Een boek dat begint met een opdracht van Neil Young moét wel goed zijn. Zo dacht ik als fervent Youngfan toen ik het boek opensloeg. I want to live, I want to give I’ve been a miner for a heart of gold (Neil Young) Wat blijkt! In Stilte, een Filosofie van de Afzondering van filosoof, journalist en schrijver Jan-Hendrik Bakker zet je goed aan het denken over de zielloze levensstijl die de westerse mens - zich te pletter consumerend - aanhangt. Ik wat volgt, ga ik even – en heel kort door bocht- door de inhoud van het boek. Met Neil Youngs quote weet je meteen waar het met dit boek heen gaat: waar vind ik, als zinzoeker in het leven, het goud dat me gelukkig maakt? Het materiële geluk bedoelt de auteur, samen met Neil Young, hiermee alleszins niet. Integendeel. En wie denkt in dit boek een handleiding te zullen vinden om succesol in afzondering te gaan leven (om daarin het geluk te vinden), zit er eveneens flink naast. In tegenstelling tot wat de subtitel doet vermoeden (Een Filosofie van de Afzondering) stuurt Jan-Hendrik Bakker net aan op samenleven met de ander. Dit laatste is volgens de auteur trouwens één van de twee inspiratiebronnen van waaruit het individu de volheid van het leven kan ervaren. Als tweede inspiratiebron noemt hij de natuur. De natuur en de ander, dàt zijn volgens Jan-Hendrik Bakker de inspiratiebronnen die het leven zijn volheid (zin) geven (volgens de auteur overigens niet te verwarren met het streven naar geluk). Dat inzicht geeft Jan-Hendrik Bakker ons als synthese echter pas mee in het tiende en laatste hoofdstuk. In de voorafgaande delen gaat hij immers op zoek naar het antwoord op de vraag hoe het komt dat eenzaten (hij noemt ze graag ‘afzonderlingen’) schijnbaar vlugger tot de volheid van het leven komen ondanks (of dankzij) hun extreme afzondering. Bakker bespreekt de geschriften van grote denkers zoals Kierkegaard, Nietzsche, Thoreau en Merton die zich stuk voor stuk als ‘kluizenaar’ van de gemeenschap hadden afgezonderd. In die afzondering gingen ze (in stilte) de dialoog met zichzelf aan om op zoek te gaan naar hun diepste ik. De neerslag van deze dialoog is tot op vandaag voer voor filosofen en zinzoekers. Zo kun je stellen dat de dialoog die ze met zichzelf zijn aangegaan ook tot de gemeenschap is gericht en dat zo -weg uit de maatschappij- er ook zijn teruggekeerd. Uit deze geschreven ‘dialogen’ die deze denkers met hun lezers voerden (o.a. Walden or Life in the Woods, Henry Thoreau; Of/Of, Soren Kierkegaard; Aldus sprak Zarathoestra, Friedrich Nietzsche, Conjectures of al Guilty Bystander, Thomas Merton en het manifest van Ted Kaczynski alias de Unabomber), distilleert Jan-Hendrik Bakker meesterlijk zijn filosofische inzichten over de inspiratiebronnen waarmee we vandaag de volheid van het leven kunnen ervaren. Wat we van de kluizenaars die hij in zijn boek bespreekt kunnen leren, is dat de overwinning op het egoïsme niet een opoffering hoeft te zijn, maar veel meer een bevrijding en iets wat vreugde brengt. Dat Bakker in dit tijdsgewricht van naar egoïsme doorgeslagen individualisme en een wereldwijd alarmerende ecologische toestand uitgerekend ‘de natuur’ en ‘de medemens’ als inspiratiebronnen noemt, stemt alleszins tot nadenken. In Stilte is door Jan-Hendrik Bakker dan ook bedoeld om (al dan niet in stilte) de dialoog met jezelf aan te gaan en te reflecteren over de uitdaging waarvoor we staan: “Het kan niet anders of we zullen ons leven moeten veranderen”, schrijft Bakker in de slotalinea. Bakkers verdienste bij de zoektocht naar wat volheid in je leven kan brengen, is niet alleen dat hij bij de genoemde filosofen overeenkomsten vindt (ook al staan ze in hun levensvisie, denken of geloof vaak diametraal tegenover elkaar), maar ook dat hij uit deze gemeenschappelijkheid in hun denken een voor de westerse mens bruikbare levensvisie puurt. Verder is het opvallend dat hij niet oordeelt over hun denken, zelfs niet bij de Unabomber die vanuit zijn afzondering overging tot terroristische aanslagen. In aanvulling op Bakkers boek, wil ik zeker de lectuur aanraden van Wandelen, een filosofische gids waarin Frédéric Gros inzoomt op (o.a.) Nietzsche (p. 17 ev.) en Thoreau (p. 101 ev.) en hun verhouding tot het wandelen.
Lees verder op mijn site
