‘Een prachtige roman over ongeschreven regels, het durven openbreken van tradities en het toelaten van het onbekende,’ staat er geschreven op de achterflap van In je dromen ga jij, de tweede roman van Inge van der Krabben. Een boek over de verhalen van drie generaties vrouwen die ieder op eigen wijze worstelen met hun Marokkaanse roots, die iedere generatie steeds meer conflicteren met de westerse cultuur. Helena, Jan, Natalie, Sigried en Harriet lazen deze nieuwe roman.

Tekst: Harriet, Helena, Sigried, Natalie en Jan
Banner: Nathalie

Met haar eerste roman Tot waar we kijken kunnen (2015) werd Inge van der Krabben(1972) genomineerd voor de Hebban Debuutprijs 2016. Jan, Sigried en Harriet lazen ook dit debuut. Voor Natalie en Helena is het een eerste kennismaking met de schrijfster. Helena vond de titel In je dromen ga jij intrigerend. “De cover doet denken aan die van De vliegeraar en de korte inhoud belooft ‘een familieroman over drie vrouwen in Marokko en Nederland’. De ingrediënten op de achterflap deden mij een beetje denken aan Anna, Hanna en Johanna van Marianne Fredriksson dus daarom was ik wel benieuwd naar de levens van moeder Safia, dochter Mariam en kleindochter Aya.” Jan, Sigried en Harriet zagen wel een aantal parallellen tussen haar debuut en deze tweede roman hoewel dit boek qua sfeer totaal anders is.

Sigried: Opvallend is dat de auteur voor haar tweede boek hetzelfde uitgangspunt als voor haar debuut kiest: aan de hand van drie generaties vrouwen wordt de complexiteit van familiebanden uit de doeken gedaan. Anders dan in haar debuut wordt nu echter uitgegaan van sterke, nauwe familiebanden en staat het multiculturele centraal.

Waar gaat het boek over

In je dromen ga jij is het verhaal van drie vrouwen. Moeder en oma Safia, geboren en getogen in Marokko en later naar Nederland gekomen, ligt in het ziekenhuis met een hersenbloeding. Op haar sterfbed draagt Safia haar jongste dochter Mariam op om in Marokko haar oudste zoon te gaan zoeken. Het is voor het eerst dat Mariam iets over deze broer te horen krijgt. Bovendien moet Mariam het bestaan van deze man geheimhouden voor de rest van de familie. Mariam is na haar trouwen naar Nederland gekomen en heeft drie dochters en een zoon. Het geheim van haar moeder zet haar leven op zijn kop en samen met haar man gaat ze terug naar Marokko. Dit is echter niet het enige probleem dat voor onrust in het leven van Mariam zorgt. Haar eigen dochter Aya staat op het punt te gaan trouwen, maar worstelt met haar toekomst en heeft ook een geheim dat ze niet met haar moeder durft te delen.

De openingszin zorgt er voor Jan en Natalie voor dat ze meteen in het verhaal worden gezogen:

“De dood kroop vanaf haar tenen en vingers langzaam omhoog, en Safia begreep dat ze stervende was. Haar lijf raakte op, haar tijd was om.”

Verhaallijnen en vertelperspectieven

Van der Krabben laat alle drie de vrouwen hun verhaal vertellen. Ze doet dit door ze afwisselend aan het woord te laten. Boven het hoofdstuk staat steeds welke verhaallijn aan bod komt, maar ook zonder die aanduiding zou het duidelijk zijn over wie het gaat. 

Helena: Van der Krabben heeft aan elk van de vrouwen een eigen stem en een eigen stijl gegeven. De bejaarde Safia is wat mij betreft de meest interessante verhaallijn, omdat haar levensverhaal hoofdzakelijk via herinneringen en flashbacks is opgebouwd, soms inderdaad op droomachtige wijze. De verhaallijn van Aya vond ik ook mooi, omdat zij nog volop in ontwikkeling is. Ze is studente geneeskunde, maar twijfelt erover of ze deze studie is gaan doen omdat ze dat zelf graag wilde of omdat ze gezwicht is onder druk van haar familie die trots zou zijn wanneer zij als eerste van de familie een universitaire studie zou afronden.

Sigried: Inge van der Krabben geeft de verschillende generaties op een geloofwaardige manier een stem. Safia’s strijdlust en levensvreugde (“Safia is geen vrouw, zij is zeven mannen”) staat in contrast met de panische hang naar controle van Mariam. Tegelijk komt in haar passages de verscheurdheid door haar rollen als goede dochter en toegewijde echtgenote en vrouw het meest aan bod. 

Natalie: De verhaallijn van Mariam is een beetje langdradig en ik dacht weleens wanneer gaat ze nou eindelijk eens op reis?

Harriet: Tenslotte de verhaallijn van Aya. Deze verhaallijn laat zien dat het opgroeien in een Westerse cultuur er vaak voor zorgt dat je botst met de waarden, normen en verwachtingen van je ouders. Met name het verhaal van Aya zou je kunnen zien als een coming of age verhaal.

Thema

In je dromen ga jij is een boek waarin in thema’s die te maken hebben met een multiculturele samenleving een grote rol spelen. Over de manier waarop de schrijfster deze thema’s verwerkt in haar boek wordt verschillend gedacht.

