Het boek die mij niet binden kon

Deze klassieker ‘Berlijn Alexanderplatz’ van Alfred Döblin (1878-1957) kwam in 1929 uit in Duitsland en belandde slechts een aantal jaren later op de beruchte boekenstapel die verbrandt werd op tien mei 1933 op de ‘Bebelplatz’. Ergens in mijn jeugdjaren belandde het boek op mijn netvlies en Rainer Werner Fassbinder, een van de Duitse grootste filmcineasten, maakte er een veertien-delige serie over en ik besloot om dit boek nu eindelijk eens te gaan lezen en nam het mee op onze langeafstand fietstocht van zo’n 1500 kilometer en het viel niet mee om er in te blijven lezen. Döblin neemt je aan de hand van Franz Biberkopf die na zijn gevangenisstraf vanwege het vermoorden va zijn vrouw uitgezeten te hebben terugkeert in de maatschappij middenin Berlijn met vele goede voornemens om op het rechte pad te blijven. Het chaotische, het morele verval, de straffeloosheid van Berlijn in die jaren en het om zich heen grijpende nationalisme wordt op een treffende wijze beschreven. Vrouwen worden doorgegeven, diefstallen kunnen ongehinderd plaatsvinden evenals heling daarvan. Langzaam maar zeker wordt Biberkopf meegezogen de onderwereld weer in, het lukt hem niet om zich daar los van te maken en raakt totaal verslagen als de crimineel bij wie hij wanneer het om vrouwen gaat als mentor van optreedt zijn geliefde vriendin waar hij van houdt vermoordt. Ondertussen word je overspoeld door krantenartikelen, toespraken, liedjes en een uitvoerige uitleg hoe het er in een slachterij die koeien, kalven en varkens vermoordt en tot vlees verwerkt, er aan toegaat. Deze verschillende perspectieven moeten samen met de verschillende individuen van waaruit het verhaal beschreven wordt het verhaal vorm geven en voortstuwen terwijl het bij mij het omgekeerde effect had van afhaken, vermoeiend als die gezochte tussendoortjes. Uiteindelijk het boek uitgelezen weggelegd in een lade van een nachtkastje in een hotel waar wij op dat moment verbleven. Blij dat ik het achter me kon laten en het gewicht van het boek niet verder meer hoefde mee te slepen. In het nawoord valt te lezen dat dit het enige boek is van Döblin wat de tijdgeest overleefde. Zijn andere boeken zijn in de vergetelheid gezonken. Döblin moest vluchtten voor de nazi’s en leefde twaalf jaar in het buitenland. Terugkerend naar Duitsland na de oorlog maakte hij de fout door niet ‘Suhrkamp Verlag’ die al zijn boeken wilde heruitgeven het recht van uitgeven te gunnen niet beseffende dat deze kleine nieuwe uitgever een van de belangrijkste van Duitsland zou worden. Hij stierf daarbij een wereldklassieker achterlatend voor de mensheid waarin hij boeven, moordenaars en hoeren in het waanzinnige Berlijn van de eind jaren twintig een plek geeft met daarin een verwevenheid van alle ontwikkelingen van die tijd en door dit binnen het verhaal te combineren. Het lukte mij niet om mij aan dit verhaal te binden.