Soms is het lezen van een boek een hele uitdaging, denk aan een moeilijke klassieker, of een boek dat je toch niet aanspreekt maar die je uit moet lezen voor een leesclub. Bij de Literatuurclub gaan we deze uitdagingen zeker niet uit de weg. Zo begonnen Nathalie en Harriet aan de uitdagende buddyread met een boek van Marnix Peeters (1965). Deze Vlaamse auteur, columnist en muziekjournalist heeft inmiddels 8 romans op zijn naam staan, stuk voor stuk boeken met bijzondere titels. Zijn debuutroman ‘De dag dat we Andy zijn arm afzaagden’ werd genomineerd voor De Bronzen Uil in 2012. Voor deze buddyread werd zijn achtste roman ‘Ik heb aids van Johnny Diamond’ gelezen.

Het verhaal:

Barry King is autoverkoper, getrouwd met zijn vrouw Jan en vader van dochter Siska. Hij heeft een goede vriend, Gele Ali, die zich met alles bezighoudt wat God/ Allah verboden heeft. Het huwelijk is voor hem de grootste vergissing die hij ooit begaan heeft: “Ik kan mij nog heel precies het moment herinneren waarop ik besefte dat mijn leven voorbij was.” Hij is echter te laf om er iets aan te doen of aan te veranderen. Hij brengt zijn dagen al dagdromend door, de ene seksuele fantasie nog mooier dan de andere. Wanneer hij dan eenmalig zo’n fantasie werkelijkheid laat worden, treft hij meteen de verkeerde. Patricia Depuyt laat hem niet meer los, zet een punt achter haar eigen relatie en stalkt hem. Wanneer zijn dochter Siska dan ook nog thuiskomt met de mededeling dat ze lesbisch is en wil gaan trouwen met vriendin Heidi, wordt het Barry allemaal te veel. Samen met Gele Ali breekt hij er even tussen uit en gaan ze naar Berlijn, naar de Nacht van de Blauwe Bisschop. Onderweg komen ze een keur aan bijzondere mensen tegen, wordt Barry onbedoeld betrokken bij een drugstransport en wordt hij halsoverkop verliefd op een minderjarig meisje. Dat dit allemaal nog goed komt is nauwelijks te geloven.

Harriet: Hoewel Ik heb aids van Johnny Diamond al de achtste roman is van Marnix Peeters had ik nog nooit van deze schrijver gehoord. Altijd een uitdaging om het boek dan te gaan lezen, zeker als je weet dat de meningen over deze schrijver en zijn boeken nogal verdeeld zijn. Hij zou nog wel eens wat grof kunnen zijn en hij zou een bijzondere vorm van humor hebben. Ik was reuze benieuwd. Het eerste wat me opviel was zijn schrijfstijl. Ik heb meerdere boeken gelezen van Vlaamse schrijvers maar heb nog bijna nooit een boek gelezen waarbij ik zoveel Vlaamse woorden heb moeten opzoeken. Nog niet zoveel dat het storend werd. Het werd ook wel gecompenseerd door het feit dat het Vlaams zo vriendelijk klinkt en ervoor zorgde dat het hier en daar toch wat grof taalgebruik voor mij in ieder geval minder grof overkwam.

Ik kan mij zo voorstellen dat het voor jou anders overkomt, is dat ook zo?

Nathalie: Nou, wat je ook vriendelijk Vlaams noemt, ik vond dit boek echt niet vriendelijk geschreven en het taalgebruik echt wel grofgebekt wat mij betreft. ;-) Het idioom is natuurlijk Vlaams, maar ‘het Vlaams’ bestaat ook uit verschillende registers natuurlijk (net zoals je het ‘Noord-Nederlands’ of eender welke andere taal ook heel verschillend kan gebruiken). Ik heb zelf een ander dergelijk boek nog niet vastgehad van een Vlaamse of een Nederlandse schrijver, of ik moest een of ander boek van Brusselmans vergeten zijn en ‘verticaal geklasseerd hebben’ uit mijn jeugdige verleden of zo. Natuurlijk projecteer ik de taal en het beeld dat daarmee wordt opgeroepen in zijn roman niet op de schrijver, maar zijn hoofdpersonage was bepaald niet herkenbaar te noemen en bepaald niet iemand om met mee te leven in ieder geval.

Barry riep zelfs heel wat afkeer op bij mij, net zoals zijn Turkse vriend, ‘Gele Ali’ genoemd doorheen heel het boek, door hun onverdraagzame commentaren en (voor)oordelen uiteraard. Voelde jij dit hetzelfde aan? Denk je dat de auteur net dit gevoel wil bereiken bij zijn lezers?

Harriet: Zowel Barry King als ‘Gele Ali’ zijn inderdaad geen personages die je direct in je hart sluit, verre van dat zelfs. Ze zijn beide zeer uitvergrote karikaturen wat mij betreft. Ik denk als je er zo naar kunt kijken, als grote karikatuur, de onverdraagzame commentaren en (voor)oordelen wat beter te verdragen zijn. Ik ben het zeker met je eens dat die over het algemeen niet vrouwvriendelijk zijn. Door het karikaturale van de personages vond ik ze gewoon zielige figuren. De auteur heeft misschien wel bewust een wat choquerend effect willen bereiken, dat is in ieder geval wel gelukt.

