Op 8 november werd de Bookspot Literatuurprijs uitgereikt, de grootste literaire prijs in Nederland en Vlaanderen, omdat de auteur die de prijs wint maar liefst 50.000 euro krijgt voor zijn of haar door een professionele jury bekroonde boek. Daarnaast is er ook nog 10.000 euro te verdienen voor de aan de prijs gekoppelde Lezersprijs èn ontvangen de auteurs van de overige genomineerde boeken elk een bedrag van 5.000 euro. Dat zijn een hoop cijfers, maar het gaat hier natuurlijk om de letters, want de genomineerde boeken waren zeer de moeite waard, volgens Helena, die in de vijftigkoppige Lezersjury zat.

Bookspot?

Qua naamsbekendheid zou het kunnen dat de Bookspot Literatuurprijs niet direct een belletje bij je doet rinkelen. Dat zit zo: in 1987 werd de AKO Literatuurprijs voor het eerst uitgereikt. De naam van de prijs is eerst veranderd in ECI Literatuurprijs en heet sinds maart 2018 Bookspot Literatuurprijs. Sinds 2016 bestaat er ook een Lezersprijs.

Hoe kwam de shortlist tot stand?

Een vakjury koos uit een aanbod van maar liefst vierhonderdzeventig boeken een longlist van vijfentwintig boeken. Voor de juryprijs werd daar een shortlist van zes boeken uit gedistilleerd. Van diezelfde longlist werd er voor de Lezersjury via een online stemming door lezers een shortlist van drie boeken gegenereerd. Twee boeken van de shortlist van de Lezersjury prijkten ook op de shortlist van de juryprijs: Ondanks de zwaartekracht van Suzanna Jansen en De heilige Rita van Tommy Wieringa. Het boek van Pieter Waterdrinker, Tsjaikovskistraat 40 kwam alleen voor op de shortlist van de Lezersjury.

(foto's hieronder zijn van fotograaf Roy Beusker)

Installatie van de Lezersjury

Bookspot had online een oproep geplaatst voor lezers die in aanmerking wilden komen voor de Lezersjury, er werden vijfentwintig Nederlanders en evenzoveel Vlamingen gezocht. Omdat het me leuk leek om een keer mee te doen met zo’n jury en omdat ik op de gewenste momenten ook beschikbaar was, had ik me opgegeven. Op zaterdagmiddag 6 oktober mochten de geselecteerde leden van de lezersjury hun boeken ophalen in Den Haag, waar er een middag vullend programma was georganiseerd in één van de bibliotheken. De drie auteurs waren ook aanwezig bij deze bijeenkomst, werden geïnterviewd over hun boek en signeerden de boeken voor de lezersjury. Daarna was het zaak om snel aan de slag te gaan met lezen; het juryoverleg stond namelijk gepland voor iets meer dan een maand later.

De drie genomineerde boeken

Omdat Ondanks de zwaartekracht het enige boek van de shortlist was dat ik nog niet eerder had gelezen, ben ik daarin begonnen. Het boek leest als een soort literaire non-fictie. Suzanna Jansen (bekend van Het pauperparadijs) heeft drie verhaallijnen gecreëerd over drie personages die er allemaal voor kozen om hun dromen na te jagen. Ballerina Steffa Wine ging dansen in een tijd dat danseres beschouwd werd als een ‘schandalig’ beroep; Cor van Eesteren, de gedoodverfde opvolger in het aannemersbedrijf van zijn vader, wordt tegen de wens van zijn vader in tòch architect en de ik-figuur wil danseres worden terwijl ze van haar ouders aanvankelijk niet eens balletlessen mag volgen. Ondanks de zwaartekracht is een boek waarvoor overduidelijk zeer veel onderzoek gedaan is door de auteur, ze heeft er vijf jaar aan gewerkt. Het leest prettig, maar ik vond de wisselwerking tussen de verschillende verhaallijnen soms wel wat gekunsteld of vergezocht.

