Boons beroemdste en meest complexe roman

Elf jaar schreef Boon aan zijn tweeluik over Ondineke, waarvan het eerste deel - De Kapellekensbaan - in 1953 verscheen en het tweede deel - Zomer te Ter-Muren - in 1956. In 1979, op Boons zevenenzestigste verjaardag, werden beide delen in één band aan de auteur aangeboden op de Kapellekensbaan, een straat in de stad Aalst in België, waar Louis Paul Boon op 15 maart 1912 werd geboren.

'De Kapellekensbaan' bestaat uit twee grote verhalen. Het eerste verhaal speelt in de negentiende eeuw in het industriestadje Aalst en vertelt het verhaal van Ondineke die graag bij de burgerij wil horen, maar daarin niet slaagt. Het is ook het verhaal over haar man Oscar, en over haar vader Vapeur, haar moeder Zulma en haar broer Valeer-Traleer.

Het tweede verhaal speelt in de wereld van vandaag met als hoofdfiguren Boontje - de schrijver van de roman over Ondineke - Johan Janssens (de dichter en dagbladschrijver), mossieu Colson (die op een ministerie werkt), Tippetotje (een schilderes) en de kantieke schoolmeester. Zij geven niet alleen commentaar op de roman die Boontje schrijft en aan hen voorleest, maar zij vertellen ook over hun leven van alledag.

Binnen de tweede verhaallijn is er een bewerking te vinden van het verhaal over Reinaert de vos, het middeleeuwse verhaal over de slimme vos Reinaert en de domme wolf Isengrimus. Boons versie verwijst volop naar de koningskwestie die na de Tweede Wereldoorlog in België speelde. Veel van de over Reinaert in 'De Kapellekensbaan' gepubliceerde verhaaltjes zijn - met aanpassingen - opgenomen in Boons Reinaertboek 'Wapenbroeders', dat in 1955 verscheen.

Het duurde lang voor 'De Kapellekensbaan' zijn weg naar een groter publiek wist te vinden. Pas nadat er een ingekorte versie was gepubliceerd - in 1964 - verschenen er vele herdrukken, met name in de eerste helft van de jaren zeventig, toen Boons boeken een grote populariteit kenden.

In 2018 verscheen er een editie in de Perpetua-reeks bij Atheneum, Polak en Van Gennep. Het is in die serie het enige boek van een auteur uit Vlaanderen dat na 1945 verscheen.
.
Op dit moment is het boek weer in de originele, langere editie verkrijgbaar.
'De Kapellekensbaan' is Boons meest vertaalde boek en verscheen onder andere in het Duits - er zijn zelfs drie vertalingen van het boek! - Engels, Zweeds, Noors, Frans, Hongaars, Spaans, Turks en Russisch.

Het boek is, hoewel complex van structuur, erg beeldend geschreven. De kleine hoofdstukjes - vaak afwisselend een verhaaltje uit het cursief gedrukte verhaal over Ondineke en het romein gedrukte verhaal over de wereld van vandaag - maken het mogelijk om de roman in een laag tempo te lezen en uit te stappen of in te stappen op bijna elk gewenst moment.

Ik las het boek voor het eerst in 1974 en heb het sindsdien vele malen herlezen. Een paar keer per jaar heb ik het 'Kapellekensbaangevoel' en herlees ik delen uit de roman. Daarbij hoort bijna altijd het eerste echte hoofdstukje met als titel 'Over alles een groot kruis' , Daarin legt Boon uit dat 'het mogelijk [is] dat het onmogelijk is om iets nieuwer en juister te zeggen, maar over al het geschrevene daalt het stof der tijden neer, en ik peins daarom dat het goed is als er om de 10 jaar een andere een kruis trekt over al die oude dingen, en de wereld-van-vandaag opnieuw uitspreekt met andere woorden.'