Als in een stroom van gedachten verstrijken de jaren

Een mens denkt de hele dag door en bepaalt, bewust of onbewust, welke gedachten er wel en welke er niet worden uitgesproken. Dat laat Virginia Woolf (1882-1941) op een succesvolle manier zien in het boek De Jaren. Gedachten nemen in het boek een grote plaats in. De schrijfster geeft ze terloops en heel natuurlijk weer tijdens de gesprekken tussen de personages en tijdens of tussen de handelingen door.
Er is sprake van een constante gedachtestroom, alleen telkens die van een ander personage.
De gedachten vertragen als het ware de tijd, waardoor je het gevoel krijgt daadwerkelijk in dat tijdvak aanwezig te zijn waarin alles veel langzamer verliep.
Bijzonder aan het boek is tevens, dat je ook de personages vooral leert kennen via de gedachten van de andere personages in plaats van rechtstreeks.

Het boek beschrijft in flarden het reilen en zeilen van de welgestelde familie Pargiter - vader en zeven kinderen - in de periode van 1880 tot in de jaren dertig, telkens vanuit een ander personage. Op de achtergrond speelt de geschiedenis van die periode: de Eerste Wereldoorlog, de Ierse kwestie, vrouwenemancipatie, etc. De hoofdstukken hebben telkens een jaartal als titel, met als laatste: Heden. Elk hoofdstuk begint met een beschrijving van het weer.
In het eerste hoofdstuk introduceert de schrijfster de familieleden tijdens het moeizame en langdurige sterfproces van de moeder. Later in het verhaal wordt duidelijk dat de vader er in die periode een maîtresse op na hield.
Op het eind van het boek zijn de kinderen Pargiter op leeftijd en de hele familie komt bijeen op het feest van Delia, een van de zussen. Herinneringen worden opgehaald en sommige dingen worden nu pas duidelijk. Je krijgt als lezer als het ware een samenvatting van de verstreken jaren. Zoals je zelf als je wat ouder bent ook achterom kijkt en het grote geheel overziet.
Mooi is hoe ze beschrijft dat mensen op oudere leeftijd ingesleten gewoonten hebben.
~Fragment:
"Nu gaan ze het hebben over hun kindertijd; over in bomen klimmen in de achtertuin, dacht Peggy, en hoe ze op katten schoten. Iedereen had bepaalde ingesleten verhaallijnen in zijn hoofd, dacht ze, en die gingen gepaard met dezelfde oude uitdrukkingen. Je hersenen moeten wel net zo met lijnen zijn doorkruist als de palm van je hand, dacht ze terwijl ze naar de palm van haar hand keek.
[…]
Het is net als een poesje dat achter zijn eigen staart aan zit, dacht Peggy; ze gaan almaar in een cirkeltje rond. Maar daar houden ze nu eenmaal van; daarvoor komen ze op feesten."
~~Einde fragment.

Wat opvalt: in Londen werd in de beschreven jaren al gesproken over de drukte van het verkeer, de autobus, de taxi, de telefoon. Dingen waarvan op het platteland pas vele jaren later sprake was.
Virginia Woolf bleek ook een vooruitziende blik te hebben, getuige de vraag die een van de familieleden stelt, de arts Peggy: 'Zouden we ooit misschien dingen aan het eind van de telefoonlijn kunnen zien, denk je?'
Verder benutte Virginia Woolf alle mogelijkheden die taal biedt om iets te duiden.
~Fragment:
"Ze stonden voor het raam op de taxi te wachten. Ze stonden naast elkaar, zwijgend naar buiten te kijken, want er viel een pauze te vullen, en het uitzicht uit het raam, zo hoog verheven boven de daken, over de pleinen en hoeken van donkere tuinen tot aan de blauwe strook heuvels in de verte fungeerde, als een andere stem die sprak, om de pauze te vullen. De zon ging onder, één wolk lag gekruld als een rood veertje in het blauw."
~ Einde fragment.
Waarschijnlijk gebruikte ze de term 'zo hoog verheven' bewust, om de bevoorrechte positie van de familie Pargiter te benadrukken.

Het verhaal leest niet gemakkelijk, met name in het begin struikel je over de personages. Toch is dit boek het doorzetten waard. Is het niet vanwege het verhaal, dan wel vanwege de ingenieuze wijze waarop het geschreven is. Ik beveel het iedereen aan die van literatuur houdt, en zeker iedereen die zelf schrijft. Interessant en leerzaam.