Boekenblog

Het klassieker-genootschap

Harry Mulisch - Hoogste tijd

op 15 augustus 2016 door Het klassieker-genootschap

Vanaf half oktober 2016 zal een deel van het klassieker-genootschap opnieuw een boek van Harry Mulisch lezen, en wel Hoogste tijd, zijn roman uit 1985. Iedereen is welkom om mee te lezen en berichten te plaatsen.

Reacties op: Harry Mulisch - Hoogste tijd

91158

01 oktober 2016

2016-10-01T19:00:56+02:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Aan iedereen die mee wil lezen. Het vorige boek dat we samen lazen van Mulisch was opgedeeld in 4 delen (het begin van het begin, etc..). Hoogste tijd is opgedeeld in vijf bedrijven, we kunnen dit artikel weer inrichten dat er reacties per bedrijf komen. Nu is Hoogste tijd helemaal niet zo dik als De ontdekking van de hemel, dus ik weet ook niet of zo'n opdeling nu gewenst is. Wat willen jullie?

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

94193

09 oktober 2016

2016-10-09T20:56:45+02:00

Peter de Wolff

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/20200529_175025%282%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/peter1761

121702

Jan, zal ik de 5 bedrijven (heten ze zo?) maar toevoegen als plekken waar gereageerd kan worden? Overigens lees ik niet mee met Mulisch, maar dat wist je waarschijnlijk wel.

91158

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

94205

09 oktober 2016

2016-10-09T21:23:37+02:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Ja voeg maar toe, inderdaad 5 bedrijven. Je bent meer een Vestdijk liefhebber dan Mulisch denk ik?

91158

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

95203

12 oktober 2016

2016-10-12T08:01:02+02:00

Nico van der Sijde

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/8382231.jpg

https://www.hebban.nl/!/nico-van-der-sijde

197389

Mooi dat die bedrijven zijn toegevoegd! Vraagje: start van de (her)leesactie is "half oktober". Is dat letterlijk 15 oktober, dus aanstaande zaterdag? Overigens begin ik zelf iets later met herlezen omdat ik eerst nog een ander boek uit wil krijgen, maar ik haal dat vast wel in en ik kan (omdat ik het al eerder las) ook vanuit mijn herinnering wel reageren in het prille begin.

91158

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

95314

12 oktober 2016

2016-10-12T11:23:45+02:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Wat je wil en wat je uitkomt, zou ik denken Nico. Ik ben zelf het boek al aan het lezen, het kwam zo uit. Omdat we het weer in delen hebben opgesplitst kan je er voor kiezen steeds eerst zelf te lezen en dan pas naar reacties te kijken, of toch de reacties straks allemaal te lezen en direct erop te reageren. Ik zal vandaag of morgen wel beginnen met een reactie op het eerste bedrijf.

91158

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

95539

12 oktober 2016

2016-10-12T18:19:49+02:00

Nico van der Sijde

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/8382231.jpg

https://www.hebban.nl/!/nico-van-der-sijde

197389

Aha. Helder. Dan haak ik volgende week ergens in. Benieuwd naar het boek, benieuwd naar de reacties erop!

91158

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

95554

12 oktober 2016

2016-10-12T19:08:32+02:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Oke. Het blijft raar hoor, boeken herlezen. Denk ik: ik heb dit boek echt gelezen, maar sommige dingen kan ik me niet meer herinneren. Ook is de sfeer van het boek toch anders dan het beeld dat bleef hangen.

91158

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

94235

09 oktober 2016

2016-10-09T22:37:16+02:00

Peter de Wolff

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/20200529_175025%282%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/peter1761

121702

Reageer hier op bedrijf 1.

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

96066

13 oktober 2016

2016-10-13T20:04:32+02:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Hoogste tijd; een meer dan ware geschiedenis (uit hfd. 2) In de eerste zin van het boek schrijft Mulisch: kunstmatig leven. Dit gaat over het leven van de hoofdpersoon, of hoofdrolspeler: Uli. Waaraan opvalt dat het drie letters zijn uit Mulisch zijn eigen naam. Aan het eind van hoofdstuk 2 komt Mulisch nog een keer terug op het (kunstmatge) leven van Uli, over zijn huidige woonplaats: “Alles, alles was daar kunst, niets natuur”. In hfd. 3 komen Caspar en Michaël op bezoek bij Uli. Caspar heeft een t-shirt aan met 22 erop. Een verwijzing naar Catch 22 van Joseph Heller? En hier citeer ik Wikipedia dan maar even om dat uit te leggen: “Een Catch-22 is een paradoxale situatie waarin het onmogelijk is om een gewenste uitkomst te bereiken doordat de 'regels' dat vanwege tegenstrijdigheden niet toelaten. De term is afkomstig uit de roman Catch-22 van Joseph Heller, waarin een algemene situatie wordt beschreven waarin een individu twee acties dient te verwezenlijken die wederzijds afhankelijk zijn van de andere actie, die als eerste dient te zijn voltooid. In het boek van Heller probeert Yossarian, een militair van de luchtmacht, onder gevaarlijke gevechtsmissies uit te komen door zichzelf krankzinnig te laten verklaren. De behandelend arts vindt het echter heel verstandig dat Yossarian onder de missies probeert uit te komen door zichzelf krankzinnig te laten verklaren en acht daarmee bewezen dat Yossarian niet krankzinnig is, maar juist heel verstandig. De arts verklaart hem volledig gezond wat tot gevolg heeft dat Yossarian gevaarlijke gevechtsmissies moet blijven vliegen.” Mulisch als liefhebber van paradoxen… Uli wordt, op zijn oude dag, gevraagd voor de hoofdrol in een toneelstuk. Niet zomaar een toneelstuk: Noodweer was ten dele toneel op het toneel. En Uli heeft ook wel een idee over wat toneelspelen eigenlijk is: “Een acteur nooit in de huid kruipt van een personage (…) Het personage moet in zijn huid kruipen.” Bij Mulisch altijd opletten als er een spiegel of spiegelbeeld in het verhaal voorkomt. En jawel: “ …gaat hij (Uli) even voor de spiegel staan en kijkt naar zichzelf, - en nog steeds ziet hij degene , die hij daar sinds bijna tachtig jaar ziet.” En bij de ontmoeting met Werner Hofmann: “Uli draait zijn hoofd opzij, maar de ander blijft naar zijn spiegelbeeld kijken.” Ook altijd opletten als Mulisch iets over tijd te melden heeft. Zo vergeet Uli zijn horloge achteruit te zetten ivm de wintertijd. In de schuilkelder met Werner Hofmann “… in de stilte breekt een nieuw soort tijd aan.” En aan het eind van het eerste bedrijf laat Mulisch Uli met zijn horloge spelen: “Daarop deed hij langzaam zijn horloge af en draaide de grote wijzer een uur vooruit, naar zeven uur. Hij keek naar buiten, dacht even na en draaide hem toen twee uur terug. Het was vijf uur.” Ten slotte viel me het volgende nog op. Dit speelt tijdens het bezoek van Caspar en Michaël. Ze hebben bloemen gegeven die Berta in een vaas heeft gedaan: Berta kwam binnen “…als een priesteres met een heilig voorwerp…” En Uli denkt bij zichzelf: “Lelies? Daar kwam je toch alleen bij een sterfgeval mee aan?” Michaël is een aartsengel en Caspar is één van de drie wijzen uit het Oosten in het verhaal van de geboorte van Jezus. Verder kom ik er niet mee… Over de spiegels en spiegelbeeld, tijd en de bloemen bij het bezoek heb ik wel een theorie. Deze schrijf ik bij een later bedrijf i.v.m. spoilers.

94235

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

96079

13 oktober 2016

2016-10-13T20:49:28+02:00

Tea.

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/imagesUT80TQ7M%284%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/jupiter

123896

De eerste zin van De uitnodiging doet denken dat dit meteen al een toneelstuk is:De gong slaat drie keer, langzaam dooft het licht, en met het zachte ruisen van het doek verspreidt zich de muffe geur van kunstmatig leven. De laatste zin: Geëerd publiek! Laat ons binnentreden. Een inleiding in toneelvorm? Op pagina 14 staat Uli voor de spiegel, met de brief in de handen, hij komt tot de conclusie dat hij nog deel van de wereld is, lijkt of hem de ogen geopend zijn als een wedergeboorte, dit omdat hij de uitnodiging gekregen heeft. Hoofdstuk heeft aan het einde een van Mulisch' thema's: bliksemlicht en onweer. hHoofdstuk 2: op blz 20 schrijft hij: De dood had zich al heel hoog opgestapeld rondom Uli. Schitterende zin. Hoofdstuk 3 Meteen de beschrijving van het horloge, komt later terug, speelt grote rol. Poedel verschijnt op toneel, verwijzing naar Faust.. Bedankt voor 22 Jan, ik had wel een vraagteken, maar nog geen antwoord, heb je ook iets voor de 12 later in het boek? Hoofdstuk 4 Een auto-voyeur- mooie vondst! Op pag 46 ziet de jonge Uli een jonge man naar hem kijken in de spiegeling van glas in een vitrinekast, Uli draait zijn hoofd om, maar de ander niet. Op pag 50 draait hij zijn horloge 2 uur terug, alsof de 2 bezoekers van de uitnodiging er nooit geweest waren. Jan, de dood en de onderwereld loopt als een rode draad door het hele boek, op pag 18' heeft hij het over de drooggelegde onderwereld, dus de lelie zou symbool kunnen staan voor het laatste optreden van Uli?

94235

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

96086

13 oktober 2016

2016-10-13T21:17:32+02:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Wat betreft de 12: moest ik meteen denken aan de 12 discipelen, maar dat kon ik niet plaatsen bij Mulisch. Ik weet jammer genoeg nog te weinig van Faust: kan je iets zeggen over de poedel die op het toneel verschijnt? Op die lelie kom ik terug in mijn reactie op het tweede bedrijf...

94235

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

96119

13 oktober 2016

2016-10-13T22:43:48+02:00

Tea.

