Auteur
Blogpost:
Peter Rakers
Een vacuüm in het midden van opinies
Nochtans beweren slimme mensen het tegendeel: waar we patronen zien in onze ervaringen met extremen, is de kans op toeval veel groter dan we zelf inschatten. Met andere woorden, de feitelijke waarheid ligt meer naar het midden. Dat noemen we "regressie naar het gemiddelde". Psycholoog en Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman beschreef hiervan een fraai voorbeeld in zijn boek uit 2011: “Thinking, Fast and Slow”, nog steeds een aanrader trouwens. Een Israëlische vlieginstructeur geloofde dat straffen van slecht gedrag beter werkte dan belonen van goed gedrag. Hij had namelijk gemerkt dat cadetten beter presteerden nadat ze werden bestraft voor een slechte prestatie en minder goed presteerden nadat ze werden beloond voor een goede prestatie. Hij maakte de conclusie dat straffen beter was dan belonen. Kahneman moest uitleggen dat er geen causaal verband was. Na een zeer goede prestatie is de kans gewoon groter dat de volgende prestatie minder zal zijn. En na een zeer slechte prestatie is de kans kleiner dat de volgende prestatie nog slechter of even slecht zal zijn. Beloning of straf hadden - statistisch (en dus objectief) gezien - met die prestaties niets te maken, ongeacht welke subjectieve theorie de vlieginstructeur eraan had gegeven.
Jazeker, we houden onszelf graag voor de gek en Kahneman kan het weten. Met name wanneer er dingen worden voorgeschoteld die rechtstreeks inspelen op ons geloofssysteem. Een hapklare brok informatie waarvoor ons brein geen moeite moet doen om het een mooi plaatsje te geven in onze waardencataloog. We hoeven het niet kritisch te bekijken want het verhaal ‘klopt’. ‘We moeten nú het Kanaal over want na de Brexit is het niet meer mogelijk’, klinkt als de logica zelf voor een vluchteling aan het strand van Duinkerke. Op dat vlak hebben marketeers en datawetenschappers elkaar gevonden in een strategie die omschreven wordt als ‘prescriptive analytics’. Kort gezegd ondersteunt deze digitale technologie het idee om mensen een bepaalde richting voor te schrijven (lees: te sturen) door hun gedrag op sociale media te analyseren en te voorspellen. Elke vorm van informatie, fact of fake, wordt daarbij beschouwd als een product. Hoe meer we onszelf digitaliseren, hoe transparanter we worden in onze overtuigingen … en hoe vatbaarder we worden voor het product.
In 2018 werden we met deze nieuwe werkelijkheid geconfronteerd door het Facebook/Cambridge Analytica schandaal. Enkele maanden geleden toonde de Netflix docu-film “The Great Hack” hoe hun tactiek (mogelijk) leidde tot de verkiezing van Donald Trump als 45ste president van de Verenigde Staten. Tijdens de mediastorm hield Cambridge Analytica op te bestaan. Maar er zijn talloze andere bedrijven met dezelfde expertise die haar plaats nu al hebben ingenomen. Ze zorgen ervoor dat onze cataloog nog slechts twee bladzijden telt: waardevol of waardeloos. Het toont ook aan hoe kwetsbaar onze maatschappij is voor polarisatie vanuit het geloofssysteem. Inclusief het kopen van producten op basis van valse advertenties van An Lemmens en Philippe Geubels, het versterken van het “wij versus zij” gevoel in de Koranles op zaterdagnamiddag of een judoka die zich laat verliezen om niet tegen een Israëliër te moeten uitkomen in de finale. Hapklare brokken informatie die vlotjes, één voor één, naar binnen gaan.
Want het begrip “informatie” en hoe we daar als individu mee omgaan, heeft met de komst van het internet een heel andere wending genomen. De herkomst, de aard, het volume en de snelheid waarmee het op ons af komt, is niet meer te vergelijken met het pre-digitale tijdperk. Onze FOMO-jongeren zijn zich daar te weinig van bewust want ze kunnen niet meer vergelijken. De smartphone is de bron van wijsheid en waarheid en omgekeerd, een verzamelaar van persoonlijke informatie, voor iedereen toegankelijk. Zodoende kan elke extremistische boodschap vanuit heel de wereld verstuurd worden aan een daarvoor specifiek uitgekozen individu. Op voorschrift als het ware.Vandaar mijn bescheiden mening dat omgaan met informatie, in de wereld van vandaag, vroeg genoeg en vooral kritisch moet bekeken worden vanuit het regulier onderwijs. De school blijft voor jongeren in Vlaanderen nog altijd de bakermat van informatie. Liefst dan toch gegeven door leraressen en leraars met gevoel voor regressie naar het gemiddelde. Aangevuld met een thuissituatie waar gelouterde meningen en zin voor nuance de norm zijn en uiteraard … met betrouwbare nieuwsbronnen waar feitelijke verslaggeving wordt gescheiden van overtuiging. Het zal niet eenvoudig zijn om dat allemaal op een rijtje te krijgen. Want vanaf de rand wordt er hard aan onze mouw getrokken. Zoals gezegd, dat is slechts mijn mening. Ik heb verder geen enkel feitelijk bewijs dat het zou werken. Zodoende sta ik open voor elk ander argument dat bovenstaande weerlegt.
Peter Rakers is auteur van het boek [2replynoreply] in samenwerking met prof. dr. Sarah Baatout van het SCK•CEN, het Belgisch Studiecentrum voor Kernenergie in Mol. In het dagelijkse leven is hij de netwerk manager van een Digital Innovation Hub genaamd Smart Digital Farming, een initiatief dat wordt ondersteund door de Vlaamse overheid (VLAIO). Het verhaal van [2replynoreply] is fictie, maar start met concrete feiten uit vier wetenschappelijke domeinen:
Wiskunde: de toepassing van artificiële intelligentie en machine learning om menselijk gedrag in kaart te brengen en … te sturen;
Genetica: de toepassing de gentechnologie CRISPR/CAS9 op het menselijk DNA;
Radiobiologie: de effecten van straling en licht op de levende cel;
Ruimtevaart: de technologie om de mens als ruimtereiziger te laten overleven.Meer informatie op www.2replynoreply.com
Lees verder op mijn site
