September 2023: 'Alles wat had kunnen zijn' van Ayobami Adebayo
Inleiding
Sander Verheijen
Toen we het idee kregen voor het Hebban Boek van de Maand zeiden we meteen tegen elkaar dat we ons vooral niet op die boeken zouden richten waarvan je bij voorbaat kunt verwachten dat ze de weg naar de lezer wel gaan vinden. We zouden onszelf en jullie verrassen met boeken die het op eigen kracht minder makkelijk redden in een volle boekenmarkt en ze misschien dat extra zetje kunnen geven om ze te laten vliegen. Ons eerste Hebban Boek van de Maand is hier meteen een heel erg goed voorbeeld van. Dit tweede boek van de Nigeriaanse schrijfster Ayọ̀bámi Adébáyọ̀ bleek een ware ontdekkingsreis te worden met voor mij een nieuw continent, verrassende personages en ongekende gebeurtenissen. Een boek dat ik zonder de overtuiging van mijn collega-panelleden niet snel zou oppakken en als ik dat al deed misschien nooit zou hebben uitgelezen. Want eerlijk is eerlijk: Alles wat had kunnen zijn is een fantastisch goed geschreven en gelaagde roman maar heel snel komt het allemaal niet tot wasdom. Je hebt een portie geduld én een lange adem nodig, maar dan wacht je ook wel een prachtige beloning.
Alles wat had kunnen zijn
Ayọ̀bámi Adébáyọ̀
Vertaald door: Elvira Veenings
Verschenen bij: Uitgeverij Signatuur
De vader van Eniolá is zijn baan kwijtgeraakt en daarom doet hij klusjes voor de kleermaker, verzamelt hij kranten en bedelt hij als het niet anders kan, dromend van een mooiere toekomst. Wúràolá is een veelbelovende jonge arts in opleiding en de perfecte dochter van een rijke familie. Ze moet niet alleen aan de verwachtingen van haar ouders en die van haarzelf voldoen, maar ook aan die van haar wispelturige verloofde Kúnlé, de zoon van een opkomend politicus. Wanneer een politicus Eniolá ronselt om voor hem te komen werken, raken de levens van Wúràolá en Eniolá met elkaar verweven.
De ontdekker
Debbie van der Zande
Hoe kies je nu hét Hebban Boek van de Maand tussen al die nieuw te verschijnen boeken die niet met elkaar te vergelijken zijn? De Hebban Crew las twee dozijn boeken verdeeld over genres als literaire fictie, thrillers, non-fictie, YA, een graphic novel zelfs. Bij Alles wat had kunnen zijn aangekomen bleek het echter, ondanks meerdere mooie, spannende en goede boeken in de selectie, zo klaar als een klontje te zijn. Dit is hem, dit is ons allereerste Hebban Boek van de Maand. Dit is de literaire roman die jou als lezer zal uitdagen en verrijken.
Alles wat had kunnen zijn geeft niet makkelijk haar schatten vrij. Adébáyọ̀ schotelt je een stevige partij personages voor en lijkt twee verhalen in één boek te vertellen, waarvan je je lang afvraagt waartoe het allemaal zal leiden. Tot dat subtiele moment dat Eniolá's kansloze bestaan hem brengt naar een plek waar ook Wúràolá zou kunnen zijn. Arm en rijk raakt elkaar niet of amper, men leeft gescheiden levens en komt alleen vluchtig met elkaar in aanraking als de één een dienst levert voor de ander. Vanzelfsprekend, ongezien, anoniem, onbelangrijk. De kloof kan niet groter en onoverkomelijker zijn dan in deze roman. Voor Eniolá zijn er geen kansen om aan te pakken, slechts strohalmen om te grijpen ten einde niet verder weg te zakken in het moeras van armoede en onmogelijkheid. Elke stap die hij vooruit probeert te zetten, levert nieuwe problemen op. Wúràolá is zijn tegenhanger in alles. Afkomst, kansen, opleiding, succes. Elke stap die zíj zet, lijkt haar daadwerkelijk vooruit te helpen.