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/imagesUT80TQ7M%284%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/jupiter

123896

http://www.duits.de/literatuur/klassiek.php Na de Prolog im Himmel - waarin God en de gevallen engel (= duivel) Mephistopheles strijden om de vraag of de mens nu tot het goede of het kwade geneigd is - treffen we de wetenschapper Faust aan in de nacht. Hij is vertwijfeld over zijn ontoereikende kennis. Nadat Faust bekend heeft, dat hij met al dat studeren en getob, waarin hij op zoek was naar de hoogst mogelijke kennis omtrent mens en wereld, weinig opgeschoten is, glipt een hondje, een poedel, met hem zijn studeerkamer binnen De poedel blijkt Mephistopheles, de duivel, te zijn aan wie Faust daarna zijn ziel verkoopt. Hij sluit met hem een weddenschap, om de fel begeerde kennis alsnog te verwerven. Faust zal het anders moeten aanpakken. Als studie en boekenwijsheid hem tot nu toe niet geholpen hebben, dan zal hij Mephistopheles’ advies moeten opvolgen. Alleen een kennismaking met het echte leven kan hem het benodigde inzicht verschaffen etc. Spannend Jan, ik ga ook nog verder speuren!

94235

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

96170

14 oktober 2016

2016-10-14T09:21:54+02:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

O, dit is echt heel goed. We gaan wel wat lagen aanboren in het boek, let maar op.

94235

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

97088

15 oktober 2016

2016-10-15T17:29:24+02:00

Nico van der Sijde

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/8382231.jpg

https://www.hebban.nl/!/nico-van-der-sijde

197389

Nou, geinige vondsten, Jan en Tea. Zelf was ik ook wel aardig gecharmeerd van het inpolderingsmotief: de polder die drooggelegde onderwereld wordt genoemd, de associaties die dat weer oproept met tijd en dood (zie ook b.v. dat gedoe met horloges die vooruit en achteruit worden gezet; zie ook de associaties met lelie - een doodsbloem- en Lelystad), en de spiegelingen die er dan weer ontstaan met de zee uit de tijd dat er nog geen polder was (d.w.z. toen de onderwereld nog niet was drooggelegd) en de zee rondom het eiland van Prospero. Die hond overigens is inderdaad een verwijzing naar Faust, maar de teckel (op een foto afgebeeld als sfinx notabene; weer een verwijzing naar de Egyptische onderwereld van de dood) is vast weer een verwijzing naar Mulisch zelf (een overtuigd teckelbezitter). Het is wel weer leuk om herlezend te puzzelen in dit boek! En omdat samen met jullie te doen! Ik mijmer nog even na over bedrijf 1, en ga dan beginnen aan het tweede bedrijf. Wordt vervolgd!

94235

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

97096

15 oktober 2016

2016-10-15T17:41:03+02:00

Tea.

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/imagesUT80TQ7M%284%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/jupiter

123896

Leuk Nico, die verwijzing naar Lelystad en de drooglegging van de polder! Die teckel wilde ik ook nog uitzoeken, je bent me voor. Ik heb erg veel tijd gestoken in het boek omdat het mijn eerste keer is en omdat het langzamerhand een sport wordt zoveel mogelijk uit het boek te halen!

94235

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

97291

15 oktober 2016

2016-10-15T23:15:31+02:00

Nico van der Sijde

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/8382231.jpg

https://www.hebban.nl/!/nico-van-der-sijde

197389

Voorts: die in het zwart gestoken regisseur is volgens mij een verwijzing naar Lodewijk de Boer (een in het zwart geklede regisseur met wie Mulisch het nodige samen deed toen hij nog op zoek was naar nieuwe vormen van revolutionair theater) EN naar de duivel (ook vanwege die zwarte kleding). Dus die poedel is een manifeste Faust-verwijzing, maar die regisseur is dat volgens mij ook, en bovendien: Ariel, de androgyne figuur uit "The tempest" die in bedrijf 1 genoemd wordt, speelt in Goethes "Faust" ook nogal een rol. In vraag me trouwens af of ik jaren geleden (toen ik "Hoogste Tijd" voor het eerst las) dit allemaal zag! En bovendien vraag ik mij af wat die verwijzingen precies betekenen. Worden we via die Faust-verwijzingen herinnerd aan de alchemistische en transformerende kwaliteiten die literatuur en theater volgens Mulisch hebben? Of eerder aan de overwinning op de chronologische tijd die in het Faust-verhaal nogal zwaar van belang is? Iets anders: de spiegeleffecten zijn in het eerste bedrijf inderdaad overdadig, en een heel intrigerende vond ik dat Uli Bouwmeester zich weer een homoseksuele periode uit zijn verleden herinnert omdat hij de homoseksuele De Vries moet gaan spelen (spiegeling 1), en dat in die periode zelf hij zich a.h.w. van zijn eigen homoseksualiteit bewust wordt door een spel van blikken over en weer dat niet direct verloopt, maar via meerdere spiegels (spiegeleffect 2). Al die spiegelingen in spiegelingen in spiegelingen deden mij nogal aan Borges denken, die de wereld als een groot artificieel en illusoir spiegelpaleis beschouwde. Maar ook aan de barok en het manierisme, waarin dit soort spiegeleffecten volgens mij de veelgelaagde raadselachtigheid van het bestaan symboliseerde. Tegelijk lijkt het echter ook te gaan om een soort hoger inzicht: Uli ziet de diepere waarheid van zijn homoseksualiteit niet direct, maar alleen via vele spiegels. En die homoseksualiteit is ook weer een spiegeleffect, want de in het zwart gestoken regisseur zegt dat alle theater iets homo-erotisch heeft omdat het personage in de huid kruipt van de acteur (en niet omgekeerd!). Hetgeen meteen gebeurt, omdat de homoseksuele De Vries in Uli kruipt (volgens mij dan), en Uli zich daardoor weer die eigen homoseksuele episode herinnert en zo a.h.w. ook weer een beetje meer De Vries wordt........ enzovoort. *Edit 16 oktober*: bovendien, in het stuk waarin Uli Pierre de Vries speelt (en dus een beetje Pierre de Vries wordt) is ook de homoseksualiteit via spiegelingen gethematiseerd, omdat Pierre zijn amourette heeft met de acteur die Ariel speelt, het androgyne Tempest-personage en Faustpersonage. Dus ook de fictieve Pierre de Vries beleeft zijn homoseksualiteit deels via spiegelingen, net als Uli zelf in zijn verdrongen verleden. Maar goed, ik ga nu echt verder met het tweede bedrijf!

94235

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

100554

22 oktober 2016

2016-10-22T15:10:50+02:00

Gigi Leestgraag

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/image%28819%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/gigi-leestgraag

195796

Mijn eerste gevoel bij het eerste bedrijf was dat er weer vanalles onder zit en dat gaf me een heel blij gevoel. Nu ik jullie stukjes gelezen heb kom ik tot de ontdekking, dat ik nog niet eenvierde van wat er zo in zit direct gezien had. Dat van de tijd en het horloge vond ik prachtig, zeker toen Uli het terug schoof naar vijf uur waardoor de bezoekers er niet eens waren geweest. Ook de spiegels die we in 'De Ontdekking' ook zo vaak lazen kwamen weer terug. Ik denk dat ik het drie keer aangetekend heb maar Nico jij beschrijft het tienvoudige van wat ik zag... Geweldig. Vele verwijzingen weer naar de tweede wereld oorlog. Zoals te verwachten maar nu meer in terloopse zinnen. Ik krijg dan direct ook een naar gevoel bij Uli, geniepig, huichelachtig, gemeen en collaborateur. Het moment dat hij de poedel schopt omdat die in de weg staat. Brrr. Natuurlijk ook vele verwijzingen naar joden. Jan, wat een helder idee, dat Uli in Mulisch zit. Je zou kunnen denken dat het naar Haary verwijst maar misschien ook naar zijn vader? Gezien zijn karaktertrekken? De 22 en de 12 had ik ook opgeschreven maar ik had nog geen idee waar dat op sloeg. Catch 22 is wel heel mooi passend. Wat ik ook krachtig vind is dat het intertekstualiteit is die verborgen zit. Je moet het maar bedenken. Hij wijst er wel op later dat getallen van belang zijn. Wat ik grappig vind is dat je het mooi kunt plaatsen in '85, gezien de telefoon. Uli heeft zelf geen telefoon, daarvoor moet hij naar de buren. Kom daar nu nog maar eens om! The tempest wil ik toch ook wel eens lezen, al is het fijn dat ze het voor Uli even beschreven zodat ik het nu ook weet. Knap gedaan van Mulisch, door het uit te leggen aan Uli weet de lezer die het stuk niet kent ook voldoende om de rest van het boek te snappen. Waarvoor dank heer Mulisch. Ik zie ergens een vergelijk met het boek van Kees 't Hart (dat natuurlijk veel later uit kwam dan dit boek) Teatro Olympico Daar over later meer. Nog een paradox: blz 50 Berta vroeg aan Uli waarom hij het toch niet deed: 'Omdat jij het veel te graag wilde' 'Ik wil het helemaal niet' 'Nee? Waarom deed je dan zo toeschietelijk?' Omdat ik het niet wilde, dat je het alleen maar zou doen omdat ik het niet wil. Ik ken je zo langzamerhand een beetje... Verwijzing naar Toneel, zowel in de eerste zin van het boek alsook op blz 38: Als in een naturalistisch toneelstuk, met al te doorzichtig ingedeelde scènes, kwam Berta nu binnen... Mooi citaat: zij had lippen aangebracht waar die helemaal niet meer waren...

