Heerlijk boek over vriendschap en nog veel meer

Op pagina drie heeft Freek me al ingepakt. Een jongen met een beperking. Ik zit in zijn hoofd, begrijp hem helemaal en leef met hem mee. En met zijn best wel moeilijke strijd om zich in zijn werk in de dierentuin staande te houden. Freek blijft echter positief.
Mijn vermoeden dat hij het hoofdpersonage van dit boek is, blijkt echter niet juist. Dat zijn er meerdere. Thijs - die Freeks leidinggevende is, maar ook zijn vriend -, Freeks moeder en dan is er ook nog Joost, de directeur van de dierentuin. Ze hebben allemaal duidelijk hun eigen tone of voice, mooi gedaan. Een groter contrast dan tussen Freeks stem en die van de in (hier en daar te) fraaie volzinnen sprekende Joost is amper denkbaar. Ook hebben alle hoofdpersonen allemaal hun eigen 'strijd'. Kampen met schuldgevoel is een van de gemene delers. Voor mij springt dat thema er waarschijnlijk extra uit; iedere lezer herkent het beste de thema's die hem of haar zelf bezig houden. Behalve een boek over schuldgevoel, gaat het ook over liefde voor dieren, en zeer zeker over vriendschap.
Wat dat laatste betreft lijkt Thijs bijna te mooi - of in dit geval te goed- om waar te zijn. Hij heeft het hart sowieso precies op de juiste plaats, zulke mensen bestaan. Maar dan nog, hoe komt een man van middelbare leeftijd aan zulke vriendschappelijke gevoelens voor een veel jongere jongen, die bovendien niet alleen een lichamelijke, maar ook een geestelijke beperking heeft? Daar krijgen we in de loop van het boek een verklaring voor. Waarom je iemand leuk vindt, is volgens Thijs is moeilijk uit te leggen. ´Dat weet je en dat voel je.` 'Vanbinnen in je hartje' om met zijn oma te spreken.´ Maar het heeft ook met gemis en met schuldgevoel te maken.
Interessant is dat schuldgevoel op andere personages in het boek juist een heel andere uitwerking heeft. Dat de auteur een heel goed inzicht heeft in de psyché van mensen, hun drijfveren, problemen en coping mechanismen, is overigens niet verwonderlijk. De achterflap geeft prijs dat De Craen psychotherapeut en psychoanalyticus is. De specifieke momenten waarop de personages in het boek inzicht krijgen in zichzelf, geven het boek een meerwaarde. Er zijn hele mooie vondsten bij als het om de beschrijving van zulke momenten gaat, zoals een passage over directeur Joost. Tijdens een vakantie als duiker ervaart hij dat ze onder water verantwoordelijk zijn voor elkaars leven, waardoor hij zich af gaat vragen hoe dat met het leven boven water zit. Minder origineel zijn een paar van die momenten waarop personages tot inzicht komen en op een soort keerpunt geraken, via een droom en een artikel in een tijdschrift, maar ze zijn wel heel doeltreffend. Fijn is ook dat mensen na zo'n potentieel leven veranderend inzicht niet plotsklaps helemaal veranderd zijn, zoals in veel andere boeken en films. Nee, daarvoor is meer nodig, zoals onder andere de ontwikkeling van het personage Joost duidelijk maakt.
Freek en de mierenkoningin niet zomaar een leuk boek. Je kunt er trouwens geregeld om lachen, maar het gaat over diepmenselijke problemen. Toch leest het lekker weg.
Het boek doet me, ook vanwege de arena, een dierentuin, denken aan de populaire Zweedse roman Nette mensen stelen olifanten'. In dat boek gaat het veel over de liefde voor dieren en de nadelen van het houden van dieren in gevangenschap. Daar gaat het in dit boek ook over, maar veel meer nog en zeker diepgaander, gaat het in Freek en de mierenkoniging over mensen. Echte mensen.
Neem bijvoorbeeld de passage over de date van Freeks gescheiden moeder. De man keurt Freeks huisdier, een fret, af. En Freek, zonder het met zoveel woorden te zeggen, ook. We zijn in fictie gewend dat een moeder dan onmiddellijk voor haar zoon met een beperking kiest. Deze vrouw niet. Ze wil graag een relatie en hoopt dat de man het een kans wil geven, zonder dat ze haar zoon verloochent. De man heeft echter geen zin in moeilijkheden en vertrekt. Ik zei het al: echte mensen.
Een puntje van kritiek tot slot: ik vind het niet helemaal geloofwaardig dat Thijs niet al veel langer stilstond bij de nadelen van dierentuinen voor dieren. Het is niet zo belangrijk. Veel belangrijker is dat het een heerlijk boek is, goed voor een aantal uren onvervalst leesplezier. Maar het geeft je nog meer, niet alleen de personages krijgen inzichten, de lezers ook.