Dwarsverbanden – Sylvia Plath

05-09-2015 23 reacties

+5 niet meer leuk × vind ik ook leuk

Toeval bestaat!

Afgelopen week las ik de beschrijving van het nieuwe boek van Connie Palmen – Jij zegt het. Dit boek gaat over de relatie tussen Sylvia Plath en Ted Hughes, beschreven vanuit het perspectief van laatstgenoemde. Tijdens het lezen hoorde ik op de achtergrond, met dank aan Spotify, het prachtige nummer Enter Sylvia Plath van Belle and Sebastian, een nummer van hun laatste album Girls in peacetime want to dance.

Als zoiets gebeurt is mijn nieuwsgierigheid gewekt. Wie is deze Sylvia Plath? Haar naam riep slechts een vage herinnering op, evenals de naam Ted Hughes. Tijd om wat speurwerk te doen.

Wie was Sylvia Plath?
Sylvia Plath was een Amerikaanse schijfster van korte verhalen en romans, maar zij is vooral bekend geworden door haar gedichten. Zij is in 1932 geboren. Haar jeugd was niet onbezorgd, haar vader overleed kort na haar achtste verjaardag. Zij was een hoogvlieger tijdens de schooljaren evenals in de eerste jaren op Smith College. Haar schrijverskwaliteiten vielen op. Voor een magazine werd zij al op jonge leeftijd gevraagd als gastschrijfster. Een verblijf van een maand in New York leek het begin te worden van een glanzende carrière, maar achteraf bleek die periode het begin te markeren van een neerwaartse lijn van haar geestelijke gesteldheid.

Haar eerste zelfmoordpoging was in 1953. Deze mislukte en zij werd opgenomen in een psychiatrische inrichting. Zij herstelde en kon de draad weer oppakken.
Tijdens een reis naar Cambridge, op initiatief van de Amerikaanse overheid, ontmoette zij Ted Hughes. Zij trouwden binnen twee maanden en gingen in Engeland wonen. Over het stormachtige huwelijk tussen beide auteurs zijn vele boeken en artikelen gepubliceerd, vooral in Engeland.
Het stel kreeg al vrij snel twee kinderen. Maar het huwelijk was niet stabiel: Ted Hughes hield er een buitenechtelijke relatie op na, de geestelijke mankementen van Sylvia Plath kwamen weer terug. Sylvia Plath gleed steeds verder af en belandde in een diepe depressie.
In februari 1963 deed zij weer een poging tot zelfmoord, een geslaagde poging ditmaal. Nadat zij nog heel gewoontjes het eten voor haar kinderen had bereid sloot zij zich af en stopte haar hoofd in de oven. Zij stikte kort daarop, en zo kwam er al op dertigjarige leeftijd een eind aan het korte leven van Sylvia Plath.

Door velen wordt Ted Hughes als de kwade genius beschouwd. Zijn affaire zou haar geestelijke gezondheid definitief hebben aangetast. Het hielp hem niet dat hij, als beheerder van de nalatenschap, een deel van haar dagboeken heeft vernietigd. Over hen is veel gepubliceerd maar er is ook veel onduidelijk gebleven.
In haar boek Jij zegt het laat Connie Palmen Ted Hughes terugblikken op deze veelbesproken periode en dit stormachtige, ongelukkige huwelijk.

Het belang van Sylvia Plath
Dat is opvallend. Tijdens haar leven was zij redelijk succesvol, haar eerste roman en haar dichtbundels werden gematigd enthousiast ontvangen. Na haar overlijden is er meer gepubliceerd dan tijdens haar leven.
Het verklaart op zichzelf niet hoe zij heeft kunnen uitgroeien tot een fenomeen, iets wat tot op heden, vijftig jaar later, nog steeds voortduurt. Zie het boek van Palmen, zie het recente nummer, uit 2014, van Belle and Sebastian.
Het lijkt erop dat de commotie over de zelfmoord en de schuld die Ted Hughes daarvoor in de schoenen geschoven kreeg een eigen leven is gaan leiden, een eigen dynamiek kreeg. Voeg daaraan toe dat haar werk postuum steeds meer erkenning kreeg, wat uiteindelijk resulteerde in een Pulitzer prijs voor poëzie in 1982, en er is een begin van een verklaring.

De invloed van Sylvia Plath
Die is niet te onderschatten. Er is zelfs een “syndroom” naar haar genoemd, “The Sylvia Plath effect”. Het komt erop neer dat dichters vatbaarder zijn of lijken voor geestelijke stoornissen dan andere schrijvers.
Haar zelfmoord en het huwelijk hebben geresulteerd in een schier onafzienbare hoeveelheid boeken en publicaties over de persoon Sylvia Plath, alsmede over haar huwelijk met Ted Hughes.

Maar ook muzikanten hebben zich door Sylvia Plath laten beïnvloeden. Bijvoorbeeld de in de jaren tachtig en negentig bijzonder invloedrijke New Yorkse band Sonic Youth die op een van hun eerste albums, Goo, een nummer heeft opgenomen, Mote, dat is gebaseerd op het gedicht The Eye-Mote van Sylvia Plath.

Maar er is meer, veel meer. Op Spotify bestaat zelfs een playlist geheel gewijd aan deze dame, 20 songs inspired bij Sylvia Plath. De lijst bestaat uit:
01. Belle & Sebastian - Enter Sylvia Plath
02. of Montreal - Colossus
03. Braids - Plath Heart
04. Paul Westerberg - Crackle & Drag
05. The Antlers - Sylvia
06. Little Boots - Mathematics
07. Manic Street Preachers - Faster
08. Joshua Radin - These Photographs
09. The Bangles - Bell Jar
10. The Envy Corps - Sylvia [the Beekeper]
11. Lady Gaga - Dance in the Dark
12. Breath Owl Breathe - Sylvia Plath
13. Alpha - Back
14. Rocky Votolato - What Waited For Me
15. Anna Nalick - Drink Me (acoustic)
16. Emmy The Great - Sylvia
17. Tears for Fears - Johnny Panic and the Bible of Dreams
18. Jeffrey Lewis - So What If I Couldn’t Take It
19. Kimya Dawson - Time To Think
20. Ryan Adams - Sylvia Plath

Ten slotte
In het zeer interessante boek van Pieter Steinz, Waanzin in de wereldliteratuur, wordt ook ruimschoots aandacht besteed aan Sylvia Plath. Dit stuk over haar maakt het alleen al de moeite waard om dat boek te lezen.

Te lezen:
• De glazen stolp – Sylvia Plath
• Mijn uren zijn met schaduw gehuwd – Sylvia Plath
• Ariel – Sylvia Plath
• Brieven naar huis- Sylvia Plath
• Zie, de duisternis lekt uit de scheuren – Sylvia Plath
• Waanzin in de wereldliteratuur – Pieter Steinz
• Jij zegt het – Connie Palmen