Zeker niet standaard

Overstappen naar lezen in het Engels heeft als nadeel dat vertalingen niet meer zo aantrekkelijk zijn. Het origineel is vaak eerder beschikbaar en leest, als je eenmaal gewend bent aan lezen in vreemde taal, vaak fijner. In het geval van Het Rad van Fortuin van Steph Swainston is uitwijken naar de Engelse versie echter geen optie. Het verhaal is een langere versie van The Wheel of Fortune, dat in 2013 in een vrij obscure Britse bloemlezing getiteld The Best British Fantasy 2013 verscheen. Voor zover ik weet is er (nog) geen Engelse versie van de lange uitvoering van dit verhaal beschikbaar. De Nederlandse versie is als kleine pocket (48 pagina’s) uitgegeven door Quasis in hun reeks Splinters en vertaald door Eisso Post. Ik kan af en toe behoorlijk zeuren over de kwaliteit van veel fantasyvertalingen die in het Nederlands verschijnen. In dit werk trof ik echter geen overduidelijke problemen, te letterlijke vertalingen of worstelingen met verzonnen woorden aan. Zonder het Engelse origineel gelezen te hebben komt het op me over als een geslaagde vertaling.

Jant werkt voor een apotheker in de stad Hecilith. Naast zijn werk in de apotheek heeft hij een handeltje in een uitermate verslavende drug gemaakt van een soort varen. Het brengt hem in contact met de leider van een van de lokale bendes. Naast hopeloos verslaafd aan zijn drug, heeft hij ook een oogje op Jant. Die is daar niet van gediend en al gauw ontstaan er problemen. Samen met de aan lager wal geraakte actrice Serin besluit hij de stad te verlaten.

Het Rad van Fortuin is een proloog bij Swainstons Castle-serie. Deze reeks bestaat uit een trilogie en een op zichzelf staand boek en zijn niet vertaald in het Nederlands. Het zijn boeken die moeilijk in een genre te plaatsen zijn. Swainston wordt vaak geassocieerd met de New Weird-stroming en daar is wel wat voor te zeggen. In de loop van het verhaal wordt duidelijk dat ze een mix van genre-elementen gebruikt. Zo speelt het verhaal in een vroeg industriële samenleving, compleet met verwijzingen naar de milieuproblemen, sociale vraagstukken en uitbuiting van arbeiders waarmee men in deze periode geconfronteerd werd. Toch wordt ook al snel duidelijk dat de wereld magie kent en dat er verschillende intelligente rassen rondlopen. Het is een mix van elementen die misschien niet helemaal uniek maar toch erg moeilijk te plaatsen is in een van de vele subgenres die sciencefiction en fantasy rijk zijn.

Swainston creëert bepaald geen geromantiseerde wereld. De donkere kant van de samenleving wordt in detail in beeld gebracht. Misschien heeft Swainston zich hier ook wel laten inspireren door de opkomst van 'grimdark fantasy'. Het leven van Jant zit vol geweld, drugs en armoede. Het is rauw, smerig en gevaarlijk en daar laat de schrijfster geen misverstanden over bestaan. Jant is dan ook een product van zijn omgeving. Hij is bepaald niet perfect en heeft een duister verleden. Jant schrikt niet terug voor het dealen van drugs maar aan de andere kant helpt hij Serin wel als ze in de goot ligt. Hij heeft ambities de verder reiken dan zijn huidige baantje en is bereid over lijken te gaan om ze te realiseren. Een donker karakter dus, een man die de nodige tegenstellingen in zich heeft. Op een bepaalde manier is hij echter ook wel sympathiek. Je voelt in dit verhaal eigenlijk al dat hij zichzelf in de romans nog de nodige problemen op de hals gaat halen.

Quasis geeft op hun website aan dat zijn op zoek zijn naar genrefictie die ‘verrassend en anders’ is. Ze zijn op zoek naar werken die ‘niet standaard maar net een beetje grensoverschrijdend in vorm thema en genre’ zijn. Dat is iets waar het genre in Nederland wel aan toe is. Als ik in de fantasyhoek van de gemiddelde Nederlandse boekhandel kijk dan is het aanbod schraal en ronduit eenzijdig in vergelijking tot wat mij als Engelstalige lezer ter beschikking staat. Het is veel laagdrempelig materiaal, voornamelijk fantasy, bijna uitsluitend romans en veel relatief veilige vertalingen van boeken die zich elders in de wereld al bewezen hebben. Het aanbod van de Engelstalige wereld kan een relatief kleine markt als de Nederlandse natuurlijk nooit ondersteunen maar gevarieerder dan het nu is kan zeker. Dat Quasis nu een poging doet is wat mij betreft lovenswaardig.

In dat opzicht is Het Rad van Fortuin geen slechte keuze. Swainstons wereld is zeker niet standaard. We krijgen er uiteraard maar een klein hoekje van te zien, maar het verhaal bevat veel hints over wat er in de romans nog te ontdekken valt. Swainston laat in het verhaal duidelijk zien dat je met fantasy veel meer kanten op kan dan de standaard pseudo-middeleeuwse setting die tot voor kort dominant was in het genre. Ook als introductie van de Castle-reeks is het een geslaagd verhaal. Het plot staat op zich goed op zichzelf maar de lezer die een beetje tussen de regels leest, krijgt al een idee waar de eerste roman naar toe moet. Het Rad van Fortuin kent een duidelijke climax maar maakt ook nieuwsgierig naar de verdere avonturen van Jant. Swainston en Quasis leveren goede introductie van fantasy die een beetje anders is. Een verhaal dat in meerdere opzichten goed werkt.