94235

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

100573

22 oktober 2016

2016-10-22T15:55:21+02:00

Nico van der Sijde

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/8382231.jpg

https://www.hebban.nl/!/nico-van-der-sijde

197389

Het is inderdaad ook wel fascinerend dat het hele verhaal vanaf het allereerste begin getoonzet is als een toneelstuk, zodat Uli in nog sterkere mate wordt neergezet als toneelfiguur en toneelspeler. En het hele verhaal dus als toneelspel, dat via zijn acteurs tijdelijk een nieuwe werkelijkheid oproept en zodra het doek valt meteen verdwijnt. Wat wel weer aardig past bij het gegeven dat Uli als het ware 'verdwijnt' in de fictieve Pierre de Vries, een fictieve acteur die net de allerlaatste toneelwoorden van Shakepeare uitgesproken heeft waarin de hele wereld wordt beschreven als vervlietende droom. Niet alleen toneel en intertekstualiteit en spiegelingen vieren dus hoogtij in "Hoogste Tijd", maar ook de droomachtige fragiliteit en vergankelijkheid van alles. Of, nog weer anders gezegd: niet alleen het mythische overwinnen van de tijd staat in "Hoogste Tijd" voorop, maar ook het verdwijnen en de dood. Denk ik. Soms.

94235

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

100791

23 oktober 2016

2016-10-23T09:48:12+02:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Gigi, dat de naam Uli in Mulisch zit en daarmee misschien verwijst naar zijn vader zou best kunnen. Dat vertegenwoordigt bij Mulisch dan de Duitse kant van de wereldoorlog. Dan moet er een andere Joodse kant zijn, die van zijn moeder. Paul Musch is de regisseur in het toneelstuk. Musch is ook een deel van Mulisch. Behalve dat Musch me voorkomt als een goede Joodse achternaam, kan ik me niet herinneren meer verwijzingen rondom Musch te hebben gelezen die duiden op iets Joods. Iemand nog een idee?

94235

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

100972

23 oktober 2016

2016-10-23T15:01:24+02:00

Nico van der Sijde

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/8382231.jpg

https://www.hebban.nl/!/nico-van-der-sijde

197389

Behalve dat Uli en Musch samen echt de complete naam Mulisch vormen, en elkaar tevens a.h.w. completeren als acteur en regisseur in een toneelstuk en wellicht symbolisch als man en vrouw in een huwelijk, heb ik geen enkel idee.

94235

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

94236

09 oktober 2016

2016-10-09T22:37:54+02:00

Peter de Wolff

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/20200529_175025%282%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/peter1761

121702

Reageer hier op bedrijf 2.

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

96911

15 oktober 2016

2016-10-15T12:10:57+02:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Eerst wat gevonden citaten over verbeelding en werkelijkheid, wat ook het thema is van het toneelstuk (en daarmee mooi aansluit op de verwijzing naar Faust!). Uit hdst 1: De lezing: “Het ging in feite nooit over de verbeelding en de werkelijkheid, maar altijd over de verbeelding en een evenzeer verbeelde werkelijkheid, - dat wil zeggen over een verbeelding en een tweede verbeelding , dus over niets bijzonders eigenlijk.” “…een oneindig aantal toneelstukken in elkaar schoof, dat dan het oneindigste toneelstuk de werkelijkheid zou zijn.” Uit hdst 2: Het feest: Uli denkt na over Pierre de Vries: “Hij kon niet zo maar wat fantaseren: op een of andere manier bestond er een werkelijkheid, die te achterhalen viel.” In hoofdstuk 3 komen Stella en Uli terecht in een Egyptisch restaurant OSIRIS. Wkipedia over OSIRIS: “In het oude Egypte was hij een zeer populaire god, die trekken van allerlei goden in zich verenigde. Hij werd steeds belangrijker en groeide uit tot een van de grootste en belangrijkste goden in Egypte. In alle grafkamers van farao's zijn voorstellingen te zien van de farao die zich aan de Lotsbepaling door Osiris (de weging van het hart) onderwerpen. Velen richtten in Abydos bij het graf van Osiris een stele op of lieten hun mummie erheen transporteren, om aldus in het lot van Osiris te kunnen delen. Iedere dode werd een Osiris, dat wil zeggen een uit de dood herrijzende.” Toen schoot de volgende gedachte me te binnen: Wie is een Osiris in dit boek? Dat is Uli. In het begin van het boek is Uli namelijk (min of meer)dood. Ik citeer even de door Tea gevonden citaten hierover: Uli voor de spiegel, met de brief in de handen, hij komt tot de conclusie dat hij nog deel van de wereld is, lijkt of hem de ogen geopend zijn als een wedergeboorte, dit omdat hij de uitnodiging gekregen heeft. Hoofdstuk heeft aan het einde een van Mulisch' thema's: bliksemlicht en onweer. De dood had zich al heel hoog opgestapeld rondom Uli. Dan volgt de begrafenisceremonie: Ze hebben bloemen gegeven die Berta in een vaas heeft gedaan: Berta kwam binnen “…als een priesteres met een heilig voorwerp…” En Uli denkt bij zichzelf: “Lelies? Daar kwam je toch alleen bij een sterfgeval mee aan?” Op de begrafenis zijn Caspar (een wijze uit het Oosten) en Michaël (een aartsengel) aanwezig. In het restaurant OSIRIS raakt Uli zijn horloge kwijt. Het horloge waarmee je de tijd voor- en achteruit kan zetten, zonder dat er wat gebeurt. Laten we zeggen: de kunstmatige tijd (kunstmatig kwam immers in de eerste zin van het boek al voor). Nee, dan de Hoogste Tijd. De Tijd van de goden, zoals OSIRIS. Dan kan je dus beginnen met uit de dood op te staan. Vervolgens je begrafenisplechtigheid meemaken, je afscheidsvoorstelling gaan doen. En langzaam voelt Uli zijn krachten en levenslust toenemen, getuige de staat van opwinding waarmee hij met Stella uit eten gaat. Mulisch presenteert ons een chronologisch verhaal over een acteur. Maar ondertussen wordt een mensenleven in omgekeerde tijdsvolgorde verteld vanaf dood terug de tijd in. Wordt vervolgd in het derde bedrijf: daar ook nog meer over verbeelding en werkelijkheid. Ten slotte nog wat losse zaken die me opvielen: Caspar Vogel heeft een t-shirt nu met nummer 12 erop. Paul Musch, ook samengesteld uit de naam Mulisch, is de regisseur op het toneel. “Het was allemaal niet symmetrisch in het leven, want wanneer de eerste keer was geweest wist iedereen.”

94236

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

96957

15 oktober 2016

2016-10-15T13:17:13+02:00

Tea.

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/imagesUT80TQ7M%284%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/jupiter

123896

Nog een aanvulling: Siderius is Mulisch, H.Michaël( zakelijk leider)- initialen! Hoofdstuk 1: Om nog even in de begrafenisstemming te blijven: op blz 55-zoals de geest van een dode nog in het sterfhuis hangt. Blz 56 Uli voelt zich een geestverschijning uit een verzonken cultuur. Verder opgevallen: Het stuk speelt zich af in 1904, geboortejaar van Uli. Blz 57-Poppenkast op de Dam-verwijzing naar Archibald Stroham Hoofdstuk 2, inderdaad die schitterende uiteenzetting van verbeelding naar werkelijkheid. Blz 75-Paradox- een rechte boerenstoel die er niet bij paste, en die er toch bij paste. Hoofdstuk 3: Over Osiris vond ik op http://www.dbnl.org/tekst/kort006isvo01_01/kort006isvo01_01_0153.php: "Het magisch element in Mulisch’ schrijverschap betreft het schrijven zélf. Het duiden van de mythe achter de werkelijkheid geschiedt door middel van Het Woord. Mulisch geeft dit de magische kracht terug die het eenmaal had bij de Egyptische god Thoth, de griffier bij het dodengericht van Osiris, maangod, ogengenezer en uitvinder van het schrift: de hiëroglyfen. Diens nakomeling in de Hellenistische tijd is Hermes Trismegistes, vader der hermetische wetenschappen, Meester der Veranderingen, bron der alchimie. Dit laatste is voor Mulisch synoniem met schrijven: een wetenschap die zich verheft tot het goddelijk wonder" Nu weet ik niet of Osiris gepersonaliseerd wordt door Uli of dat Mulisch dit heeft gebruikt om aan te geven dat hij zich tijdens zijn hele schrijven verbonden voelt aan allen die ooit geschreven hebben, als het voortbouwen aan de kunst van literatuur.

94236

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

97579

16 oktober 2016

2016-10-16T17:03:38+02:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Nico, met je opmerkingen over het eerste bedrijf en Tea, met de opmerking over H. Michaël (initialen Harry Mulisch), kan ik mijn speculatie over de begrafenis (in de Hoogste Tijd laag van het boek) aanpassen: Dan volgt de begrafenisceremonie: Ze hebben bloemen gegeven die Berta in een vaas heeft gedaan: Berta kwam binnen “…als een priesteres met een heilig voorwerp…” En Uli denkt bij zichzelf: “Lelies? Daar kwam je toch alleen bij een sterfgeval mee aan?” Op de begrafenis zijn Caspar Vogel (in het zwart gekleed) en H. Michaël aanwezig. Goed en Kwaad zijn bij deze opmerkelijke plechtigheid aanwezig. Een zwarte vogel (raaf) is het symbool bij de Egyptenaren (en overigens Joden en christenen) van het kwaad. H. Michaël is een aartsengel en staat voor het goede. Het kan ook zijn dat het Kwaad en de Schrijver op deze plechtigheid aanwezig zijn. Immers de Schrijver schept Uli, ziet Uli dan ook als een deel van zichzelf, door een deel van zijn naam mee te geven. Maar met Faust in het achterhoofd of de mens naar het goede of kwade geneigd is, houd ik het op het eerste. O, en misschien dat Mulisch al partij kiest in het goed/kwaad verhaal door zijn initialen aan het goede mee te geven.

