Verliefdheid kent geen afscheid

Een bundeling van flashbacks, daar moet je als lezer van de roman Het laatste vaarwel, geschreven door Robert Haasnoot (1961), beslist tegen kunnen. Met afgewogen woorden en begrensde zinnen, beschrijft de auteur op sublieme wijze de worsteling van bibliothecaris Albert, die in zijn vrije tijd met veel affectie het kerkorgel bespeelt. Hij is de protagonist die na vele jaren zijn grote liefde, de naar Canada geëmigreerde Evie, weer tegenkomt.

Dat Haasnoot na Het ruime bed (2012), een semi-autobiografische roman, nu ook weer heeft gekozen voor een stilistisch gevoelige verhaallijn, zal de lezer van zijn genre boeken niet verrassen. Wie Haasnoot leest, weet dat het tempo niet altijd hoog ligt. Want de met eenvoud geschreven roman Het laatste vaarwel, veroorzaakt een kabbelend ritme waarbij vooral ongeduldige lezers er af en toe naar verlangen om het gaspedaal dieper in te trappen. Daarbij kan die grootste eenvoud soms ook leiden tot ingewikkeldheid van personages. Want je verlangt ernaar om in de geest van vooral Albert te kruipen. En dat lukt niet, mede door de terughoudendheid van de auteur.

En juist daarin is Haasnoot een meester. Hij is een pur sang stylist die met een eenvoudige woordkeuze, mooie zinnen componeert en je tot op zekere hoogte meesleurt in het gedachtegoed van de personages. Het grote gemis is dat schrijver verzuimt om de karakters iets uitgebreider te beschrijven. Je hebt een inlevingsgevoel nodig om te weten hoe Evie en Albert eruit zien.

Het laatste vaarwel raakt de inhoud van het boek overigens treffend en dekt de lading in de laatste ouverture van de roman. Het laatste hoofdstuk is misschien wel het meest abstracte, maar ook zo doeltreffende. Het lijkt op een zesgangendiner in een drie-sterren restaurant, wanneer je jezelf door het boek manoeuvreert. Vooral protagonist Albert zorgt voor verwondering. Want als geen ander is hij, een man op middelbare leeftijd, als een kind zo blij wanneer hij na jaren oog in oog komt te staan met zijn grote liefde Evie. De vrouw, met wie hij tijdens de oorlogsjaren een innige, zij het een kortstondige liefdesrelatie had, betovert zijn gevoelens opnieuw. De verliefdheid wordt in de pagina’s terughoudend beschreven, maar raakt op alle fronten wel de emotie tussen het tweetal.

In het boek reguleert Haasnoot de diepste gevoelens van Albert door hem als hoofdrolspeler alle ruimte te geven. Als een weefgetouw komt het gedachtegoed van de ietwat saai overkomende Albert, in een afgebakende structuur tot uiting. In zijn herinneringen aan de oorlog, ziet hij in flashbacks de ontreddering van soldaten en burgers voorbijkomen. Gevoelens van onmacht, verdriet, maar ook frustratie. In zijn gedachten beleeft hij ook opnieuw de diepgewortelde verliefdheid met de liefde van zijn leven. De liefde van toen en het heden is voor Albert en Evie moeilijk los te koppelen. Het laat zelfs de drukinkt van de roman bijkans vloeien, zodat de lezer bijna oog in oog staat met het tweetal. "Doodstil lig ze op haar rug, in aanbidding van een droom, onbereikbaar…". Het zijn zinnen waar je diep respect voor mag hebben. Haasnoot parafraseert rustig en kiest zorgvuldig iedere afweging over hoe de verhaallijnen in elkaar worden verweven.

Melancholisch, ja zelfs ontredderd, laat Evie Albert voelen dat zij het liefst bij hem wil blijven. Het zijn dezelfde gevoelens als in oorlogstijd. Na de capitulatie verdampt echter de liefde tussen het tweetal.

Evie wordt, mede gevoed door haar mislukte relatie in Canada, na tientallen jaren bij haar terugkeer in Nederland opnieuw verliefd op Albert. Die heeft, los van avontuurtjes met vrouwelijke leden van het lokale koor, geen vaste relatie. Het stelt ook Evie voor belangrijke keuzes die Haasnoot op een voortreffelijke wijze verwoordt. Daarvan is ook Albert doordrongen. In een afwisseling van oorlogstrauma’s, verliefdheid en de frustratie dat zijn moeder een relatie aanknoopt met Remmerswaal - de voorman van een plaatselijke fabriek- componeert Haasnoot de prachtigste dialogen. Albert haat de man die zijn moeder voor hem onbereikbaar maakt. De opeenstapeling van ergernissen wordt alsmaar erger en krijgt een climax.

De roman, gebaseerd op een waargebeurde en pijnlijke oorlogsgeschiedenis waarbij in een paranoïde toestand Nederlandse soldaten onschuldige dorpelingen beschieten, schetst de enorme chaos in een klein dorp aan de kust tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het is ook een roman waarin liefde, onmacht en vergankelijkheid elkaar tegenkomen.