Je zit als lezer juist niet naar je ereaderscherm of boekbladzijde te roepen dat beide personages andere beslissingen moeten nemen of dom aan het doen zijn, omdat Adébáyọ̀ je doet geloven dat er geen andere opties zijn dan wat Eniolá en Wúràolá kiezen. Je voelt diezelfde wanhoop, frustratie en afwezigheid van opties als zij doen. In een finale waarvan je buiten adem raakt wordt er bruut afgerekend en krijgen beiden de prijs van hun keuzes voorgeschoteld.
Wat een weergaloze roman is Alles wat had kunnen zijn. Het wat trage begin zal je kunnen afschrikken, maar leg het boek niet weg. Lees door. Je zal na het omslaan van de laatste bladzijde dankbaar zijn voor dat advies.
Over het Hebban Boek van de Maand
Eindelijk heeft Hebban ook haar eigen Boek van de Maand. Met dit nieuwe initiatief richten we ons op nieuwe boeken die volgens ons extra aandacht verdienen. Dit zijn vooral niet de boeken waarvan we aannemen dat ze de weg naar de lezer toch wel zullen gaan vinden. Het panel van het Hebban Boek van de Maand richt zich op literaire romans, spannende boeken en verhalende non-fictie en bestaat uit de voltallige Hebban Crew. Elke maand vragen we drie boekverkopers het geselecteerde boek met ons mee te lezen. Het Hebban Boek van de Maand wordt de hele maand onder de aandacht gebracht op Hebban en op onze socials. We nodigen onze lezers uit het boek te lezen en hun mening te delen onder dit artikel, op de boekpagina of in een persoonlijke recensie. Ook organiseren we elke maand een speciale leesclub rondom het boek én bieden we een discussieset aan voor leesgroepen die zelfstandig met het boek aan de slag willen, binnen of buiten Hebban.
De leeservaringen
Suzette Eikelenboom
Wat dit verhaal vanaf het begin al bijzonder maakt, is hoe het grote sociale thema’s dicht bij de hoofdpersonages brengt. Dat maakt het voor de lezer een heel intiem verhaal, omdat je Nigeria niet op macro- maar op microniveau meemaakt. Soms voelt het zelfs alsof je het verhaal van dichterbij meemaakt dan de personages zelf, want Adébáyọ̀ weet hoe ze op tactische wijze informatie kan doorspelen naar de lezer maar niet naar haar personages. Gedurende het gehele verhaal hint ze dat er iets gaat komen wat de werelden van beide hoofdpersonages fundamenteel zal veranderen, wat ze kunstig verwerkt door twee verhaallijnen te verweven en alles naar een einde met een verbluffende climax te leiden.
Martijn Lindeboom
Dit boek had me vanaf het begin te pakken. De verhalen van Eniolá en vooral Wúràolá kwamen voor mij direct tot leven, net als de stad, de (familie)verhoudingen en de schrijnende omstandigheden waar eigenlijk iedereen - elk op haar of zijn eigen manier - in zit. De rustige opbouw van het verhaal vond ik heel goed omdat het een stevige basis geeft voor de emotionele ontlading later. De relatief kalme eerste helft fungeert als een draagraket waarop het einde trefzeker afgevuurd wordt. Wat een ervaring!
Anouk van der Zee
Wat ik heerlijk vind aan deze roman is dat je als gemiddelde westerse lezer totaal niet weet wat je kunt verwachten. De opbouw van het verhaal is anders dan je gewend bent, de personages worden anders ingestoken en zelfs de manier waarop ze keuzes maken – die eigenlijk geen echte keuzes zijn – is anders dan hoe wij dat zelf beleven. Dat maakt me enthousiast, want ik leer er echt van. Ik kijk met andere ogen en daardoor beklijft het verhaal ook zo goed. Een indrukwekkend boek dat nog lang in mijn hoofd zal blijven rondzingen.
