Enno de Witt maakte voor Hebban een overzicht van wat er dit jaar in het boekenvak gebeurde. Vandaag het tweede deel: Doe-het-zelf. 

In het boekenvak worden met enige regelmaat stellige voorspellingen gedaan, die dan vervolgens op spectaculaire wijze niet uitkomen. Zo ruimde in de jaren tachtig menig boekhandel zijn schappen uit, om plaats te maken voor de informatiedrager van de toekomst. Gedaan was het met het papieren boek, de cd-rom zou de wereld gaan beheersen. Je kunt erom lachen, maar niets menselijks is de boekenvakker vreemd, al zijn weinig dingen zo leuk als toekomstvoorspellingen van enkele decennia geleden nog eens ter hand nemen en dan een blik op de werkelijkheid werpen.  

'Een deelnemer hield met veel gevoel voor pathos een schijfje omhoog en sprak met onheilszwangere stem: ‘Hier staan tweeduizend boeken op.’'  

Aan het begin van het nieuwe millennium wist iedereen met enig verstand van zaken, vermeend of niet, dat het volgende jaar de verpletterende doorbraak van het e-book zou laten zien. Bol.com organiseerde als grootste boekhandel een reeks expertmeetings, waar een keur aan diverse boekenvakkers aan deelnam, om te reflecteren op wat die doorbraak zou gaan betekenen. Tijdens urenlange discussies kwam het ene na het andere doemscenario voorbij. Een deelnemer hield met veel gevoel voor pathos een schijfje omhoog en sprak met onheilszwangere stem: ‘Hier staan tweeduizend boeken op.’  

Een siddering trok door het gezelschap, het kan ook een huivering zijn geweest. Maar een jaar later was het digitale lezen nog steeds niet doorgebroken. En hoewel alle kenners het erover eens waren dat die onvermijdelijk het jaar erop zou komen gebeurde dat opnieuw niet. Net zomin als het jaar erna. We wachten er eigenlijk nog steeds op.  

'Er lopen boekenvakkers rond die zeker weten dat over vijf jaar de helft van alle stenen boekhandels verdwenen zou zijn.'

Net als in de echte wereld gaan de voorspellingen meestal over ondergang en neergang. Er lopen boekenvakkers rond die zeker weten dat over vijf jaar de helft van alle stenen boekhandels verdwenen zou zijn. Nu verdwijnt er ieder jaar een behoorlijk aantal en komt er maar zelden een nieuwe boekwinkel bij, maar trekken we dat lineair door, dan zijn we voor die vijfhonderd al gauw een jaar of zestien, zeventien verder.  

Dat dingen veranderen staat buiten kijf, maar het zijn dan vaak zaken die niemand kon voorzien. En soms blijft alles ondanks de roerige wereld waarin we leven bij hetzelfde. Uitgeverijen roepen met in hun achterhoofd het mantra dat het papieren boek ten dode is opgeschreven om het hardst dat ze geen boeken maken maar verhalen, content die ze op alle mogelijke flitsende nieuwe manieren gaan vermarkten. Intussen rollen nog steeds enorme aantallen nieuwe boeken van de drukpersen.  

Dat is ook opmerkelijk, omdat door technische vooruitgang iedereen op zijn zolderkamer een boek in elkaar kan draaien. Dat begint al bij een zelfs voor leden van de maatschappelijke onderklasse betaalbaar bedrag. Het zou zeker weten de uitgeverijen overbodig maken. Intussen is het aantal self publishers of selfpubbers met enig succes op de vingers van één hand te tellen en staan de bestsellerlijsten nog steeds vol met de bekende uitgeversnamen.  

Een bekende uitzondering was dieetgoeroe Sonja Bakker en haar uitgeverij De Zonnestraal. Recent scoorde Frank Krake met zijn uitgeverij De Achtbaan een bestseller met het boek De laatste getuige. Opvallend daarbij was dat waar de levensduur van nieuwe titels zo langzamerhand in weken wordt geteld, Krake gestaag bleef doorverkopen. De teller staat na ruim anderhalf jaar op 52.000 exemplaren. In februari verschijnt zijn volgende boek, titel en onderwerp zijn nog niet bekend, maar de promotie ervan is al gaande.  

Krake heeft een marketing-achtergrond en doet precies wat de oude uitgeverijen voortdurend bezweren: veel aandacht voor die ene titel. Hij investeerde in soms onorthodoxe acties, zoals adverteren op de gehele voor- en achterpagina van gratis krant Metro. Met onmiddellijk meetbaar succes, want iedere uitgever kan – nog meer vooruitgang – in de computer van CB Logistics kijken hoeveel boeken er wanneer en door wie zijn besteld.  

'Hebben ze eenmaal een uitgeverij van binnen gezien, dan komen ze tot het inzicht dat ze het zelf ook kunnen, en beter.'

Een nieuwe lichting selfpubbers zijn vloggers en bloggers als Fayah Lourens en ChicksLoveFood. Merkwaardig genoeg willen die allemaal een papieren boek, wat iets zegt over de status daarvan. Hebben ze eenmaal een uitgeverij van binnen gezien, dan komen ze tot het inzicht dat ze het zelf ook kunnen, en beter. Het boek wordt één van de vele producten die zij als bedrijf op de markt brengen. Misschien dat iedereen dat volgend jaar gaat doen en de uitgeverijen kunnen inpakken. Of anders wel het jaar daarna.