Het zien aankomen?

Victor Klemperer de Duitse Jood die zich tot het protestantisme had bekeerd overleefde in Berlijn de 2e W.O. Hij hield daarover een indrukwekkend dagboek bij. In zijn ‘Dagboek van een revolutie’ was hij als journalist München in april 1919 ten tijde van de opstand, de radenrepubliek en de herovering door het rijk. Zijn krantenartikelen en zijn dagboekaantekeningen zijn in dit boek samengevoegd met daarin de zeer voorspellende zin waarin hij toen al het antisemitisme zag opkomen en uiteindelijk de NSDAP en Hitler een goede voedingsbodem vonden. Hij schrijft over deze conservatieve rechtse antidemocratische contraradicalen: “ze mogen tot nu toe nog niet gemoord hebben en München nog niet in as hebben gelegd, voor de rest hebben ze niets nagelaten wat een losgeslagen menigte het rechtsgevoel afleert en wat stap voor stap uiteindelijk wel tot de ergste misdaden moet lijden. Willekeurige arrestaties, gijzelnemingen, huiszoekingen die in laaghartige plunderingen ontaarden, en altijd weer ophitsing van het ergste, bloederigste en laagste soort tegen weerloos gemaakte, totaal onthechte en geïntimideerde burgerij”. Dezer dagen zag Max Pam in de VK de nieuwe Hitler nog niet in de verste verte aankomen in zijn column n.a.v. de oprichting van de St. Antisemitisme Preventie. Klemperer signaleerde nadrukkelijk en had geen idee hoe groot dat bloedbad zou worden.