Interessante thematiek, helaas slecht uitgewerkt

“Rubber” speelt zich af in het rubber plantersmilieu in de jaren twintig van de vorige eeuw op het toenmalige Nederlands-Indische eiland Sumatra. Székely-Lulofs baseert zich voor het grootste deel op haar eigen ervaringen die ze heeft opgedaan als echtgenote van een rubberplanter in het gebied. Zij schets een realistisch beeld van het plantersleven dat gekenmerkt wordt door eenzaamheid, verveling, eentonigheid, hebzucht, intriges, overspel, alcoholisme, decadentie en bacchanalen. Een interessante thematiek, waarmee zij het (geromantiseerde) idealistische beeld van de godsvruchtige hardwerkende en beschaving brengende planter in een paradijselijk landschap doorbrak. Dit zorgde bij publicatie van “Rubber” voor commotie zowel in Nederland als Nederlands-Indië. Ophef is (bijna) altijd goed voor de verkoop. “Rubber” was dan ook een bestseller wat leidde tot een toneel adaptatie, verfilming en vertalingen in onder andere het Duits, Engels en Zweeds. Het commerciële succes kwam Székely-Lulofs goed uit, want ze had “Rubber” in korte tijd geschreven omdat zij en haar echtgenoot het financieel krap hadden na een (financieel) mislukt plantersleven in Nederlands-Indië en de investeringen die ze in Europa deden met het beetje kapitaal dat ze in Nederlands-Indië hadden verdiend.

Een commercieel succes is helaas geen garantie voor een kwalitatief goede literaire roman. Doordat Székely-Lulofs “Rubber” in korte tijd heeft geschreven maakt het boek een afgeraffelde indruk, zeker het tweede deel van de roman. Losse onsamenhangende korte tekst fragmenten en slecht lopende zinnen kenmerken het tweede deel van de roman. Om haar haast te verbloemen kiest zij zeker in het tweede deel vaak voor de in die jaren populaire stijl van de “drie puntjes”: halve zinnen laten eindigen met … . Deze stijl werkt wanneer een verhaal vraagt om snelheid en dynamiek of nog niet afgeronde gedachten. In “Rubber” benadrukt het helaas alleen maar de haast die Székely-Lulofs had om het boek in de winkel te krijgen. Snelheid boven kwaliteit.

Een ander groot minpunt van “Rubber” is dat Székely-Lulofs zich niets aantrekt van het literaire principe ‘show don’t tell’. Zij vertelt en vertelt maar. Vaak, te vaak, legt zij ook nog eens uitvoerig uit wat haar vertelling betekent. Het is alsof zij heel hard twijfelt aan haar eigen capaciteiten (of is het aan die van de lezer?) om de inhoud van haar verhaal over te brengen. Door dit nooit ophoudende ‘telling’ en amper ‘showing’ is het voor Székely-Lulofs onmogelijk om te komen tot enige mate van karakterontwikkeling bij personages in haar roman. Het beste voorbeeld hiervan is het ongelukkige huwelijk tussen Reneé en John. Alle twee, in een interne monoloog, vertellen verschillende keren dat ze uit elkaar zijn gegroeid, niet (meer) bij elkaar passen, maar het wordt pas (summier) getoond op het moment dat het huwelijk feitelijk al op zijn einde is. Alleen bij Reneé is er in “Rubber” sprake van enige karakterontwikkeling, alle andere personages zijn en blijven ééndimensionaal.

Ondanks haar goede keuze van thematiek en inhoudelijke boodschap die Székely-Lulofs wil overbrengen, is “Rubber” door haar haast om het boek af te schrijven en haar beperkte literaire talent er niet in geslaagd om een literaire roman te schrijven die de ‘tand des tijds’ heeft weten te doorstaan.