Helena: Het boek gaat over een aantal interessante thema’s. In hoeverre conformeer je je als (schoon-/klein-) dochter aan (ongeschreven) regels en tradities, hoe ga je om met geheimen, en in hoeverre ben je in staat om je eigen keuzes te maken in het leven?

Sigried: Waar haar debuut nog gekenmerkt werd door een enorme veelheid aan thema’s gaat Inge van der Krabben in dit boek gerichter te werk. Dat blijkt al uit het voorwoord, waar ze naar mijn gevoel iets te nadrukkelijk de moraal van het verhaal naar voren schuift:

“Als je de cultuur en de tradities en het geloof van iemand afpelt, blijft de naakte mens over. Dan verdwijnen de verschillen en blijkt hoezeer we op elkaar lijken en dezelfde worsteling met het leven aangaan, zijn we universele zielen in wie verhalen schuilen die, eenmaal met elkaar verbonden, het verhaal van het leven vormen.”

Ik vond het voorwoord te sturend, vooral de boodschap van universaliteit ook in de roman die verschillende malen (te) expliciet naar voren komt. Ik vind het fijner wanneer thema’s op een meer subtiele manier behandeld worden, maar het toont wel de enorme passie van de auteur aan voor haar onderwerp.

Jan: De drie hoofdpersonages worstelen met hun Marokkaanse roots, die na iedere generatie steeds meer conflicteren met de westerse cultuur. Hoe ver kan de familieband opgerekt worden? Voor alle drie de vrouwen gaat de uitspraak van Safia op: wees wie je bent. Het boek gaat over het onderzoek van wie je eigenlijk bent en welke waarden voor jou belangrijk zijn in je leven. 

Schrijfstijl en couleur locale

Over de schrijfstijl zijn we het eigenlijk allemaal wel met elkaar eens. Van der Krabben schrijft in een directe en toegankelijke schrijfstijl die maakt dat je het boek in één ruk uit wilt lezen. Het lukt haar middels perspectiefwisselingen en cliffhangers de vaart in het verhaal te houden. 

Natalie: In je dromen ga jij is makkelijk en vlot geschreven. Zelfs een beetje spannend want slaagt Mariam er in haar opdracht uit te voeren?

Wel vinden sommigen onder ons dat het verhaal soms iets te toevallig en clichématig is.

Helena: Af en toe neigt de verhaallijn naar minder geloofwaardig of net iets te toevallig of een tikkeltje voorspelbaar, maar in het algemeen zit het boek goed in elkaar. De stijl leest vlot, is soms filosofisch of poëtisch, maar vond ik hier en daar ook wat clichématig.

Sigried: Hoewel ik deze stijl prettig vond om te lezen, heb ik me wel geërgerd aan de passages die rechtstreeks uit een zelfhulpboek lijken te komen. Door deze invoegingen werden de dialogen minder geloofwaardig en werd het verhaal af en toe te cliché en te voorspelbaar.

Harriet: In het verhaal tref je nogal eens filosofische wijsheden aan, zo wordt er zelfs een stukje van Rilke geciteerd. In de meeste gevallen past het wel bij het verhaal, een enkele keer is het wat te veel van het goede. 

 De auteur heeft zich grondig verdiept in de Marokkaanse cultuur en ze heeft veel gevoel voor het beschrijven van de couleur locale.

Jan: Ze kleurt het verhaal tot in de details in met beschrijvingen van de tradities, van de natuur, de geuren, de klank van de krekels. Het is functioneel, maar soms wat te veel.

Harriet: Van de Krabben beschrijft op een zeer beeldende manier het land Marokko, de rituelen en tradities. Je ruikt haast de geuren en voelt de zachte wind waaien. Je ziet hoe warm een familieband kan zijn, maar voelt ook goed met welke dilemma’s de vrouwen worstelen.

Natalie: Leuk vind ik dat er Marokkaanse gerechten worden genoemd en beschreven zoals de duizend-gaten pannenkoeken: gringo, of sfenj: donuts van water, zout meel en gist.

Eindoordeel

Jan: Inge van der Krabben heeft een rijke, zintuiglijke roman geschreven waarin veel te ontdekken valt. Ze is erin geslaagd om een universeel verhaal te schrijven.

Natalie: Een onderhoudend en mooi verhaal maar een onuitwisbare indruk heeft het niet op mij gemaakt.

Harriet: Ondanks de verschillende verhalen is het boek toch een mooi samenhangend verhaal geworden dat je van af het begin pakt en je zeker na de laatste bladzijde niet direct loslaat. Al is het alleen al omdat je wilt weten hoe het verder met Mariam en Aya zal gaan.

Sigried: Inge van der Krabben heeft het duidelijk in zich om grootse verhalen te vertellen, al hou ik meer van een subtielere aanpak. In je dromen ga jij is een positief boek dat zeker een brede laag lezers kan aanspreken.

Helena: Al met al is In je dromen ga jij in het algemeen een prettig leesbaar boek, dat ook bij liefhebbers van feelgood vermoedelijk goed in de smaak zou kunnen vallen. Daarnaast is het interessant om te lezen hoe vrouwen uit een andere cultuur dan de Nederlandse soms anders omgaan met meer of minder grote levensvragen.