De klassenstrijd is nooit weg geweest

Karl Marx leverde in 1848 samen met Friedrich Engels het Communistisch Manifest af. Daarin schreef hij dat ‘proletariërs aller landen’ zich moesten verenigen om de krachten van de overheersende klasse te weerstaan en op te kunnen komen voor hun eigen recht. Mooie woorden. In 2020, hebben die woorden gewerkt?

Schrijver en kunst- en cultuurfilosoof Thijs Lijster maakt in een behapbaar aantal pagina’s de balans op. Wat zijn de hoofdrolspelers in het gevecht om de macht, waar gaat het mis en het belangrijkst: zijn arbeiders er beter aan toe dan 140 jaar geleden?   Lijster beantwoordt die vragen stap voor stap, en (een groot pluspunt) in een plezierig directe stijl. Van de onderwerpen die hij behandelt, geeft hij de historie en huidige status weer. Soms waagt hij zich zelfs aan een toekomstvoorspelling. Zo laat hij zien hoe op het grote toneel de vorken in de verschillende stelen steken.

Met de nadruk op die altijd voortdurende stammentwist, natuurlijk. De klassenstrijd waarnaar titel van het boek Verenigt u! verwijst, is nog gewoon aan de gang – maar op een andere schaal dan in de tijd van Marx. En met andere groepen (pardon, klassen). Lijster maakt het met heerlijk droge vergelijkingen zoals deze voor de lezer zonneklaar:  

‘Natuurlijk spreken we nog dikwijls over boven-, midden- of onderklasse, maar die termen verwijzen doorgaans niet meer naar afkomst en zelfs niet meer naar soorten van arbeid. Veeleer gaat het over inkomen: een modaal of bovenmodaal inkomen.
[…]
Piketty constateerde dat die toenemende ongelijkheid het gevolg is van een tendens waarin het rendement op kapitaal groter is dan de economische groei. Simpel gezegd: vermogen levert al decennia meer op dan arbeid, waardoor de rijkdom zich wereldwijd concentreerde bij een kleine groep steeds rijker wordende rijken. Nog simpeler gezegd: de duivel schijt op de grote hoop.’

Het is door zijn fijne stijl dat de lezer het betoog van Lijster heel gemakkelijk naar binnen gelepeld krijgt. Vrijwillig uiteraard, anders zou hij of zij niet begonnen zijn aan een boek met dit onderwerp, maar misschien is de gemiddelde lezer niet zo goed onderlegd in de complete geschiedenis van arbeiders, klassenongelijkheid en wereldeconomie, en wil daarom kennis opdoen door het lezen van een liefst handzaam boekje. 

Daarvoor is Verenigt u! geknipt. Lijster doet bekwaam uit de doeken waarin de arbeiders van deze tijd verschillen van die van vroeger, en waarom die nieuwbakken arbeiders veel meer stressvolle keuzes moeten maken. Termen als ‘precarisering’ (onzeker leven) en ‘FALC’ (Fully Automated Luxury Communism) komen voorbij met een verklaring. Ook tracht Lijster aan het einde van zijn relaas het verloop van de toekomst te voorspellen. Een prima handboek voor de beginnende proletariër.