Een boek waar je in moet groeien

De Italiaanse schrijver Marco Malvaldi (1974) publiceerde zijn eerste boek in 2007; het begin van een tot nu toe vierdelige serie rondom bareigenaar en detective-tegen-wil-en-dank Massimo. Dat stramien, waarbij een amateur in de rol van detective kruipt, komt ook in volgend werk van Malvaldi voor. Bijvoorbeeld de historische thriller Odore di chiuso (The Scent of Must) uit 2011, met de 19e-eeuwse gastronoom en schrijver Pellegrino Artusi in de hoofdrol.

In het onderhavige boek La mesura dell'uomo (2018), dat nu onder de titel Universalis in het Nederlands is verschenen, is het Leonardo da Vinci die als speurder-tegen-wil-en-dank de hoofdrol heeft. Malvaldi begint Universalis met een uitgebreide opsomming en stamboom van alle personages die er toe doen. En dat is geen overbodige luxe, want er verschijnen veel personages ten tonele en de verhoudingen zijn ondoorzichtig.

Het leven in het Italië van de Middeleeuwen – we spreken over het jaar 1493 – is verwarrend, moeizaam en gevaarlijk. De stad Milaan is een grote, belangrijke stad met driehonderdduizend inwoners die wordt bestuurd door Ludovico de Moor. Er worden complotten gesmeed tegen en allianties gevormd met andere steden, zoals Florence en Venetië. Wanneer een van de inwoners dood gevonden wordt, pontificaal op het binnenplein van het kasteel van Ludovico de Moor, krijgt Leonardo da Vinci de opdracht uit te zoeken wat er is gebeurd. Dat is niet zonder gevaar, omdat Leonardo ook zakelijke banden heeft met zijn opdrachtgever. Wat als hij zaken vindt die Ludovico niet aanstaan?

Universalis is een boek waar je in moet groeien. Het is geen doorsnee thriller of misdaadroman, maar een verslag van het dagelijkse leven in het middeleeuwse Milaan. Corruptie, hebzucht en macht zijn samen een dodelijke combinatie die ook toen al zijn slachtoffers maakte. Leonardo moet voorzichtig manoeuvreren om de misdaad boven tafel te krijgen en zijn broodheer niet voor het hoofd te stoten.

De beschrijving van het leven in die tijd is heel informatief. Het geeft inzicht in de verhoudingen en machtsposities, de manier waarop met name de adel leefde en hoe de veertiger Leonardo zijn ontdekkingen deed. Zo lees je met een glimlach hoe hij komt tot het tekenen van de mens van Vitruvius, waarin hij zijn ideeën over lichaamsverhoudingen uitbeeldt.

Malvaldi spreekt de lezer regelmatig rechtstreeks aan, een schrijfstijl waar je aan moet wennen én die je als lezer aan moet spreken. Bijvoorbeeld wanneer het gaat om de gunst van het volk, die erg belangrijk is voor Ludovico:

'Als er toen peilingen hadden bestaan, zouden de Raadsbijeenkomsten van de dinsdagochtend zijn begonnen met een vroege vergadering om de publieke opinie te peilen en de antwoorden van de Moor daarmee de goede kant op te sturen. Maar in die tijd was de statistiek nog ver te zoeken, de gemiddelde mens was nog niet ontdekt en het volk kon zijn wil alleen kenbaar maken door te juichen. Of door in opstand te komen.'

Het geeft de lezer af en toe het gevoel naar een toneelstuk te kijken, waarbij de spelers het publiek in hun spel betrekt. In het begin doet de auteur dit te vaak, wat de lezer verhindert echt in het verhaal te duiken. Verderop in het boek is het meer gedoseerd en is het effect ook grappiger.

De auteur geeft in zijn verantwoording aan dat hij feiten en fictie door elkaar heen gebruikt. Het eindresultaat is een goed in elkaar stekend verhaal waarbij hij de lezer via de ontdekkingen van Leonardo een sinister plot voorschotelt. Een plot dat van alle tijden is, omdat er altijd corrupte en hebzuchtige mensen zullen zijn die hun eigen welzijn boven dat van hun medemens stellen.