Blogpost:
Jack Schlimazlnik
Recensies onder de loep: de toezichthouder gaat waken over kwaliteit
Transparantie wil zeggen dat er duidelijker informatie komt over hoe een recensiesite te werk gaat: worden alle recensies geaccepteerd, of worden bepaalde recensies geweigerd? Komen positieve recensies bovenaan, worden negatieve recensies pas later geplaatst waardoor ze onderaan komen?
En zijn de recensies wel door onafhankelijke personen geschreven, of zijn de in opdracht van iemand geschreven, bijvoorbeeld de eigenaar van het product? Kreeg de recensent betaald voor het schrijven van de recensie, of een andere beloning, bijvoorbeeld een gratis recensie-exemplaar?
Kortom: hoe eerlijk is de recensie en hoe eerlijk kan deze worden ingeschat? In hoeverre is de recensie een marketinginstrument, en in hoeverre is het als het om boeken gaat nog te zien als secundaire literatuur/symbolische productie?
Belanghebbenden
Voor wat betreft boeken -Hebban is immers een boekenwebsite- zie ik dat er vaak belanghebbenden zijn die een review plaatsen en daarin naar mijn smaak wat te eenzijdig positief zijn. Voor de gewone lezer is dat misschien niet altijd duidelijk, maar als schrijver, en zeker in het fantastische genre, zie ik verbanden. Bijvoorbeeld dat een proeflezer een zeer positieve recensie plaatst, of een collega-schrijver van dezelfde uitgeverij, of vrienden uit hetzelfde schrijversclubje. Constructies als "schrijf jij een recensie voor mijn boek, doe ik het voor het jouwe" komen ook voor. Daarnaast kunnen schrijvers en uitgeverijen recensenten inhuren (verzoeken, bijvoorbeeld in ruil voor geld en/of een recensie-exemplaar) om lezers voor een boek te enthousiasmeren. He hebbanbuzz valt daar natuurlijk ook onder.
Je ontkomt er niet altijd aan, maar daar duikt dat begrip transparantie weer op: zet het erbij als je een dergelijke band hebt met de schrijver, zodat de lezer weet dat die band van invloed kan zijn op je oordeel.
Social media
Juist in de tijd van de social media staan lezers heel dicht bij schrijvers. Ze zijn letterlijk vrienden op Facebook, bijvoorbeeld. Dat maakt schrijver en recensent kwetsbaar. Hoe kun je een vriend eerlijk zeggen dat zijn laatste boek toch echt zwaar onder de verwachting was? Immers: schrijvers wordt al jaren verteld dat je je boek niet moet laten lezen door familie of vrienden, want die zijn veel te weinig kritisch om jou als schrijver maar niet te hoeven kwetsen. Negatieve kritiek wordt omzwachteld met positieve kritiek om de pijn minder erg te maken, het worden "verbeterpuntjes" in plaats van "grove fouten".
Het gaat bij gepubliceerde boeken ook om pijn in de portemonnee: de negatieve recensie kan leiden tot minder verkochte boeken, en dat wil je als vriend toch niet op je geweten hebben?
Andersom kan een negatieve recensie worden ingezet om concurrentie het leven moeilijk te maken, of gewoon als online pesten. Maar als het om een eerlijke en goede, doch negatieve recensie gaat, dan hebben veel schrijvers een Pavlov-reactie: de recensent deugt niet, is partijdig, "het is maar een mening" -het is zelfbedrog, want diezelfde argumenten zijn van toepassing bij het gros van de positieve recensies, maar daar hoor je die nuance nooit.
Beeldvorming
Om een goed beeld te krijgen van een product, lees ik als dat mogelijk is recensies met verschillende beoordelingen. Bij Zoover kom je dan dingen tegen als "niks te doen hier, 1 ster" versus "heerlijk rustig hier, 5 sterren". Blijkbaar is het een rustig oord, of ik dat positief vind of niet is aan mij om te beoordelen. Het toont ook aan dat de argumenten voor het oordeel duidelijk moeten zijn: met alleen die sterren kan ik het niet afmeten. Als er allemaal liefhebbers van actie en muziek zijn, dan scoort zo'n plaats hoog, maar ik zal teleurgesteld zijn als ik juist voor de rust kom.
Zo is het ook met boeken en ik hoop dus in de recensies te lezen waarom iets niet scoort. "Ik kon niet meeleven met de hoofdpersoon" is voor mij een absolute aanbeveling om het boek te gaan lezen, terwijl dat soort recensies meestal niet veel sterren krijgt. Ook "te technische sciencefiction" zie ik als positief, of "te gruwelijke horror". En soms zijn het zelfs de spoilers waardoor ik een boek absoluut wil lezen.
Big data
Het lijkt mij dat digitale techniek ook e.e.a. duidelijk kan maken door statistieken en lijstjes van recensies te tonen. Bijvoorbeeld bij een recensent plaatsen wat het gemiddelde aantal gegevens sterren is. Of hoeveel boeken van die schrijver/uitgever een recensent al heeft gerecenseerd, als onderdeel van het totaal aantal geschreven recensies van die recensent. Ook kun je met de beschikbare data dwarsverbanden bekijken, bijvoorbeeld of er fake-accounts zijn die slechts bij één schrijver (wervende) recensies plaatsen. Hier is nog veel meer te verzinnen dat interessante informatie voor de lezer kan opleveren.
Uitgebreidere informatie
Hebban zou het de recensent makkelijk kunnen maken door vinkvelden te maken voor bijvoorbeeld "gelezen in het kader van een #buzz", "gelezen in het kader van een leesclub", "gratis recensie-exemplaar ontvangen", "recensie op verzoek van schrijver/uitgever". Maar bijvoorbeeld ook: "recensie op verzoek aangepast".
Zie ook de richtlijnen voor de reviewwebsites (PDF).
En dan
Als recensent koop ik over het algemeen zelf mijn boeken, of ik haal ze uit de bibliotheek. Die onafhankelijkheid vind ik heel belangrijk. Ik ben daarom niet erg te spreken over min of meer professionele recensenten die een recensie zien als een marketingmiddel om lezers te enthousiasmeren voor een boek. Ik kan die gewoon niet serieus nemen als recensent.
Dat ligt ook aan de reviewwebsite. Als de website ter promotie van een genre is, dan is het informeren over het boek (het is gepubliceerd en gaat hier over, en dit vond ik ervan) belangrijker dan een reviewwebsite die claimt onafhankelijk te zijn. Of anders gezegd: van echte fans verwacht ik veel minder nuance of objectiviteit. Je bent immers met fans onder elkaar en dan is het veel leuker om positief te zijn over je idool/idolen, want kopen zullen ze het toch wel. Maar laat dan ook in de recensie, of op de plaats waar die staat, blijken dat het een recensie van een echte fan is.