94236

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

97741

16 oktober 2016

2016-10-16T20:18:11+02:00

Nico van der Sijde

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/8382231.jpg

https://www.hebban.nl/!/nico-van-der-sijde

197389

Aha. Vernuftig. Maar ter aanvulling: die raaf is volgens mij ook een verwijzing naar de door Mulisch bewonderde Edgar Allen Poe (net als in "De ontdekking van de hemel"), en daarmee naar het schrijverschap. In concreto naar het gedicht "The raven" waarin de raaf als een soort boodschapper uit de onderwereld of doodsaanbrenger functioneert Overigens, het decorontwerp, het totaal witte labyrint met zijn geometrische vormen dat in bedrijf 2 een kristal genoemd wordt en in bedrijf 3 alle kenmerken van een grote ijsschots krijgt, kon maar zo een verwijzing zijn naar Poes "Narrative of A. Gordon Pym", waarin storen op zee, hallucinatoire ijsbergen en angsten voor de dood en het onbewuste (gesymboliseerd door de zee) nogal fors aan de orde zijn. Nogal een vol boekje kortom, "Hoogste tijd". Soms vind ik alle symboliek en verwijzingen ook vermoeiend, en bijvoorbeeld bij dat Egyptische eethuis met de naam "Osiris" zelfs onsubtiel opzichtig om niet te zeggen opdringerig. Maar wat Mulisch schrijft over de magie van theater in bedrijf 2 en 3 vind ik dan weer enorm meeslepend en overtuigend!

94236

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

97751

16 oktober 2016

2016-10-16T20:24:28+02:00

Tea.

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/imagesUT80TQ7M%284%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/jupiter

123896

Zoon van Stella heet Artur! (Arthur Gordon Pym)

94236

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

97896

17 oktober 2016

2016-10-17T10:15:27+02:00

Nico van der Sijde

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/8382231.jpg

https://www.hebban.nl/!/nico-van-der-sijde

197389

Verdraaid, dat is waar ook! Die had ik gemist! Er zit trouwens ook flink wat Oedipus in "Hoogste Tijd", vinden jullie niet? Uli die (deels) in de voetsporen van zijn vader wil treden, een toneeltekst waarin gezegd wordt dat alle dochters eigenlijk met hun vaders willen slapen, Stella die in het 1e bedrijf door Uli reeds als zijn moeder wordt betiteld terwijl ze juist veel jonger is, en misschien ook Pierre de Vries als fictieve voorvader van Uli terwijl Uli dus meer en meer Pierre de Vries (zijn fictieve vader?) wordt. Plus allerlei passages die zeggen dat het verhaal zijn eigen vader en moeder baart. Dat zal allemaal wel weer met Mulisch' nogal eigenzinnige interpretatie van de Oedipus-mythe te maken hebben: Mulisch zag die mythe niet zozeer als symbool van lust naar de moeder en vadermoord, maar als verwoording van de omkering en daardoor de overwinning op de tijd en de dood, iets wat alleen in mythen mogelijk is (maar wel iets wat wij allen zeer verlangen). En zoiets verweeft hij dan ook in "Hoogste Tijd", wat dan meteen een extra spiegeling en intertekstuele laag in het verhaal is, wat dan meteen de gedachte onderstreept dat de waarheid gelegen is in het steeds in elkaar schuiven van steeds meer verschillende toneelstukken (uitspraak van Vogel in het 1e bedrijf), EN wat voor Mulisch een manier is om nog maar weer eens zijn gedachte te onderstrepen dat zijn schrijverij altijd diep verbonden is met de schrijverij van vele (vaak dode) schrijvers voor hem. Of zo. En dan heeft Caspar Vogel zijn achternaam vast ook niet voor niets: de in "Hoogste Tijd" zeer aanwezige schrijversgod en onderwereldgod Osiris wordt volgens de mythe op enig moment tot leven gewekt door Isis, in vogelgedaante. Dacht ik.

94236

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

97897

17 oktober 2016

2016-10-17T10:22:14+02:00

Tea.

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/imagesUT80TQ7M%284%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/jupiter

123896

Ja Nico, die één na laatste laatste zin van jou had ik hierboven bij hoofdstuk 3 ook aangehaald. Als schrijver voelt Mulisch zich verbonden met iedereen die geschreven heeft in welke taal dan ook, het hele intertekstuele bouw/kunstwerk. Zeker Oedipus, op een geven moment ziet hij Stella als zijn moeder en dochter tegelijkertijd, experimenteren met de tijd.

94236

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

98046

17 oktober 2016

2016-10-17T13:48:59+02:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Ha, ha, dat "of zo" denk ik er standaard bij als ik een reactie plaats op de Hoogste tijd.

94236

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

100598

22 oktober 2016

2016-10-22T16:38:42+02:00

Gigi Leestgraag

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/image%28819%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/gigi-leestgraag

195796

Oh jee, wat halen jullie er veel uit. Ik herken het pas als ik het van jullie terug lees. Ik heb mijn hoofd gebroken over het feit dat de eerste i van Osiris af en toe uit viel. Dacht dat misschien Osris (dus zonder die i) misschien iets te betekenen had. Ik heb aan de mythologie niets toe te voegen. Ik vond wel een mooie metafoor: onder een massale violette wolkenlucht van de Hollandse School. Wat ik ook mooi vond was de zin dat Stella zei nadat ze het verhaal over de sigaar en haar moeder vertelde: Mijn vader was gewoon mijn eerste rol: misschien ben ik daarom wel bij het toneel gegaan'

94236

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

94237

09 oktober 2016

2016-10-09T22:38:16+02:00

Peter de Wolff

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/20200529_175025%282%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/peter1761

121702

Reageer hier op bedrijf 3.

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

98059

17 oktober 2016

2016-10-17T14:08:20+02:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Over verbeelding en werkelijkheid, want het is inmiddels wel duidelijk: Voor Mulisch bestaan er meerdere werkelijkheden en meerdere verbeeldingen. Anders gezegd: we weten eigenlijk niet wat de werkelijke wereld is en wat de verbeelde wereld is. Overigens, Nico, daarom vond ik OSIRIS helemaal niet zo flauw gekozen; de tegenhanger is het theater met de naam KOSMOS. Een tijdelijke wereld en een eeuwige. (Of zo, natuurlijk ;-) Overigens beginnen wij als lezer daarin misschien de weg kwijt te raken, Uli (of Pierre of Prospero) begint in dit bedrijf al behoorlijk in de war te raken: Over het inleven in zijn rol denkt Uli: “als een cocon, waarin hij zich moest verpoppen.” Een verwijzing naar de gedaanteverwisseling, of meer: persoonsverwisseling. “De werkelijkheid is nooit anders geweest dan een commentaar op de kunst.” “… was het of die Pierre de Vries daar in die spiegel een veel overtuigender man was dan deze Uli Bouwmeester hier.” Meer over spiegels: In de foyer met de verweerde spiegels vindt de vergadering over het auteurstoneel plaats. En die vind ik wel mooi, want op de vergadering wordt geconstateerd dat het theater begonnen is met een opvoering van de Storm en nu misschien wel zal eindigen met een toneelstuk waarin het toneelstuk de Storm een rol speelt. Het begin en het eind van een tijdperk gespiegeld in deze verweerde spiegels. In de jeugdherinnering van Uli over La Charlotte, als hij de ring voor zijn vader op moet halen: Eerst ziet ze hem niet staan, pas als ze in de vergulde spiegel kijkt: “ziet zij hem in de spiegel”. Ook weer zoiets: in de herinneringen van Uli wordt hij pas gezien door de ander in spiegelbeeld: Werner kijkt naar zijn gespiegelde beeld en ook Charlotte nu ziet Uli pas in de spiegel. Dan nog wat losse dingen: Uit: Hdst Een vleugelslag: Inzicht – de zwakste van de krachten. Komt dit ergens uit? Hebben jullie een idee daarbij? Uit: Hdst Heimwee: “…want het geschrevene is altijd macht.” Uli krijgt een wandelstok voor op toneel: van ivoor, met een zilveren greep in de vorm van een slangenkop. Is dit niet de wandelstok van Onno die later terug komt in De ontdekking van de hemel?

94237

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

98091

17 oktober 2016

2016-10-17T15:06:51+02:00

Tea.

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/imagesUT80TQ7M%284%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/jupiter

123896

Ja, vast wel, die wandelstok krijgt nog een staartje later!

94237

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

98105

17 oktober 2016

2016-10-17T15:22:43+02:00

Nico van der Sijde

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/8382231.jpg

https://www.hebban.nl/!/nico-van-der-sijde

197389

Die wandelstok leek mij (naast vast nog veel meer wat ik allemaal niet zie) een verwijzing naar het Oedipus-verhaal, bijvoorbeeld omdat Oedipus het raadsel van de sfinx oplost: het wezen dat in de avond van zijn leven op drie benen loopt is de mens. Maar inderdaad, die stok krijgt later ook een staartje!

94237

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

98134

17 oktober 2016

2016-10-17T16:26:10+02:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Nou, volgens mij lees ik nu ergens overheen: ik heb die wandelstok niet meer terug gevonden aan het eind van het boek....

94237

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

98136

17 oktober 2016

2016-10-17T16:32:29+02:00

Tea.

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/imagesUT80TQ7M%284%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/jupiter

123896

Op blz 315, ik heb de betekenis opgezocht, maar hij hoort bij het vijfde bedrijf.

94237

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

98141

17 oktober 2016

2016-10-17T16:38:45+02:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Ah, duidelijk.

94237

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

98289

17 oktober 2016

2016-10-17T21:00:13+02:00

Tea.

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/imagesUT80TQ7M%284%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/jupiter

123896

Op blz 112 'Je wilt dat ik mijn vader aankijk als een hoer' 'Hoe vaak sliepen vrouwen in hun dromen niet al met hun eigen vader, Stella? Volgens Vogel een variatie op een vers in Sophocles'Koning Oedipus. blz122: thema licht/donker: van het precieze licht van Jan van Goyen tot het obscure schijnsel van een andere Jan, eigenlijk Jean, van Toorop. Op blz 138 omschrijft Uli zijn leven als een verzakte schuur, volgepropt met afgedankte spullen, verroest gereedschap, en aan het eind;een rol met een rol er in. Kortom hij voelt zich waardeloos en gebruikt. En: inzicht: de zwakste van de krachten.De man is erg somber. Weet niet waar het uit is Jan. En op 140 alweer een licht/ donker:In het daglicht weet alleen de kunst dat nachtelijke , parelende condensaat te bewaren. Thespis was een koorleider die zelf ook zijn liederen uitbeeldde. Hij zorgde dus voor een vertoning en werd gezien als de eerste acteur, nl. de protagonist of hypocritès. Zijn tweede grote bijdrage was het verruimen van de verhaalstof; de liederen waren niet meer louter religieus, maar gingen ook over halfgoden en later zelfs over gewone helden Thepsis' wagen: (145) hebben jullie het verband gevonden met het verhaal? Op blz 159 licht/donker: hoe helderder licht, hoe zwarter schaduw.