Daarna was het de beurt aan Tsjaikovskistraat 40. Dit boek had ik al eerder gelezen, omdat ik het leuk vond om een boek van Pieter Waterdrinker te lezen voordat hij als gast in Zomergasten (avondvullend interviewprogramma van de VPRO) te zien was. Het was een prettige ervaring om dit boek te herlezen. Waterdrinker neemt je als lezer op een heel natuurlijke wijze mee door de Russische geschiedenis en verweeft die op ingenieuze wijze met zijn eigen bijzonder avontuurlijke leven. De hoofdpersoon weet de sympathie van de lezer op te wekken en is aan de ene kant bijzonder intelligent en aan de andere kant ontwapenend naïef. Het boek neigt hier en daar naar wat langdradigheid, maar het voornaamste bezwaar dat ikzelf tegen dit verder overigens eveneens prachtige boek had, was dat Waterdrinker zelf veel uitlegt en minder ruimte laat aan de lezer voor interpretatie.

Hoe anders was dat met het boek van Tommy Wieringa, De heilige Rita. Bij het juryoverleg merkte Kris (voormalig Hebban-Literatuurclublid) op, dat wij tegelijkertijd allemaal hetzelfde en toch ook een ander boek hadden gelezen. Het boek laat zich namelijk lezen als het verhaal van een man van middelbare leeftijd die nog steeds bij zijn vader woont in een dorpje in Twente dat langzaam leegstroomt, maar het knappe van dit boek vond ik toch vooral de gelaagdheid ervan, waardoor er als het ware tussen de regels door toch zoveel meer staat dan er staat. Ik las dit boek trouwens voor de derde keer binnen een jaar; ik had het voor Sinterklaas gekregen en las het in de Kerstvakantie. Vervolgens had ik het gekozen om te bespreken met mijn fysieke leesclub in het dorp en herlas ik het om die reden. Wonderbaarlijk genoeg kon het me deze derde keer opnieuw enorm boeien en ontdekte ik dingen die me eerder niet waren opgevallen. Het was dus niet moeilijk om mijn favoriet te kiezen uit de drie genomineerde boeken, maar ik wil benadrukken dat ik ze alle drie zeer de moeite waard vond!

Juryoverleg en uitslag

Op 8 november kwam de Lezersjury opnieuw bij elkaar, maar dit keer om te overleggen. Onder leiding van Lezersjuryvoorzitter (en schrijfster) Susan Smit werd er gediscussieerd over de sterke en zwakke kanten van de gelezen boeken en mochten we uiteindelijk zelfs officieel onze stem uitbrengen tijdens een live televisie-uitzending. Omdat het een lezersprijs betreft waar niet-lezersjuryleden ook voor mochten stemmen was er afgesproken dat de weging van de lezersjury 90% zou uitmaken, om te voorkomen dat een auteur met een hele grote ‘achterban’ de prijs in de wacht zou kunnen slepen. Het merendeel van de online-stemmers bleek gekozen te hebben voor het boek van Pieter Waterdrinker, maar de voorkeur van de Lezersjury, die alle drie de boeken gelezen had, ging uiteindelijk toch uit naar het boek van Tommy Wieringa, dat later op de avond ook door de vakjury verkozen werd tot het beste boek van die shortlist. Wat mij betreft een zeer terechte winnaar, alhoewel ik ook prima had kunnen leven met een ander oordeel van de jury, omdat ik die andere boeken dus ook erg heb kunnen waarderen. (foto's privécollectie H)

Het leukste

Wat ik van het hele proces van zitting nemen in een lezersjury misschien nog wel het leukste vond, was het moment van de jurybijeenkomst toen we alle drie de boeken hadden gelezen, want hoe vaak ben je met negenenveertig andere lezers die dezelfde drie boeken als jij hebben gelezen in dezelfde ruimte aanwezig en mag je een hele middag met hen praten over die boeken die je met zoveel plezier hebt gelezen? Ik vond het een geweldige ervaring!

En jullie?

Lazen jullie al boeken van de shortlist en wat vonden jullie ervan? Misschien misten jullie wel boeken op de shortlist die er volgens jullie wel op hadden moeten staan? Of misschien had een ander boek volgens jullie moeten winnen? We lezen jullie opmerkingen graag weer hieronder!