Blogpost:
SjoerdvanHoorn1
Vrouwen van Mihail Sebastian
In de woelige wereld van Boekarest en de Roemeense diaspora bloeide ook de literatuur. Schrijvers en denkers als Mircea Eliade, Emil Cioran, Max Blecher, Eugène Ionesco en Constantin Noica die in de loop van de vorige eeuw allen zouden uitgroeien tot beroemde auteurs vormden hun eerste gedachten. (Max Blecher die jong overleed aan een rugziekte, waarvan zijn roman Avonturen in de alledaagse onwerkelijkheid een onthutsend en schrijnend document vormt, is hierop in zekere zin een uitzondering.) Eliade, Cioran, Ionesco en Noica gingen school bij de filosoof Nae Ionescu, die het tijdschrift Cuvîntul ("Het woord") bestierde waarin al deze jonge schrijvers publiceerden -- zoals bijna altijd was de vorming van een intellectuele elite ook hier een kwestie van het vormen van een clubje.
Een andere protegé van Nae Ionescu was een jonge jurist die Iosif Mendel Hechter heette. Hechter was op 8 oktober 1907 geboren te Braila in het oosten van Roemenië. Het is 1926 als Hechter debuteert als dichter en zich inschrijft aan de rechtenfaculteit van de universiteit van Boekarest. Nog in hetzelfde jaar publiceert Hechter zijn eerste journalistieke stuk onder het pseudoniem Mihail Sebastian. Hij zal onder die naam beroemd worden, tijdens zijn leven door zijn romans en toneelstukken en postuum door de publicatie van zijn dagboeken in 1998, waardoor de rechtsradicale sympathieën van zijn gewezen vrienden Eliade en Cioran werden onthuld. Hechters leven kende een weinig gelukkige afloop: nadat hij de tweede wereldoorlog en de jodenvervolgingen had overleefd liep hij in 1945 onder een Russische vrachtauto. Recent zijn in het Nederlands twee van zijn romans verschenen, Sinds tweeduizend jaar en zijn debuut Vrouwen. Ik hoop Sinds tweeduizend jaar binnenkort ook hier te bespreken, deze recensie wijd ik verder aan Vrouwen.
Het in 1933 in het Roemeens als Femei verschenen debuut van Mihail Sebastian, in een vertaling door Jan Mysjkin in het Nederlands gepubliceerd door Uitgeverij Vleugels, is een roman die eigenlijk uit vier novellen bestaat. De novellen zijn losjes geweven rondom de hoofdpersoon van twee ervan, de jonge arts Stefan Valeriu. Valeriu is een Casanova met een tragische kant. De eerste novelle, Renée, Marthe, Odette laat zien hoe Valeriu op een zomer in een mondain hotel een affaire heeft met een van deze vrouwen en vrijt met een andere -- en haar verliest. De herinnering aan deze Odette spookt door het hele Vrouwen. De taal van de novelle is zinnelijk en verkennend, cirkelend rond de lijven van de vrouwen die Valeriu bemint. De tweede novelle, Émilie, is heel anders van toon. Het is het verhaal van twee mensen, Émilie en haar minnaar Irimia C. Irimia, die niet zijn gezegend door de gratieën, noch door de fortuin. De beschrijving van Émilie, die volstrekt niet thuis is in haar onhandelbare lichaam, doet denken aan Het uur van de ster van Clarice Lispector. Er spreekt mededogen uit dit grimmige verhaal, verteld door Valeriu, een grimmigheid die des te meer wordt aangezet door het contrast met de exuberante levensvreugde van Valeriu zelf en zijn vriendinnetje. De derde novelle, Maria, heeft de vorm van een brief van de hoofdpersoon aan Stefan Valeriu. Maria schrijft hem, min of meer een minnaar die zei weigerde, over de wisselvalligheden van haar relatie met Andrei, de beloftes en kwellingen ervan. Het is een benauwend verhaal van een verstikkende relatie met een verwachte maar toch verrassende wending aan het einde. Ook de laatste novelle, Arabella, kent zo'n wending. Dit verhaal wordt vanuit het eerste-persoon-perspectief verteld door Stefan Valeriu. Hij raakte verzeild in een verhouding met de acrobate Arabella met wie hij een muzikaal duo vormt dat zeer succesvol wordt. Hun relatie is niet tegen het succes, dat het succes van Arabella is, bestand.
Terwijl de eerste novelle van de vier compositorisch redelijk eenvoudig is, verteld door een alwetende verteller en met een helder tijdsverloop, zijn de volgende drie novellen complexer van aard. Zonder Proustiaans te worden toont Sebastian de invloed van de ontdekker van de mémoire involtaire, de onwillekeurige herinnering. Vrouwen is boeiende lectuur, een flashback naar een verdwenen wereld van elegante burgerlijkheid en bohème waar Mihail Sebastian de lezer moeiteloos doorheen voert.