94237

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

100605

22 oktober 2016

2016-10-22T17:01:07+02:00

Gigi Leestgraag

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/image%28819%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/gigi-leestgraag

195796

“als een cocon, waarin hij zich moest verpoppen.” Is dit een verwijzing naar de mummy uit Osiris?

94237

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

100616

22 oktober 2016

2016-10-22T17:35:15+02:00

Tea.

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/imagesUT80TQ7M%284%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/jupiter

123896

Zou heel goed kunnen lijkt me.

94237

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

103658

28 oktober 2016

2016-10-28T12:51:58+02:00

Gigi Leestgraag

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/image%28819%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/gigi-leestgraag

195796

Naast licht en donker vond ik ook hemel en chaos telkens terug. Hierboven heb ik al een keer een citaat aangehaald waar de hemel (prachtig) beschreven werd. In bedrijf drie, (maar ook vier en vijf) kijkt Uli telkens naar de hemel die mooi beschreven wordt en dan weer naar de chaos op aarde. Soms de chaos die hij zelf creëert, soms de chaos van de omgeving waar hij loopt. (Hier was ik nooit opgekomen als ik niet meelas met het achtste leven op dit moment). Spiegels, ik ga ze niet allemaal noemen, het zijn er te veel. Echte spiegels en metaforen hiervoor. Echo's komen veel voor: verwijzingen naar andere boeken en toneelstukken maar ook weer letterlijk: blz 111: ...wist de regisseur nog een schaduw of een echo te verlenen. Je kunt merken dat Mulisch ook toneel gedaan heeft en ervaring heeft met regisseren. Soms vroeg ik me af of Mulisch nu een roman schreef of een toneelstuk. Hij schreef dan een toneelstuk over een toneelstuk waarin een toneelstuk gerepeteerd werd. Hij regisseert Uli ook naar ongekende hoogte. Hij maakt er een betere acteur van dan hij ooit geweest is. Blz 118: ...'je stijgt boven jezelf uit, tot ware bouwmeesterhoogten'. Hier dacht ik nog, dit wordt echt zijn zwanenzang (van Uli dus). Later komt deze term dan terug in de hoofdstukken. Blz 111: mooie zin: ...ook door die van regisseur Paul Musch bij de repetities van de repetities van De Storm Er wordt in het derde bedrijf ook weer 'een sprong' gemaakt, net als in het tweede en het vierde bedrijf, ik verwachtte dit ook in het vijfde bedrijf maar daar kwam het niet terug. Paradox en tevens verdubbeling, spiegeling: blz. 1171 ...waarna hij dan wel kon zorgen, door chantage, dat chantage niet doorging. Steeds meer vogels komen in beeld, naast Vogel ook het vogelgezicht van Siderius. Die vogels warden steeds zwarter en komen dichterbij. Zijn einde nadert.... Mogelijk staat het bij bedrijf vier of vijf door jullie benoemd maar hebben jullie gezien dat (bijna) elk hoofdstuk eindigt met rijm? Er zit zoveel in dat een eerste keer lezen niet voldoende is. Door alle symboliek, mythologie, verwijzingen raak ik de draad van het persoonlijke verhaal kwijt.

94237

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

103663

28 oktober 2016

2016-10-28T13:00:23+02:00

Gigi Leestgraag

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/image%28819%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/gigi-leestgraag

195796

Natuurlijk vergeet ik nog iets. Leo Siderius is zo vol van zijn eigen kunnen dat ook daar iets van Harry Mulisch in schuilt. Sommige zinnen vind ik mooi gevonden maar het zijn er zoveel dat ik af en toe het gevoel krijg dat overdaad schaadt, maar toch Blz 138: een rol met een rol er in Blz 138: zijn oeroude, ingevallen mond, wat daar in moest zitten, stond nu te lachen in het glas naast zijn bed. Blz 138: op zijn schenen had hij violette vlekken, op zichzelf mooi van kleur, maar niet op die plaats. Mooie, cynische manieren om oud zijn uit te drukken. Uli is de tijd telkens kwijt, zijn horloge is weg hij, raakt de grip op het leven kwijt.

94237

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

103689

28 oktober 2016

2016-10-28T13:46:06+02:00

Gigi Leestgraag

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/image%28819%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/gigi-leestgraag

195796

Ik vraag me af wat de rol is van Trudy met de stopwatch als een medaillon om haar hals. Daar zit de tijd, zij heeft de tijd. Volgens mij moet ik hier iets mee maar het komt niet terug. Al die namen die gebruikt worden zijn al een verhaal op zich. De namen van de hoofdstukken die vaak met het toneel van doen hebben, namen van de ander toneelstukken 'De Spelbreker' en locaties bijvoorbeeld zijn eigen kroeg: de kelder. Lijkt me heel donker in de kelder, de krochten... In het stuk zitten tableau vivant, in hoofdstuk 5 blz. 164 beschrijft hij de situatie bij de kist van La Charlotte ook als een tableau vivant. Ook daar komt het spel weer terug, en de dood en zijn vader en stukken uit zijn geheugen. Op bladzijde 167 wederom een tableau vivant: het is roerloos wat hij ziet....

94237

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

103835

28 oktober 2016

2016-10-28T18:12:16+02:00

Tea.

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/imagesUT80TQ7M%284%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/jupiter

123896

Ja @ Gigi, die rijm werd ergens een claus genoemd en die kwam ik ook weer tegen in het achtste leven. " en bijna alle hoofdstukken eindigen met een claus in rijmvorm, behalve het hoofdstuk waarin Uli sterft en dat waarin Pierre de Vries in 1904 zijn laatste voorstelling geeft." http://www.tzum.info/2014/03/recensie-harry-mulisch-hoogste-tijd/

94237

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

103865

28 oktober 2016

2016-10-28T20:10:15+02:00

Gigi Leestgraag

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/image%28819%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/gigi-leestgraag

195796

Claus, precies. Ik heb diezelfde recensie gelezen. De schrijver van de recensie was niet echt positief, vooral over het menselijke deel. Toen ik dat las had ik wel even hetzelfde gevoel. Dat zit er zeker in, dat menselijk deel maar het wordt ondergesneeuwd door de stilistische aspecten. Ik weet nog niet of ik dat bij Mulisch nu echt erg vind. Claus had ik nog niet gezien bij het achtse leven, hoewel ik wel veel andere aspecten tegen kwam. Hemel en Chaos, de 8, ook ergens draadjes (weet niet meer precies wat dat was) Het gekke was dat er ook ergens sprake was van een moeras en dat had te maken met Stella, ik kreeg een aha erlebniss maar dat moet toch niet met Het Moeras van Toltz te maken hebben, Haha!

94237

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

94238

09 oktober 2016

2016-10-09T22:38:45+02:00

Peter de Wolff

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/20200529_175025%282%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/peter1761

121702

Reageer hier op bedrijf 4.

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

98135

17 oktober 2016

2016-10-17T16:27:33+02:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

De verwarring van Uli, wat er met hem gebeurt, wordt steeds groter: “Kwaad keek hij even in de spiegel, naar zijn oude lichaam.” Je kan dit letterlijk lezen, maar ook zeker figuurlijk; zijn oude lichaam als zijn oude persoonlijkheid. Tegen Stella zegt hij: “Voor jou is het leven een mooie rechte lijn. (Voor hemzelf:) Meer het soort lijn dat een kleuter op een stuk papier krast.” “Of zat het misschien zo in elkaar, dat hij zichzelf werd doordat hij Pierre de Vries speelde die Prospero speelde?” Uli denkt:”Wat had hij allemaal gemist! Nu hij daar de tekens van opving, leek zijn leven steeds leger te worden; maar tegelijk werd het voller met iets, dat hij geen naam kon geven en niet kon omschrijven.” “Wat was hij toch al ongelooflijk lang bij zichzelf: Uli bij Uli – al die jaren.” En weer komt de herinnering aan Werner boven, nu tijdens het etentje bij Michaël. Uiteraard iets met een spiegel: “Door zijn eigen spiegelbeeld heen zag hij een jongen in het licht van een lantaarn; een andere man stond iets verderop, drentelde even later vlak langs hem, bleef een paar meter verder weer staan en stak een sigaret op.” En heel goed vond ik zelf het stukje over Michaëls overpeinzingen bij het zelfportret van Rembrandt: “Er waren eigenlijk vier dingen mee gemoeid: Rembrandt zelf, zijn beeld dat hij in de spiegel zag, en het portret dat hij schilderde; alleen dat laatste was over, en daar kwam hij, de directeur zelf, nu bij. Hij zag de schilder, zoals die zichzelf had gezien in de spiegel, zodat hij in zekere zin Rembrandt werd, op het moment dat hij zijn laatste penseelstreek had gedaan.”

94238

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

98144

17 oktober 2016

2016-10-17T16:42:36+02:00

Nico van der Sijde

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/8382231.jpg

https://www.hebban.nl/!/nico-van-der-sijde

197389

Ja, dat stuk over het laatste zelfportret van Rembrandt (en hoe de toeschouwer dan als het ware zelf Rembrandt wordt) is ook weer geniaal geschreven. Het is misschien ook een soort signaal van hoe wij als lezers naar Uli zouden kunnen kijken en a.h.w. Uli zouden kunnen worden. Dat is overigens een soort intense leesaandacht die ik zelf niet beheers, maar het is toch een mooie gedachte dat zoiets in principe mogelijk is, of dat het onmogelijk is maar we TOCH van een dergelijke versmelting moeten blijven dromen, ook al zou een VOLLEDIGE versmelting ons ongetwijfeld het leven kosten. Of zo :-). En dat stuk dat je citeert over hoe Uli door zijn eigen spiegelbeeld (zijn eigen oudemannengezicht in de ruit) een jongen ziet EN een volwassen man, dus als het ware drie generaties in een enkel beeld... Magisch, werkelijk. Pure schrijfkunst. Ja, Harry was in topvorm toen hij dit boek schreef, wat niet alleen blijkt uit de constructie en alle verwijzingen en lagen, maar naar mijn smaak ook en vooral uit DIT soort geniaal neergepende beelden!

