

‘Doelgroep is veel breder’  

De Eindhovense Boekhandel Van Piere ziet ook dat YA populair is onder een veel bredere doelgroep dan tieners. Ze organiseren jaarlijks het event YAltival in Dynamo in Eindhoven, waar YA-liefhebbers komen voor (internationale auteurs, workshops, cosplay en natuurlijk goodiebags. 'De doelgroep van het event is heel breed, van 15 tot 30 jaar,' zegt Anke Hermkens van Van Piere. 'Het zijn enthousiaste, betrokken lezers die ieder jaar weer komen. Dat enthousiasme maakt het voor ons heel erg leuk!'

Ook in de boekhandel zelf hebben ze nog geen terugloop in de populariteit van YA ervaren. 'We hebben een zeer actieve leesclub, de Leesbeesten Leesclub, waar veel op het gebied van YA gebeurt,' zegt Hermkens. 'Onze YA-specialist is nauw betrokken bij alle ontwikkelingen en daardoor in staat een goed assortiment samen te stellen. Kortom, we doen heel veel voor YA-liefhebbers.'

Hermkens herkent de toegenomen populariteit van Engelstalige YA. 'De verkoop van Engelstalige YA groeit,' zegt ze. 'Dat heeft te maken met de prijs, verschijningsdatum en het gemak waarmee YA-lezers in een andere taal lezen. In principe maakt het voor ons als boekhandel niet uit, maar de lijntjes zijn korter met Nederlandse uitgevers, waardoor we activiteiten kunnen organiseren en iets extra’s kunnen bieden aan onze lezers. Zo hadden we in december een winterevent, waar Myrthe Spiteri van Blossom Books een kijkje achter de schermen gaf. Dat was superinteressant!'

‘Als jongeren maar lezen’  

Tijdens de Boekenweek voor Jongeren, die dit jaar van 20 tot en met 29 september plaatsvindt, wordt altijd aandacht besteed aan YA. 'Veel jongeren zijn gaan lezen sinds de opkomst van YA, dus deze boeken verdienen aandacht tijdens de Boekenweek voor Jongeren',' zegt Job Jan Altena van organisator CPNB. 'Dit jaar hebben we er bewust voor gekozen dat ook in de jury voor het Beste Boek voor Jongeren 2019 YA-specialisten zitten.'

Toch is het niet alleen YA wat de klok slaat. 'YA is een volwaardig onderdeel van onze campagne, maar er is natuurlijk veel meer dan dat,' zegt Altena. 'In de bundel 3PAK, het geschenk van de Boekenweek voor Jongeren, proberen we altijd een mix van auteurs op te nemen. Op die manier komen jongeren met allerlei soorten literatuur en auteurs in aanraking. Dit jaar hebben we gekozen voor een echte YA-auteur met Margje Woodrow, aangevuld met schrijfster Karin Amatmoekrim en YouTuber Joost Klein. Met 3PAK willen we laten zien dat er voor iedere jongere wel een boek is.'

Of ze nou YA lezen, klassieke of Engelstalige literatuur, met de Boekenweek voor Jongeren wordt ingezet op lezen in het algemeen. 'Als jongeren maar lezen, dat is het idee,' zegt Altena. 'Wij geloven dat er voor iedereen een boek is dat bij je past, je moet het alleen vinden. We hopen dat met deze speciale boekenweek, de prijs het Beste Boek voor Jongeren, auteursbezoeken tijdens de Literatour en de diverse verhalen in 3PAK daar een handje bij kunnen helpen.'

Wat is jouw ervaring met het lezen van YA? En hoe zie jij de toekomst van deze boeken?