Auteur
Blogpost:
Mascha Gesthuizen
Ga niet langs start. U ontvangt geen tweehonderd euro.
Als we doorrijden, maken de oude muren plaats voor nieuwe. Blijkbaar is er ooit een stuk aangebouwd. Ook hier een hoge brede poort, deze lijkt minder massief dan de oude die we net passeerden. De poort staat open. En hoewel ook hier een zweem van afkerigheid hangt, rijden we volgens plan naar binnen. De koepelgevangenis in Arnhem, de eerste van de drie koepelgevangenissen in Nederland, vertelt ons vanavond zijn verhaal, onder de bezielende leiding van Bob die zich vijfentwintig jaar lang ‘s morgens liet insluiten om gedetineerden in het gareel te houden.
Als Bob de do’s en don’t voor dit bezoek met ons doorneemt, laat hij er geen misverstand over bestaan. De gevangenis is niet meer als zodanig in gebruik, maar hij is nog steeds de baas over wat er binnen gebeurt. Plannen om recalcitrant te zijn laat je al gauw varen als je een halve meter omhoog moet kijken, om ergens boven de gespierde schouders in twee strenge staalgrijze ogen te kijken.
We beginnen aan een wandeling langs hekken en muren en na het passeren van een paar deuren en een hek, staan opeens buiten. Binnen de muur en het hek is het enige contact met de buitenwereld de telefoon die onder het afdak gemonteerd is. Hier gold het recht van de snelste. In het dagelijks uur dat de gedetineerde hier doorbrengen, staan ze vooral in de rij om te roken en te kunnen bellen. Gemor in de rij neemt toe als de tijd van de beller om is. De rij gevangenen die ik visualiseer, doet me denken aan de periodes dat ik in een nieuwe depressie glij. Ik wil hulp vragen voor het te laat is maar sta achteraan in de rij en kan met geen mogelijkheid bij de telefoon. In de rij staat iedereen te roepen, maar ze zijn allemaal gericht op wat voor hen gebeurt. Niemand die door heeft dat ik erbij sta. En op de schouder voor me tikken, durf ik niet.
Via andere deuren en poorten komen we langs de entree voor bezoekers en personeel. Dagelijks hebben hier strenge en ingewikkelde procedures plaats gevonden om mensen vrijwillig in te sluiten. Criminelen krijgen crimineel bezoek, zo wordt snel duidelijk uit de verhalen en anekdotes van Bob. En naast vrouwelijk bezoek van de mannelijke gevangenen zijn hulpverleners de gevaarlijkste soort. In de groep toehoorders klinkt protest. Een vrouwelijke hulpverlener, dubbel besmet dus, laat zich dit niet zomaar zeggen. Bob doet zijn verhaal. Voor het eerst toont de reus zich kwetsbaar. In vijf minuten wordt de pijn van de huidige GGZ-jeugd problematiek geïllustreerd. Ouders raken verstrikt in het web van wachtlijsten, beloftes en te hoog gespannen verwachtingen. Welwillende behandelaren herkennen wel de pijn en het verdriet en willen aan de slag om van datzelfde web iets moois maken; een val voor de prooi die de angel van het probleem is. Ze zien echter bij herhaling hoe wind, regen en een maaiende hand regelmakers een gat in dat web slaan. Ze proberen het te dichten maar de terugverende plakdraden vangen juist de hulpvrager in plaats van de prooi.
De tegenstelling tussen de ruimte die de koepel biedt en de vrijheid die een gedetineerde geniet, kan niet groter zijn. De middenruimte is enorm en de akoestiek bijpassend slecht. Tweehonderd taps toelopende cellen zijn verdeeld over drie galerijen. Door elke gevangene in de deuropening te laten zitten, konden ze de kerkdienst luisteren vanuit hun cel, maar omdat elke zin van de pastoor of dominee zichzelf meerdere keren herhaalt, was een preek niet te volgen. Uiteindelijk werd Gods woord toch gehoord in de kerk die later naast de koepel werd gebouwd. In de cellen zelf is alles hufterproef. De natte hoek met wasbak en toilet uit een stuk, een aan de vloer vastgeschroefd bed, de pornoplatenlat aan de muur. De sfeer komt bij me binnen: De grimmigheid van de ruimte is net zo onontkoombaar als de van alle kleuren ontdane onrust en somberheid tijdens een depressieve episode. Je wil het achter je laten maar de deur is op slot. Je moet het ondergaan tot het moment dat je sterk genoeg bent om het tij te keren.
Isoleercellen. Iedere PAAZ en gevangenis heeft ze. Cellen waarin dagen in nachten overgaan en nachten weer in dagen. Cellen waarin zelfbeschadiging bijkans onmogelijk is. Cellen waarin onrust, boosheid, frustratie en impulsdoorbraken voortduren tot de tijd wint en je hoofd en je lichaam capituleren. Op de PAAZ mag je er dan meestal uit. In de gevangenis moet je wachten tot je opgelegde straftijd erop zit. Bob neemt ons mee naar de kooi. Ook tijdens eenzame opsluiting hebben gevangenen recht op een uur luchten per dag. Dat doen ze in de kooi. Dit recht op luchtenmoeten de meeste verpleeghuisbewoners ontberen. En al is de kooi weinig aantrekkelijk, temperatuur, zon, regen en wind gaan door het tralieplafond heen en niets is zo fijn als buitenlucht op je blote armen en je gezicht. Daar kan geen ventilatiesysteem tegenop.
Vanuit de diepste krochten van de gevangenis, trekken we weer naar de bewoonde wereld. Wij kunnen zo de poort naar buiten. De pijnlijke en beklemmende details van het leven ìn de gevangenis zijn ons door Bob getoond. Maar, zoals hij herhaaldelijk gezegd heeft: ‘Je hoeft hier niet te zijn.’ Woorden die keuzevrijheid onderstrepen.
Lees verder op mijn site