94238

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

98413

18 oktober 2016

2016-10-18T00:42:54+02:00

Tea.

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/imagesUT80TQ7M%284%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/jupiter

123896

Uli verjongt, hij was eerst een uitgebluste oude man, dan ontmoet hij Stella en voelt zich een stuk jonger.

94238

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

98455

18 oktober 2016

2016-10-18T09:35:49+02:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Klopt; hij wordt steeds jonger. Stella vindt ook een zwarte haar tussen alle grijze haren voordat Uli vertrekt.

94238

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

98531

18 oktober 2016

2016-10-18T11:40:14+02:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Stella deed me denken aan Stella Maris en hier is weer een aanwijzing: (Wikipedia;) Stella Maris oorspronkelijk een titel van de godinnen Isis, Ishtar, Aphrodite en Venus. En Mulisch laat weer alles kloppen: Stella woont op het water.... Nico verzuchtte al eerder: dit boek zit wel heel vol zeg...

94238

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

98579

18 oktober 2016

2016-10-18T13:08:45+02:00

Tea.

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/imagesUT80TQ7M%284%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/jupiter

123896

Boek zit propvol!! Hs 1-Maskerade; Uli is alleen met de kleren: In de spiegel keek hij er naar , zij hingen roerloos. Allicht: er zat niemand in...ofschoon het zijn costuums waren , waren het toch niet zijn kostuums: het ene was van iemand , die hij nog moest worden , het ander van degene , die de ander vervolgens worden moest. Weer een mooi beeld van zowel de spiegel als het in elkaar schuiven van de rollen.(184) Uli zet een hoofddeksel op (187) , hij schrikt van zijn verschijning: er staat geen mens , maar een berg van symbolen. Hij lijkt te verdwijnen, vervreemding vind ik passen. Spiegelen , transformeren op 194: Trix vermaxte, Max vertrixte 196, Uli is onwel geworden en heeft het over vroeger, hij is langzamerhand zijn eigen overgrootvader, weer een voorbeeld van experimenteren met de tijd. Hs 2- Bram Polak, ons allen bekend als Alexander Pola. op 216 staat een geweldige verhandeling over terminale meesterwerken, de natuur zelf is aan het woord, Aristoteles heeft de kunst gedefinieerd als navolging van de natuur, pleidooi voor de afbeelding, dus verdubbeling van de natuur. Maar kunst kon ook te werk gaan als natuur , het scheppende moest nagebootst worden. Grote kunstenaars op de rand van de dood vallen samen met de natuur . Lees verder op blz 218 en 219 over de uitwerking van het Nôh-theater over de beheksing van de toeschouwer,' transcendentaal fantasma' . Paradox: Ín Shiraga straalt midden in de nacht de zon helder" etc. Dit begint te lijken op wat er met Uli staat te gebeuren, dit wordt zijn laatste stuk en hij staat op het punt over te gaan naar een andere wereld. hs 4-metafoor: Uli was een oude klok. (223)

94238

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

103674

28 oktober 2016

2016-10-28T13:21:49+02:00

Gigi Leestgraag

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/image%28819%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/gigi-leestgraag

195796

Uli wordt steeds ouder en Willem wordt steeds jonger. Het gaat telkens twee kanten op. -Het toneelstuk wordt steeds beter toch gaat het bergafwaarts met het auteurstoneel. -Het decor is heel licht maar de wereld er om heen wordt steeds donkerder (Uli's nachtelijke uitstapjes) Uli zakt weer steeds verder weg, dat hij het idee heeft dat hij dingen voorbij ziet komen..., niet goed wordt...

94238

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

103698

28 oktober 2016

2016-10-28T13:59:34+02:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Goed gevonden, dat was mij ontgaan. Vooral die licht en donker tegenstelling. Mooi.

94238

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

94239

09 oktober 2016

2016-10-09T22:39:15+02:00

Peter de Wolff

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/20200529_175025%282%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/peter1761

121702

Reageer hier op bedrijf 5.

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

98106

17 oktober 2016

2016-10-17T15:28:29+02:00

Nico van der Sijde

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/8382231.jpg

https://www.hebban.nl/!/nico-van-der-sijde

197389

Tja, ik heb het uit en ik ben behoorlijk flabbergasted. Mede door jullie vondsten zag ik nu allerlei lagen die ik volgens mij bij de eerste lezing niet zag of op zijn minst niet zo sterk doorvoelde. Daarom heb ik meteen maar een flink stuk toegevoegd aan de recensie van "Hoogste Tijd" die ik een paar jaar terug heb geschreven (zie aldaar, als jullie zin hebben). Reacties op bedrijf 5 (en vier) volgen mogelijk nog, en die van jullie volg ik aandachtig. Maar nu puf ik eerst even uit. WAT een boek, mensen! Dat het mooi en complex was wist ik, maar ZO mooi en ZO complex, nee, dat wist ik geloof ik nog niet!

94239

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

98139

17 oktober 2016

2016-10-17T16:35:56+02:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Nu gaat het echt niet meer goed met Uli, hij bevindt zich niet meer op de plaats en in de tijd, waar hij eerst was of tegelijk is, of zou moeten zijn of…. “Het was hem of hij niet samenviel met zichzelf, niet helemaal in zichzelf zat maar tien centimeter er naast.” “Het was allemaal veel te ingewikkeld. Er was trouwens iets met de tijd. Er klopte iets niet meer met de tijd zelf, maar dat wist Stella natuurlijk niet.(…) Ze hadden er iets mee gedaan, er aan zitten knoeien.” “(Uli gaat) voor de spiegel zitten. Met zijn handen in zijn schoot keek hij naar zichzelf, maar zonder iets te zien.” Daarna; “…en langzaam zag hij zich opdoemen in de spiegel.” “Onderwijl zag Uli Pierre de Vries weer ontstaan in de spiegel.” “…maar alsof het de voorstelling was die, om te bestaan, zowel hen als de tekst gebruikte.” “Alles vergleed in elkaar.” “De scene voltrok zich als in een ruimte met spiegelruiten, waarin alles wat binnen gebeurt ook nog eens buiten te zien is, dwars door alles wat buiten gebeurt heen.” “Hij had zich even goed niets kunnen voorstellen, want niet de levende bleek nu dood te zijn, maar de dode.” “Zelfs kon hij (Uli) al bijna worden gemist; wat er voor hemzelf overbleef, was weinig meer dan leegte en uitputting.” Waar dromen van gevormd zijn; ’t korte leven is van slaap omringd. Uli is aan het oplossen tot een geest. Aan het einde van het stuk; “maar Uli kwam het voor dat hij al zijn leven lang hier was en voorgoed hier zou blijven.” Uli wordt wakker uit iets dat geen slaap was maar “een verblijf in een zwarte, taaie schaduw, zoals die heerst in de oksel van een dichtgevouwen vogelvleugel.” Op het t-shirt van Caspar staat nu het cijfer 8. Ik kom nu niet verder dan dat dit getal gekanteld het symbool van de oneindigheid is.

94239

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

98149

17 oktober 2016

2016-10-17T16:48:25+02:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Ik lees mijn eigen stuk hierboven net over en met dichterlijke vrijheid borduur ik dit einde: "een verblijf in een zwarte, taaie schaduw, zoals die heerst in de oksel van een dichtgevouwen vogelvleugel" kon ik niet plaatsen, maar het deed me nu ineens denken aan woorden en zinnen op een bladzijde in een boek. Ze verblijven daar in de zwarte taaie schaduw van de bladzijden van een dichtgevouwen boek. Uli is niet meer, Uli is als romanpersonage weer terug in het boek in de boekenkast. Ik vond het weer erg leuk om samen te lezen! Ik sluit mijn exemplaar, zet het terug in de boekenkast en zal af en toe nog even knipogen naar Uli, Pierre, Prospero in de zwarte taaie schaduw.

94239

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

98154

17 oktober 2016

2016-10-17T16:52:59+02:00

Nico van der Sijde

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/8382231.jpg

https://www.hebban.nl/!/nico-van-der-sijde

197389

Maar dat is volgens mij ook precies wat die 8 betekent. En dat past hier ook best lekker, want het spiegelpaleis begint toch behoorlijk de oneindigheid te naderen. Ook al omdat de spiegelingen elkaar spiegelen: Uli verandert in Pierre de Vries, die echter weer allerlei dingen van Uli terugspiegelt (b.v. dat ook hij als komiek wordt aangeduid, dat ook hij allerlei theatertoernees langs goedkope theaters heeft moeten ondernemen t.b.v. brood op de plank, en dan de teckel Sebastiaan die vast ook niet voor niets zo heet).

94239

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

100467

22 oktober 2016

2016-10-22T12:39:57+02:00

Tea.

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/imagesUT80TQ7M%284%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/jupiter

123896

Om nog even op die wandelstok terug te komen: op blz 315 : de ivoren slang met haar zilveren kop kon zich eindelijk oprollen en in haar staart bijten- verwijzing naar Ouroboros, de staart-eter, symboliseert de eeuwigheid, de kringloop van het licht en de continuïteit van het leven. Het is één van de oudste symbolen ter wereld die steeds weer terugkeer in de kunst en literatuur. Alweer de oneindigheid. Ik heb verder even niets meer toe te voegen, hoewel er nog veel passages onderstreept zijn, maar ik vind dat het hier bovenstaande al ruim voldoende is om het boek te bejubelen en met een grote glimlach tzt aan een volgend werk van Mulisch te beginnen. Wat dachten jullie van het Stenen Bruidsbed?

