superbe historische roman

Lianne Damen heeft een uitstekende historische roman geschreven: ‘En garde’, over de historische figuur chevalier Charles d’Éon (1728-1810). De auteur sleept de lezer mee door een briljante stijl te hanteren -echt prachtig taalgebruik, tegenwoordige tijd en geen passieve vormen- en het thema in betrekkelijk korte episoden te vatten. Het geheel is in een soort autobiografie gevat, maar tevens een brief gericht aan een vriendin Mary Cole. De auteur heeft veel aandacht voor geuren, geluiden, lichamelijkheid en tastzin (tactiliteit), een belangrijk middel om de lezer in de wereld van toen te trekken. Zij weet de uiterst complexe thematiek te passen in twee delen. In het eerste deel is de hoofdpersoon man onder de naam Charles, neemt deel aan oorlog en schermt verdienstelijk, treedt op als diplomaat-spion voor de Franse koning aan het hof in Sint Petersburg; hij ziet er feminien uit, heeft zelfs kleine borstjes en verkleedt zich graag als vrouw, heeft een homoseksuele relatie in Engeland, is voorwerp van talrijke roddels en weddenschappen (is hij/zij man of vrouw), zo befaamd in zijn tijd als Jeanne d’Arc; in het tweede deel vanaf 1777 is de hoofdpersoon door het gerecht gedwongen zich als vrouw onder de naam Geneviève te vertonen, in de juiste kledij, komt aan lager wal en verdient met schermdemonstraties lange tijd een bescheiden inkomen. In deel 1 zowel als deel 2 is er veel aandacht voor het schermen. Vandaar de titel van het boek ‘En garde’, de stand van schermers aan het begin van een wedstrijd.
De auteur doet recht aan de historische werkelijkheid rond de hoofdpersoon, blijft binnen de aantoonbare realiteit. De vraag of de Franse koning er goed aan deed zo’n kwetsbare figuur aan zijn spionnengroep het Secret te verbinden, blijft in het midden; ook de achtergrond blijft vaag van de uitspraken van het Hooggerechtshof in Engeland die de chevalier d’Eon tot vrouw verklaren. De wereld van de Verlichting komt uitgebreid aan de orde met veel teksten van de beroemde verlichters. De hoofdpersoon ontmoet velen van hen, heeft een indrukwekkend netwerk van intellectuelen, is welkom aan het hof bij koningin Marie Antoinette, De auteur maakt veel werk van de positie van de vrouw, de tekorten van de mannelijke verlichters en introduceert heel terecht de belangrijke vrouwen zoals Mary Wollstonecraft en anderen, onder wie ook Belle van Zuylen. In kritische zin komt de adel telkens aan bod, de hoofdpersoon en zijn kringen behoren immers daartoe, en de adel is vooral in prestige geïnteresseerd. Ook de Franse Revolutie komt aan bod. De auteur weet beknopt de intellectuele hoofdthema’s van de tijd aan te snijden en in te bedden. Zij doet dit vanuit een evidente belangstelling naar huidige vraagstukken. Ten slotte werd deze recensent nieuwsgierig naar de manier van uitspreken van de taal. Wel komt het Bourgondisch accent van de hoofdpersoon aan de orde, terecht in een tijd dat het Frans nog niet was geüniformeerd. De vraag blijft of er sprake was van een specifieke uitspraak die homoseksuelen hanteerden. Lianne Damen is er niet op uit een wetenschappelijk werk over de chevalier d’Éon te schrijven, maar haar roman scherpt de problematiek rond deze persoon op sublieme wijze aan. Een boek dat zich heerlijk laat lezen. Zeer aan te bevelen.

Albert van Goudoever