De gevallen koning

Op Instagram schrijft auteur Daan Heerma van Voss dat hij met dit verhaal probeert om het Koude Oorlog-spionageverhaal en het familie-epos genre met elkaar te combineren, en wat mij betreft is dit absoluut gelukt. Vanuit de afwisselende perspectieven van ex-vrouw Ella en zoon David leren we over het leven van schaakgrootmeester Max de Nobel, de teloorgang van zijn huwelijk met Ella en de rol die hij wel of niet heeft gespeeld in een geheim project van de De Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD). Max is daarmee de verbindende factor die ervoor zorgt dat er veel parallellen zijn in de journalistieke ambities van Ella en David. Beiden komen in een positie waarbij het erop lijkt dat loyaliteit en waarheid tegenover elkaar komen te staan. De familiegeschiedenis van het gezin de Nobel-Leeuwin leent zich in deze context voor een bijzondere zoektocht naar de betekenis en relevantie van ‘de waarheid’.

De metaforen die in het boek naar voren komen maken het verhaal interessant voor lezers die affiniteit hebben met de schaakwereld. Zo spreekt Ella over zichtzelf als een vrouw die “bij nader inzien nooit een dame [was] geweest, maar een pion die toevallig de overkant van het bord had bereikt” (p. 68). Één van mijn favoriete passages in het boek is het hoofdstuk waar Ella merkt dat Max weinig begrip voor haar heeft wanneer ze haar hart lucht over de micro-agressies die ze dagelijks meemaakt vanwege haar Surinaamse afkomst: “voor iemand die in een wereld leefde die bestond bij de gratie van wit versus zwart, kon hij behoorlijk blind uit de hoek komen. […] hoe kan iets wat zo vanzelfsprekend is voor mij, zo vanzelfsprekend dat het onzinnig voelt om er überhaupt over te praten, zo onzichtbaar zijn voor jou?” (p. 45).

Ik merkte tijdens het lezen dat mijn spanningsboog vooral werd geprikkeld door het mysterie rondom de spionagezaak en mijn onbegrip voor de keuzes die werden gemaakt door de personages. Het boek las daardoor snel weg, maar helaas voelt het alsof veel van de vragen die bij mij naar boven kwamen uiteindelijk onbeantwoord blijven. Waar ik verwacht dat veel lezers begrip zullen hebben voor de keuzes die hierin zijn gemaakt door de auteur voelt het verhaal voor mij echter een beetje onaf.

Al met al vond ik het wel een intrigerende en unieke leeservaring. Met een klein beetje schaak- en wereldgeschiedenis en een paar uitstekende one-liners van de bijpersonages Osch en Ber bleef ik als lezer bijna 400 pagina’s lang geboeid en vermaakt. De laatste zin van het verhaal is misschien wel de meest prachtige slotzin die ik ooit heb gelezen: “Niemand behalve David is getuige van het moment dat de koning viel” (p. 379). De manier waarop deze uitspraak in de cover is verwerkt laat is voor mij een perfecte samenvatting van hoe verfijnd dit verhaal in elkaar zit. Het werk van Heerma van Voss zal niet iedereen aanspreken, maar wat mij betreft is het zeker de uitdaging waard!