Enno de Witt maakte voor Hebban een overzicht van wat er dit jaar in het boekenvak gebeurde. Vandaag het vijfde deel: Money, money, money. 

‘Het is boekhandel’, zei een wijze oude boekenvakker die al enige tijd afscheid had genomen en dus de gelegenheid had tot reflectie, weggerukt uit het jachtige bestaan, slechts peinzend in de eigen moestuin. ‘Handel dus. Met boeken.’ Hij stak de brand in zijn pijp en tuurde in de nevelige verte. Ik moest denken aan uitgever Bas Lubberhuizen, die na zijn pensionering in de brandweerkazerne van Varik met een zakenpartner een stokerij van eau de vie begon, waar ze in 2009 de Oostenrijkse de Oostenrijkse onderscheiding ‘Edelbrand des Jahres’ voor kregen. Sommige dingen blijven je bij, ook al is het alweer heel wat jaren geleden.  

'En dan hadden ze ook nog een algemene boekhandel, waar de lezende elite boeken kwam kopen, maar die niet echt geld hoefde op te leveren.'

Voor de algemene invoering van de digitalisering en de klad in de boekenverkoop hadden boekhandels wijd en zijd een relatief makkelijk bestaan. Ze verdienden geld aan abonnementen, die ze voor klanten bestelden. Ze verdienden nog meer geld aan schoolboeken, met als voordeel dat die opbrengst ieder jaar in ongeveer dezelfde mate terugkwam. En dan hadden ze ook nog een algemene boekhandel, waar de lezende elite boeken kwam kopen, maar die niet echt geld hoefde op te leveren. Als boekhandelaar hoorde je er zo ook bij. De boekhandel als culturele etalage. Boekhandelaren als wijlen Gerard van der Maar van het Twentse Broekhuis, verwierven doordat ze daarnaast in besturen van schouwburgen zaten allerhande cultureels en intellectueels organiseerden een mythische status.  

Voor de betere uitgevers gold mutatis mutandis hetzelfde, iedereen zal de verhalen kennen over Bas’ vader Geertjan Lubberhuizen en Geert van Oorschot, om van Johan Polak maar te zwijgen. Ze zijn alle drie gebiografeerd en dat was niet voor niets.  

Tegenwoordig is het uitgeverijbedrijf een stuk zakelijker. Voorheen ongekende zaken als marketing deden hun intrede. En geldschieters. Singel Uitgeverijen vertrokken in 2014 bij moederbedrijf WPG, geholpen door geldschieters Derk Haank en Martin Mos, afkomstig van de Duitse mega-uitgeverij Springer Nature (waar – dit terzijde – Haank na zijn vertrek werd opgevolgd door Daniel Ropers, de man die bol.com groot maakte). Overamstel Uitgevers heeft als geldschieter Cees Wessels, oprichter van platenmaatschappij Roadrunner. Erg actief is de laatste tijd Boudewijn Poelmann met zijn bedrijf Novamedia.  

Poelmann verdient zijn geld met een reeks loterijen, waarvan de opbrengst naar goede doelen gaat. Eén daarvan is het boekenvak. Novamedia verwierf uitgeverij Nieuw Amsterdam, dat op zijn beurt weer een aantal uitgeverijen kocht, waaronder die van Bas Lubberhuizen. Jongste aanwinst was in 2019 uitgeverij Podium van Joost Nijsen. Ooit toonaangevend met auteurs als Kluun en Giphart, maar wat in de versukkeling geraakt. Poelmann heeft verder de noodlijdende boekenclub ECI omgebouwd tot Bookspot.  

Of het daar goed mee gaat valt trouwens te bezien. Afgelopen maand werd bekend dat het stopt met de sponsoring van de Literatuurprijs, uit bezuinigingsoverwegingen. Marlou Groot, hoofd leesplezier zei in Boekblad dat ze heel kritisch naar hun uitgaven kijken: ‘Ook wij kunnen een euro maar één keer uitgeven. Wij kijken nu naar andere manieren dan literaire en auteursprijzen om onze missie van leesbevordering gestalte te geven. Dit moet en kan natuurlijk ook op manieren die minder begrotelijk zijn. De missie blijft gelijk, de uitwerking verandert mee.’  

'Poelmann kondigde eind 2018 aan dat hij meer boekhandels en uitgeverijen zou kopen, maar het tempo ligt opvallend laag.'

Voor zover bekend draait boekhandel Scheltema in Amsterdam, ook Novamedia, nog steeds geen winst. Wel werd onlangs reisboekhandel Pied á Terre overgenomen, die verhuist van de Overtoom naar het pand aan het Rokin. Poelmann kondigde eind 2018 aan dat hij meer boekhandels en uitgeverijen zou kopen, maar het tempo ligt opvallend laag. Het zal ermee te maken hebben dat het als puntje bij paaltje komt gewoon handel is allemaal, en in een krimpende markt zijn de mogelijkheden nu eenmaal niet onbegrensd. Zelfs niet als je in de Quote 500 staat.