Hoe journalistiek een oorlog nog monsterlijker kan maken

Karl Kraus was een schrijver, journalist en satiricus die in Oostenrijk leefde aan het begin van de 20e eeuw. In 'De laatste dagen der mensheid' vertelt hij over de Eerste Wereldoorlog in een stroom van scenes en illustraties. Eigenlijk is het is een toneelstuk, een tragedie met honderden personages, waarvan de volledige opvoering tien avonden zou duren. In de Duitstalige gebieden is het een monument geworden en dat is begrijpelijk, want het toont in zijn rijkheid een oprechte weergave van een geschiedenis die moeilijk onder ogen te komen is.

Goed bedoeld loopt vaak uit op wreed en onrechtvaardig. Als kranten een onderdeel zijn van de propagandamachine van een land dat staat te springen om oorlog, wat schrijven ze dan? Het Habsburgse Oostenrijk Hongarije was al voor de Eerste Wereldoorlog doortrokken van corruptie en machtsmisbruik, maar toen het leger de volle macht in handen kreeg stelde het een terreurbewind over haar eigen onderdanen in. Wat was het leven van een arbeider waard? Kraus is een van de weinigen van zijn tijd die vanuit dit perspectief durfde te kijken.

Intussen publiceren de (onder censuur staande) journalisten het ene na het andere succesverhaal van al die overwinningen van de patriotten die bereidwillig hun steentje bijdragen. Kraus neemt ons mee naar de gesprekken in de Weense koffiehuizen en onder de mensen die paraderen op de Ringstrasse. Hij laat zien hoe de stemming langzaam omslaat en de puinhopen zich opstapelen.