Blogpost:
Jan Haas
Max Blecher - Het verlichte hol
Een joodse oost-europese schrijver dus van rond de eeuwwisseling. Het surrealistische in het schrijven doet denken aan twee andere joodse oost-europese schrijvers: Franz Kafka en Bruno Schulz. Beiden 20 jaar eerder geboren.Zo verandert in de gedaanteverwisseling van Kafka de hoofdpersoon in een tor en in Bruno Schulz zijn vader in een hond in sanatorium Clepsydra. Bij Max Blecher gebeurt dit niet, maar hij beschrijft een geschiedenis met politiehonden die vrijwel menselijk gedrag aannemen.
Max Blecher schrijft autobiografisch; over zijn verblijf in het sanatorium, over de pijn zie zijn ziekte veroorzaakt. Met de ziekte, die een scheidslijn tussen leven en dood vormt, komt ook het surrealistische in het verhaal. Ik heb het gelezen als visioenen veroorzaakt door pijn.
Blecher schrijft heel mooi, ook filosofisch. Een voorbeeld is de opening van het boek:
Alles wat ik schrijf was ooit werkelijk leven. En toch, als ik elk voorbij moment apart beschouw en opnieuw probeer te zien, ja te reconstrueren, dus terug te vinden in zijn eigen licht en zijn eigen verdriet of blijdschap, dan wordt ik vooreerst getroffen door de vergankelijkheid van dit vervlietende leven en vervolgens door het totale gebrek aan belang, waarmee die momenten zich voegen in wat kortweg ‘een mensenleven’ heet. Het lijkt wel alsof de herinneringen in ons geheugen evenzo verbleken als de souvenirs in onze laden.
Het is dun boekje, een flepper op z’n Hebbans. Ook dit boekje beschrijft, net als de Toverberg van Thomas Mann, het geïsoleerde leven in een sanatorium. Lezers van de Toverberg kan ik dit boekje erg aanraden, ik vond het echt een toevoeging op Mann’s meesterwerk.
Als laatste noem ik nog het nawoord van de vertaler een heel verhelderend artikel.
Blecher schreef nog twee andere boeken, die wel in de database van Hebban voorkomen:Gelittekende harten en Avonturen in de alledaagse onwerkelijkheid. Ga ik ook zeker lezen.
Met dit boek denk ik mijn ontdekking van het leesjaar 2019 al voor het aanbreken van de lente te hebben gedaan.
Waardering: 5 sterren.
Deze tekst staat op de achterkant van het boek:
Droom en waaktoestand, werkelijkheid en verbeelding doordringen elkaar meermaals in deze postuum verschenen roman van de jong gestorven Max Blecher.
‘Soms denk ik dat er geen verschil bestaat tussen de buitenwereld en de wereld van innerlijke beelden. Het is me herhaaldelijk overkomen met opengesperde ogen zonderlinge dingen te zien, die zich enkel in een droom kunnen afspelen. Anderzijds heb ik slapend of sluimerend achter gesloten ogen dingen gedroomd waarvan ik achteraf niet kon zeggen in welke wereld of werkelijkheid ze plaats hebben gevonden.
Een gebeurtenis beleven of dromen is in mijn ogen hetzelfde en het reële leven van alledag is al even hallucinant en bizar als het leven van de slaap. Ik zou onmogelijk met precisie kunnen zeggen in welke wereld ik deze regels schrijf.’
Hoewel Het verlichte hol doorgaat voor een onvoltooid werk, komt het slotvisioen, waarin de auteur zich binnen in een paardendoodskop bevindt over als een ongetwijfeld onbedoelde maar niettemin betekenisvolle afsluiting van Blechers oeuvre. Nauwelijks heeft hij de pagina waarin hij anticipeert op de dood geschreven of daar komt de dood hem halen.