Over de auteur
Ayọ̀bámi Adébáyọ̀ studeerde Engels en Literatuur en heeft een Master in Creative Writing. Sinds 2009 werkt ze als redacteur voor Saraba magazine. Haar verhalen zijn in verscheidene literaire tijdschriften en bundels verschenen. Haar debuutroman Blijf bij me werd meteen genomineerd voor de Baileys Women's Prize for Fiction en de Dylan Thomas. Daarnaast werd het door de media uitgeroepen tot een van de beste boeken van het jaar. Haar roman Alles wat had kunnen zijn staat op de longlist van de Booker Prize 2023.
Dit vinden de boekverkopers
Margreet de Haan
’Eerlijk is eerlijk, Alles wat had kunnen zijn is een boek dat ik misschien niet meteen zelf zou hebben opgepakt. Meestal gaat mijn voorkeur uit naar wat kleinere, verstilde verhalen maar nu kreeg ik deze kloeke, Nigeriaanse roman in de schoot geworpen en die heeft me aangenaam verrast. Waar ik in het begin er nog in moest komen door de vele (Afrikaanse) namen en woorden nam het verhaal me al snel mee door de wervelende en steeds heftigere scènes, het grote verschil in arm en rijk en hoe macht en status nog altijd een grote rol spelen in ieders leven. Niemand blijft gespaard. Je krijgt echt een inkijk in de ziel van dit verscheurde land en wat dat met mensen, families doet. Bij het dichtslaan van het boek bleef ik verbijsterd en ontroerd achter en heb ik Eniolá en Wúraolá voor altijd in mijn hart gesloten
Margreet de Haan is boekverkoper bij Boekhandel 't Spui in Vlissingen.
Monique Eskens
Het gebeurt mij niet vaak dat ik 's nachts wakker word en mij bezighoud met personages uit een boek, maar de wederwaardigheden van Eniolá en met name Wúràolá lieten mij niet echt los. Corruptie, machtsmisbruik, obscene rijkdom en extreme armoede, de rol van vrouwen; de schrijfster schetst een beeld van Nigeria dat bij mij bij tijd en wijle ongeloof en afschuw opriep. Het verhaal kruipt onder je huid, een boek dat je niet snel zult vergeten.
Monique Eskens is boekverkoper bij De Drvkkery in Middelburg.
Nynke de Vries
Alles wat had kunnen zijn speelt zich af in Nigeria. Twee jongeren worstelen ieder voor zich met hun eigen bestaansrecht. De ene in een gerenommeerde familie met veel geld en kansen, maar met haar eigen problemen. De andere in een familie met weinig kansen en weinig hoop in het leven.Wat ben ik blij dat ik dit mooie boek mocht lezen. Zelf had ik het, denk ik, niet zo snel gepakt, maar wauw! Heel boeiend en indrukwekkend geschreven. De roman leest naar het einde toe als een rollercoaster.
Nynke de Vries is boekverkoper bij Boekhandel Binnert Overdiep in Heerenveen.
Lees mee in de Hebban Boek van de Maand Leesclub
Elke maand wordt er een Hebban Leesclub georganiseerd met het gekozen Boek van de Maand. Lijkt het je leuk om over dit boek te praten met andere gepassioneerde Hebban-lezers? Schrijf je dan snel in voor de Hebban Leesclub. We verloten 10 leesexemplaren onder gemotiveerde lezers voor een groepsbespreking van dit boek op Hebban. Je kunt je inschrijven tot en met 10 september.
Wil je liever met je eigen leesclub aan de slag? Elke maand vind je in het bekendmakingsartikel een speciaal ontworpen discussieset met vragen die zijn toegespitst op het gekozen Hebban Boek van de Maand. Download de set en bespreek de roman met je eigen leesgroep.
Auteursafbeelding: © Emmanuel Iduma