Ik was nogal verrast door het einde van het verhaal. Wat vond jij van de plottwist?

Nathalie: In vergelijking met de rest van het boek vond ik dat alles nogal vlotjes in de plooi viel. Ik had minstens gedacht (en gehoopt?) dat er wat ergere dingen nog zouden gebeuren eigenlijk. Je komt ook te weten in een soort epiloog hoe de andere personages het er vanaf hebben gebracht na hun avontuur. Niet iedereen komt er even goed vanaf uiteraard.

De ondertitel luidt Het verslag van een midlifecrisis. Zie je de midlifecrisis van Barry eigenlijk terugkomen in het verhaal? Is dit het enige dat volgens jou Barry dwars zit en de gedachten die hij daarbij heeft: dat hij opgesloten zit in zijn huwelijk, dat zijn vrouw zeurt en hij niet meer aan zijn trekken komt bij haar?

Harriet: De problemen die Barry heeft in het boek zijn wat mij betreft niet direct alleen maar te plaatsten als een midlifecrisis. Ik denk dat het hele probleem gewoon in Barry zelf zit, hij legt de schuld van alles wat hem overkomt buiten zichzelf. Dat dit nu wat meer naar buiten komt zo rond zijn 50ste jaar is denk ik alleen maar een samenloop van omstandigheden. Hij had er al veel eerder wat aan kunnen doen. Aan de andere kant zijn het toch wel punten die je nog wel eens ziet bij mannen in hun midlife. Er zijn mannen die rond hun 50ste er ineens met een veel jongere vrouw vandoor gaan.

Barry doet dit met de 17-jarige Frederike. Ondanks haar jonge leeftijd vond ik haar in veel opzichten heel volwassen overkomen.

“Ge zijt van niemand. Het zou een vak op school moeten zijn. Leren dat we van niemand zijn. Dat uw leven geen voorgedrukte legpuzzel is die ge keurig moet afmaken, maar een mooi stuk karton dat ge in alle vormen moogt knippen die ge maar wilt. Ge hoort geen ogen in uw rug te voelen als ge jong zijt, ge hoort niet te denken: iedereen doet het, dan zal ik ook maar.”

Wat vond jij van het personage Frederike? Kon je begrijpen wat ze in Barry zag? 

Nathalie: Ik kreeg geen volledig beeld mee van dat meisje, maar het is er wel één die heel vroeg rijp is natuurlijk. Zonder een goede familie om op terug te vallen, of toch één waar ze van wil wegvluchten en waar ze zich niet thuis voelt. Ik denk niet dat ze naar een vaderfiguur op zoek was, daarvoor was de kennismaking te “speciaal”, wel dat ze voor oudere mannen valt, en dat ze een doordenker is. Zoals je schrijft, kwam ze inderdaad heel intelligent over en weet ze wat ze zelf wil. Ze laat zich niet leiden door Barry, geeft zelf eerder aan wat ze van hem wilt. 

De commentaar op vrouwen in het algemeen en ook op de lesbische dochter is in dit boek nogal weerzinwekkend voor mij. Wat vond je van de opmerkingen die Barry en ook ‘Gele Ali’ over deze onderwerpen maakten? Dit is ook met de bedoeling te choqueren, het hypocriete aan bod te laten komen bij een ‘zogezegde moslim’, toch?

Harriet: Het heeft natuurlijk een dubbel effect als je deze uitspraken in de mond legt van ‘Gele Ali’. De uitspraken zijn door wie ze ook gezegd worden choquerend, leg je die in de mond van een ‘zogezegde moslim’ dan komt dit dubbel aan. Maar dat is ook weer het karikaturale van het hele boek, althans zo heb ik het ervaren.

Onze conclusie

Nathalie: De meeste figuren uit het verhaal bevinden zich in de marginaliteit, slechts enkele bijfiguren hebben soms een verstandige bijdrage. Dat irriteerde me na een tijdje, omdat dit me zo terneerslaat. Het thema van opgesloten te zitten in een relatie/huwelijk met zijn bijgaande routines, een midlifecrisis, is op zich wel herkenbaar en toegankelijk uiteraard. Het boek getuigt van een soort humor die op mij geen vat heeft. Bovendien is het taalgebruik uit dit boek mij ook geen tweede poging waard. Het is gewoon niet mijn stijl, en het leesplezier wil ook wat. Dit was een eerste kennismaking met Marnix Peeters, en daar zal het ook bij blijven, denk ik.

Harriet: Net als voor jou Nathalie, was dit ook mijn eerste kennismaking met Marnix Peeters. Het meeste over het boek is ook al gezegd. Ik ben denk ik iets positiever over het boek dan jij bent. Als je het als karikatuur op een midlifecrisis leest, is het ondanks het soms wat choquerend taalgebruik, bij vlagen wel met wat humor geschreven. Maar ook niet meer dan dat. Ook voor mij zal het bij dit ene boek blijven van deze auteur.

Een discussievraagje

Wie weet zijn de boeken van Marnix Peeters wel meer ‘mannenboeken’? Zou het boek iets voor jou zijn, of denk je na onze beschrijving dat het ook te ver voor jou zou gaan? Laat het onder ons artikel weten, we zijn benieuwd naar jouw mening!