94239

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

100575

22 oktober 2016

2016-10-22T15:58:27+02:00

Nico van der Sijde

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/8382231.jpg

https://www.hebban.nl/!/nico-van-der-sijde

197389

Die Ouroboros lijkt mij inderdaad goed gevonden. En t.z.t. "Het stenen bruidsbed" samen herlezen lijkt mij ook geen verkeerde gedachte.

94239

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

100794

23 oktober 2016

2016-10-23T09:55:37+02:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Ik doe ook graag mee met het Stenen Bruidsbed. Ik kan me daar niet veel meer van herinneren. Ergens rond maart/april volgend jaar?

94239

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

100795

23 oktober 2016

2016-10-23T09:58:33+02:00

Tea.

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/imagesUT80TQ7M%284%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/jupiter

123896

Half april met de bespreking beginnen? Dan kan ieder zijn leestempo bepalen, voor mij de eerste keer.

94239

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

100818

23 oktober 2016

2016-10-23T11:28:20+02:00

Nico van der Sijde

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/8382231.jpg

https://www.hebban.nl/!/nico-van-der-sijde

197389

Half april klinkt haalbaar. Al zit dat volgens mij wel redelijk dicht op het rondje Vestdijk dat volgens mij in Februari start?

94239

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

100819

23 oktober 2016

2016-10-23T11:31:58+02:00

Tea.

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/imagesUT80TQ7M%284%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/jupiter

123896

Hoeveel tijd denken we nodig te hebben voor Vestdijk? Begin mei beginnen met bespreken Mulisch?

94239

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

100974

23 oktober 2016

2016-10-23T15:05:56+02:00

Nico van der Sijde

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/8382231.jpg

https://www.hebban.nl/!/nico-van-der-sijde

197389

Begin mei is voor de "rondje Vestdijk-mensen" veiliger, denk ik? Zelf weet ik overigens nog niet zeker of ik dat rondje Vestdijk ook ga doen, maar zo ja dan in een eigen variant, namelijk ALLE Anton Wachters achter elkaar (en dan begin ik wat eerder en ga ik ook wat langer door).

94239

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

101103

23 oktober 2016

2016-10-23T20:15:06+02:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Oke, ergens in mei volgend jaar volgt Het Stenen Bruidsbed, bij het klassieker-genootschap.

94239

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

101111

23 oktober 2016

2016-10-23T20:22:14+02:00

Gigi Leestgraag

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/image%28819%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/gigi-leestgraag

195796

Het stenen bruidsbed staat ook op mijn verlanglijstje. Dus ik lees dan graag mee. Ik hoop dan eerder te beginnen zodat ik niet achterloop zoals nu bij de hoogste tijd . Ik hobbel eigenlijk een beetje achter de tijd aan... Vandaag de hele dag weg geweest en kan vanavond pas verder lezen. Ik hoop wel ver te komen.

94239

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

103700

28 oktober 2016

2016-10-28T14:01:15+02:00

Gigi Leestgraag

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/image%28819%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/gigi-leestgraag

195796

Nog even op bedrijf vijf terug komend. Als ik dat lees komen heel veel motieven weer terug. -De hemel versus de chaos. -Licht versus donker -De as die in bijna elk Mulisch boek zit dat ik tot nu toe las... (Naar de initialen van zijn moeder) - de vogels in verschillende vormen - ook telkens terugkerend is de ring, eerst de ring van zijn vader die hij bij La Charlotte moet ophalen, de ring die hij zelf krijgt voor het spel, de ring van Pierre de Vries in het laatste hoofdstuk - de rol van de hond, als zijn teckel Sebastiaan, een hond als knuffel, Joost - de dood - Edgar Allen Poe in bet laatste bedrijf. Verder zocht ik nog de schrijver Villiers de l'Isles-Adam op en zijn eerste boek heet Isis waardoor de cirkel naar Osiris weer rond is. Pierre de Vries pakt het boek Contes Cruele op naar de moord op Etienne, 'wrede verhalen' maar dat is hem toch te veel, dan kiest hij voor Paradis artificiels van Baudelaire.... Dat vind ik toch weer zo mooi, gewoon in het kiezen van een boek dat op dat moment gelezen wordt zit weer een verhaaltje een verwijzing. Egypte geldt als het land van de dood.

94239

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

103837

28 oktober 2016

2016-10-28T18:13:40+02:00

Tea.

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/imagesUT80TQ7M%284%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/jupiter

123896

Jij hebt er ook nog een heleboel uit weten te halen, fantastisch boek hè?

94239

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

103872

28 oktober 2016

2016-10-28T20:16:39+02:00

Gigi Leestgraag

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/image%28819%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/gigi-leestgraag

195796

Ja was weer geweldig, zo knap geschreven en bedacht. Ik vind 'de ontdekking' beter maar dat komt mogelijk omdat ik die voor de tweede keer las toen. Ik moet dit boek ooit nog eens opnieuw lezen en dan ook meer tijd hebben voor het opzoeken van zaken. Maar wat en spiegelingen, paradoxen, metaforen, symboliek, zo ongelooflijk veel. Ik denk dat er nog meer in zit dan wat wij er uit hebben gehaald. In elke zin zit wel iets en een deel van de zinnen, bespiegelingen etc kreeg ik gewoon niet onder mijn pet. Wat ik nog niet gemeld heb: die directeur die sprak over de laatste werken van kunstenaars maar eigenlijk niet met hem sprak waar over gesproken moest worden. Willem/Uli ging zich bedenken wat dat nu betekende. Daar heb ik ook mijn hoofd over gebroken. Wel dat dit de laatste stuiptrekking van Uli zou zijn, dat had hij gied voorvoelt, en dat de dood al zichtbaar was in zijn laatste werk. Maar Uli kreeg het klaar om dat laatste werk niet te voltooien... Wat vonden jullie daarvan?

94239

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

103906

28 oktober 2016

2016-10-28T21:46:34+02:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Ja dat intrigeert mij ook, van die laatste meesterwerken. Ik vind het typisch een thema van Mulisch. Maar Uli krijgt het toch wel voor elkaar dit laatste werk te voltooien? Of had ik die laatste keer moeten lezen als een laatste optreden van Willem Bouwmeester en niet van Uli? (Willen jij en Tea nog even reageren bij het artikel van Manja? Ik denk dat het jullie ontgaan in de drukte rondom het achtste leven. Dat begrijp ik want wat lezen betreft zou ik er ook wel acht willen hebben :-)

94239

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

103908

28 oktober 2016

2016-10-28T21:57:27+02:00

Gigi Leestgraag

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/image%28819%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/gigi-leestgraag

195796

Ja heel graag een achtste leesleven, heb ik gevraagd voor onder de kerstboom. Voor mij blijft het hangen bij de generale maar misschien heb ik het verkeerd gezien? Ik reageer over Manja even bij Manja...

94239

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

103919

28 oktober 2016

2016-10-28T22:45:50+02:00

Tea.

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/imagesUT80TQ7M%284%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/jupiter

123896

Uli heeft het laatste werk niet voltooid, hij is toch Pierre geworden? Ik heb geen notificatie gekregen, echt niet, ik lees ze allemaal!

94239

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

103930

28 oktober 2016

2016-10-28T23:11:16+02:00

Gigi Leestgraag

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/image%28819%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/gigi-leestgraag

195796

Ik ook niet, geen notificaties. Volgens mij krijg je die alleen als je in de discussie betrokken bent. Het komt dan wel in de updates maar die zie ik niet altijd allemaal.

94239

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

103931

28 oktober 2016

2016-10-28T23:14:15+02:00

Tea.

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/imagesUT80TQ7M%284%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/jupiter

123896

Is geen doen meer met Het achtste leven, veel te veel updates, ik moet het echt hebben van de notificaties!

94239

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

103939

28 oktober 2016

2016-10-28T23:33:52+02:00

Gigi Leestgraag

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/image%28819%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/gigi-leestgraag

195796

Precies, alleen notificaties, updates lukt maar een enkele keer...

94239

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

103943

28 oktober 2016

2016-10-28T23:46:18+02:00

Nico van der Sijde

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/8382231.jpg

https://www.hebban.nl/!/nico-van-der-sijde

197389

Dat verhaal van die directeur leek mij vooral bedoeld om te onderstrepen dat alle grote kunst en literatuur (in Mulisch' beleving) gaat over de dood c.q. het overwinnen van de dood/de tijd, en dat voor kunst zo essentiële motief wordt dan uitvergroot en extra voelbaar/zichtbaar in "laatste werken" van grote kunstenaars die de dood voelen naderen. Maar goed, wat Gigi daarover zegt klinkt mij eveneens heel plausibel in de oren.

94239

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

98175

17 oktober 2016

2016-10-17T17:15:41+02:00

Nico van der Sijde

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/8382231.jpg

https://www.hebban.nl/!/nico-van-der-sijde

197389

Ook wel fascinerend vond ik dat in een van de bedrijven (ik heb niet goed genoteerd welke van de vijf) wordt gezegd: "Maar wij staan machteloos"[...] De verteller en de luisteraar staan samen tegenover het vertelde, zij moeten elkaar goed vasthouden, want zij zijn even kwetsbaar. De verteller is de moeder, de luisteraar is de vader - en wat is het ouderschap anders dan een onafgebroken staat van gemeenschappelijke doodsangst? ". De verteller die net als de lezer machteloos staat tegenover zijn eigen verhaal en in die machteloosheid samen met de lezer een "wij" wordt.... Uli, als personage dat door al zijn transformaties de verteller boven het hoofd groeit..... En dat ook de lezer boven het hoofd groeit, als die tenminste alle implicaties van dit verhaal tot zich toelaat. Nou ja, zoiets. Het verhaal als opening naar een onmogelijke want mythische ervaring, of als uiterst experimentele proefopstelling (om maar eens de terminologie uit "Siegfried" te hanteren) waarin het raadsel stelselmatig vergroot wordt. Althans, zo lees ik "Hoogste Tijd" nu. Of, anders gezegd: zo komt dat boek nu bij herlezing bij mij binnen. Geweldig toch hoe die Mulisch mij iedere keer weer meezuigt in zijn fictionele labyrinten!

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

98183

17 oktober 2016

2016-10-17T17:22:50+02:00

Tea.

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/imagesUT80TQ7M%284%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/jupiter

123896

Dat staat op blz 224 Nico, had ik onderstreept.

98175

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

98187

17 oktober 2016

2016-10-17T17:38:32+02:00

Nico van der Sijde

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/8382231.jpg

https://www.hebban.nl/!/nico-van-der-sijde

197389

Oh, op 224. Dank!

98175

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

103933

28 oktober 2016

2016-10-28T23:16:18+02:00

Gigi Leestgraag

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/image%28819%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/gigi-leestgraag

195796

Ook ik zag even een link met Siegfried @Nico. Op het moment dat een idee voor een eenakter beschreven wordt over een beestachtige moordenaar van die schattige kleine baby Adölfchen Hitler. Blz. 161 Siegfried is een vergelijkbaar idee... Stel dat....!

98175

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

103942

28 oktober 2016

2016-10-28T23:40:42+02:00

Nico van der Sijde

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/8382231.jpg

https://www.hebban.nl/!/nico-van-der-sijde

197389

Het is tevens een verteltruc die hij eerder gebruikte in "Archibald Strohalm": een verteller die met enige ontzetting praat over de door hem beschreven hoofdpersoon, alsof die hoofdpersoon een soort experimentele proefopstelling is van iets wat de verteller zelf niet durft. Maar tegelijk ook een proefopstelling waar de verteller geen controle over heeft. En misschien is dit ook een metafoor van Mulisch' gedachte dat de schepper ondergeschikt is aan zijn schepping en daar geen controle over heeft.

98175

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

103945

29 oktober 2016

2016-10-29T00:03:52+02:00

Gigi Leestgraag

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/image%28819%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/gigi-leestgraag

195796

Dat vind ik weer erg mooi, de schepper die ondergeschikt is aan zijn schepping. Daar kan Leo Siderius nog iets van leren, die wilde zijn schepping in zijn hand houden. Daar mocht niet zo maar aan gesleuteld worden. Een hoofdpersoon als een experimentele proefopstelling... Dat moet misschien mijn volgende Mulisch worden, Archibald strohalm. Als het me lukt, lees ik die nog voor het stenen bruidsbed.

98175

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

103960

29 oktober 2016

2016-10-29T08:20:49+02:00

Peter de Wolff

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/20200529_175025%282%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/peter1761

121702

Klinkt toch een beetje als Frankenstein en zijn monster ;) Overigens veel waardering voor jullie deling van diepgaande analyses en vondsten. Het enthousiasme spat er van af!

98175

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

103973

29 oktober 2016

2016-10-29T09:22:46+02:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Dat van de schepper die de controle verliest over zijn schepping komt ook terug in De Procedure, dat ik nu lees. Daar schrijft hij ...de schepper had een zondvloed nodig en stuurde de messias, twee ingrijpende zaken, en nog had hij de boel niet onder controle; hij moest nog een derde iets verzinnen... Het past in Gigi's opmerking over hemel/aarde over de chaos op aarde.

98175

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

103979

29 oktober 2016

2016-10-29T09:36:51+02:00

Tea.

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/imagesUT80TQ7M%284%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/jupiter

123896

Dat thema lazen we ook in de ontdekking, daar werd de balans opgemaakt en er moest dringend ingegrepen worden, wat een schrijver! Het wordt steeds interessanter met alles wat we nu al hebben gelezen!

98175

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

103983

29 oktober 2016

2016-10-29T09:41:14+02:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Het lezen van de boeken van Mulisch doet me een beetje denken aan het oplossen van een sudoku, maar dan zinnen ipv cijfers.

98175

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

103994

29 oktober 2016

2016-10-29T09:58:58+02:00

Tea.

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/imagesUT80TQ7M%284%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/jupiter

123896

Ja, en gelukkig is de puzzel nog lang niet opgelost, gister stond ik in een antiquariaat met Archibald in de handen, maar heb hem niet gekocht, zag er niet mooi uit, ik wil hem wel heel graag hebben!

98175

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

104013

29 oktober 2016

2016-10-29T10:56:01+02:00

Gigi Leestgraag

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/image%28819%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/gigi-leestgraag

195796

Een aantal jaren geleden was ik fanatiek sudoku oplosser en ik herken ook heel erg wat je zegt, Jan. Je blijft puzzelen. En omdat we met meerderen zijn kom ik veel verder dan ik alleen had kunnen ontdekken. @Tea, ik heb Archibald al staan en ook de procedure en het stenen bruidsbed... Ik ben erg benieuwd hoe die gaan bevallen. @ Peter, ik ben wel met jou eens dat Archibald een beetje klinkt als het monster van Frankenstein(*_*). Ik ben nieuwsgierig of ik dat na het lezen nog vind...

98175

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

132855

17 januari 2017

2017-01-17T12:14:09+01:00

Tea.

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/imagesUT80TQ7M%284%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/jupiter

123896

Dames en heren van groep Mulisch: zouden we in april of mei Het Stenen bruidsbed gaan lezen? Hij is niet zo dik, wat lezen betreft zou dat kunnen lukken? Half mei met de bespreking beginnen?

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

132862

17 januari 2017

2017-01-17T12:26:00+01:00

Nico van der Sijde

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/8382231.jpg

https://www.hebban.nl/!/nico-van-der-sijde

197389

Mooi dat je dit aan de orde stelt. Maar zou dat niet later moeten? Want veel "Stenen Bruidsbed" -mensen gaan zich ook op "Ulixes" storten, wat voor een flink deel in de periode april-mei zou moeten gebeuren, en dat gaat vast niet iedereen trekken. Ikzelf in elk geval niet!

132855

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

132863

17 januari 2017

2017-01-17T12:29:06+01:00

Tea.

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/imagesUT80TQ7M%284%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/jupiter

123896

Ja, vandaar even een overlegmomentje. Wat zou voor jou goed uitkomen Nico? Na de zomervakantie?

132855

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

132871

17 januari 2017

2017-01-17T12:47:09+01:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Mij maakt het niet zoveel uit Tea

132855

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

132883

17 januari 2017

2017-01-17T13:15:41+01:00

Nico van der Sijde

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/8382231.jpg

https://www.hebban.nl/!/nico-van-der-sijde

197389

Na de zomervakantie zou mij inderdaad beter lijken.

132855

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

132901

17 januari 2017

2017-01-17T13:45:03+01:00

Tea.

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/imagesUT80TQ7M%284%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/jupiter

123896

Half september bespreken?

132855

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

132918

17 januari 2017

2017-01-17T14:19:39+01:00

Nico van der Sijde

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/8382231.jpg

https://www.hebban.nl/!/nico-van-der-sijde

197389

Half september lijkt MIJ een mooie datum. Anderen ook?

132855

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

132922

17 januari 2017

2017-01-17T14:28:54+01:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Prima datum, half september

132855

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

133141

18 januari 2017

2017-01-18T11:36:45+01:00

Truusje Truffel /Marjon Nooij

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/avatar%2810%29.png

https://www.hebban.nl/!/TruusjeTruffel

112359

Graag lees ik mee en sluit me aan bij het opschuiven naar het najaar. Ulixes gaat voor mij ook een flinke kluif worden, gezien de stapel boeken die ik daaromtrent heb aangeschaft. ;-D

132855

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

133406

18 januari 2017

2017-01-18T20:32:41+01:00

Gigi Leestgraag

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/image%28819%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/gigi-leestgraag

195796

Half september is ook voor mij goed.

132855

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

133662

19 januari 2017

2017-01-19T17:48:08+01:00

Peter de Wolff

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/20200529_175025%282%29.jpg

https://www.hebban.nl/!/peter1761

121702

Ik zal het voor september opnemen.

132855

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

133678

19 januari 2017

2017-01-19T18:28:45+01:00

Jan Haas

https://static.hebban.nl/files/images/thumb/berlijn.jpg

https://www.hebban.nl/!/jan-haas

127953

Dank je

132855

+1 niet meer leuk × vind ik ook leuk

Het klassieker-genootschap

Vrijwel elke maand wordt er hier een klassieker uit de wereldliteratuur gelezen en besproken. Iedereen is van harte welkom om één of meerdere boeken mee te lezen en zich te mengen in de discussie daarna.

De keuzes komen op meerdere manieren tot stand. Nieuwsgierig geworden? Kijk in onze agenda welke boeken de komende tijd gelezen gaan worden.
In de “lijst van gelezen boeken” vind je een overzicht wat we zoal door de jaren heen lazen.

Kom rustig kennismaken in ons praatcafé. Dit is ook de plek waar je met vragen over ons genootschap terecht kan.

Het klassieker-genootschap werd in augustus 2015 opgericht door enthousiaste lezers hier op hebban.

klassiekergenootschap@gmail.com

Bekijk de website

Gerelateerd

Hoogste tijd Harry Mulisch

Wil ik lezen

Wil ik lezen
Nu aan het lezen
Gelezen
Verwijderen
Favorieten
Verlanglijstje
In bezit
Uitgeleend

Challenges

Nieuwe plank maken
Loading
De wijzigingen zijn opgeslagen

Over

Harry Mulisch

Harry Mulisch (1927-2010) groeide op als zoon van een Oostenrijks-Hongaarse vade...

Advertentie

Het klassieker-genootschap

Harry Mulisch - Hoogste tijd

Reacties op: Harry Mulisch - Hoogste tijd

Het klassieker-genootschap

Meer informatie

Agenda van het klassieker-genootschap

Ons Praatcafé nummer 5

Lezen we nu

China

Charles Dickens

Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland

Engeland, Ierland, Noord-Amerika

Frankrijk

Japan

Italië

Harry Mulisch

Nederland

Rusland

Scandinavië

Spanje, Portugal

William Shakespeare

Tsjechië

Vlaamse klassiekers

Zuid-Amerika, Midden-Amerika

Gesloten praatcafés

Gerelateerd

Hoogste tijd Harry Mulisch

Over

Harry Mulisch