In de zomermaanden leest de Literatuurclub een aantal favoriete boeken van de Hebban Crew. Op Hebban kun je namelijk heerlijk snuffelen in virtuele boekenkasten van ieders gelezen boeken en leesinspiratie opdoen voor je eigen Wil ik lezen lijst. Helena bijt vandaag het spits af met een leesverslag van één van de favoriete boeken van Daphne, Nietzsches tranen van Irvin D. Yalom en Daphne legt uit waarom dit boek tot haar favorieten behoort.

Over het boek en de schrijver

Nietzsches tranen verscheen in 1992 in het Engels met als titel When Nietzsche wept. De Nederlandse vertaling verscheen in 1995 en het boek heeft al een groot aantal herdrukken beleefd. Het was indertijd het literaire debuut van de Amerikaanse schrijver en beroemde psychiater Irvin D. Yalom (1931). Het boek is een kruising tussen literaire fictie en non-fictie; Yalom gebruikt bestaande historische figuren als Nietzsche, Freud en Wagner en plaatst hun persoonlijkheden en oeuvre in een nieuwe maar niettemin zeer geloofwaardige context.

Nietzsches tranen speelt zich af in Wenen, aan het einde van de negentiende eeuw. Hoofdpersonages dr. Joseph Breuer (een van de grondleggers van de psychoanalyse) krijgt het verzoek van ene Lou Salomé om filosoof Friedrich Nietzsche te gaan behandelen. Nietzsche zou met zelfmoordplannen rondlopen omdat Lou zijn huwelijksaanzoek afgewezen heeft. Breuer stemt in met het verzoek; hij zou de door hem ontwikkelde ‘praattherapie’ willen gaan toepassen op Nietzsche, alhoewel hij hem eerst om zijn vertrouwen te winnen gaat behandelen voor zijn migraine. Tussen beide mannen ontwikkelt zich een bijzondere relatie, die zich uiteindelijk zal ontwikkelen tot een eigenaardige vriendschap omdat Breuer op zijn beurt ook een vreemde obsessie blijkt te hebben voor één van zijn patiënten.

Waarom Daphne het boek toevoegde aan haar Favorieten

“Het is alweer een tijd geleden dat ik het las, maar wat me sterk is bijgebleven is dat Irvin D. Yalom je op een geromantiseerde manier laat kennismaken met het gedachtegoed van onder meer Nietzsche, Freud en Breuer. Dat vond ik zo knap gedaan. Je hebt eigenlijk niet door dat je tijdens het lezen heel veel leert over hun filosofieën. Het is best zware leeskost, maar Yalom neemt je echt mee in het verhaal. De schrijver is sterk in het neerzetten van zijn personages, alsof hij ze daadwerkelijk heeft gekend. Je krijgt daardoor het gevoel dat je de historische figuren als lezer ook leert kennen, ondanks alle fictieve elementen die de schrijver aan het verhaal heeft toegevoegd. Wel blijf je je steeds afvragen, wat is verzonnen en wat is waargebeurd? Dat levert meteen een hoop nazoekwerk op, maar daardoor begeef je je nog wel een tijd in de wereld van Nietzsches tranen.”

Leeservaring Helena

Nietzsches tranen is een boek dat even een aanloopje nodig heeft om je te grijpen, maar als je dan eenmaal gegrepen bent, laat het je ook niet meer los. Ik vond het een intrigerend boek over fascinerende persoonlijkheden en het boek staat boordevol zinnen waar je eindeloos over kunt blijven herkauwen. Het boek is wat mij betreft ook uitermate geschikt om te bespreken bij een leesclub, omdat er zoveel onderwerpen zijn waarover je met elkaar van gedachten kunt wisselen. Neem alleen al de ‘granieten zinnen’ waar Nietzsche mee schermt: ‘Word wie je bent’ en ‘Wat mij niet doodt maakt mij sterker.’ Het is buitengewoon interessant om meegenomen te worden in de geschiedenis en te bedenken dat er ooit mensen zijn geweest die ontdekt hebben dat het ‘genezend werkt om je hart uit te storten’ (in het boek wordt dat trouwens ‘schoorsteenvegen’ genoemd) en die op grond van die kennis een nieuwe behandelwijze ontwikkeld hebben. Een aantal citaten uit het boek waar je heerlijk over zou kunnen filosoferen:

“Dan zult u ontdekken dat er nog nooit iemand iets louter voor anderen heeft gedaan. Alle handelingen zijn egoïstisch, alle dienen is eigenbelang, alle liefde eigenliefde.”

“Onder de oppervlakte viert de wanhoop hoogtij. Wanhoop is de prijs die een mens betaalt voor zelfinzicht. Als je diep in het leven kijkt, zul je altijd wanhoop vinden.”

“Nou én? Wie heeft je ooit beloofd dat je goed zou slapen? Nee, het probleem is niet onbehagen. Het probleem is dat je je onbehaaglijk voelt over het verkeerde!”

Het boek is tamelijk intellectueel en filosofisch, maar toch zijn er af en toe kleine inkijkjes in de persoonlijkheden van de mannelijke hoofdpersonen (de vrouwen blijven in dit boek helaas wat op de achtergrond, maar dat past dan wel weer in dat tijdperk), die erg leuk zijn om te lezen:

“Eén keer raakte Breuer achter. Nietzsche draaide zich om om te kijken waar hij bleef en zag tot zijn verbazing dat zijn metgezel met zijn hoed in zijn hand een buiging maakte voor een kleine, doodgewoon uitziende plant. ‘Vingerhoedskruid,’ legde Breuer uit. ‘Ik heb minstens veertig patiënten met een hartkwaal wier leven afhangt van de gulheid van deze nederige plant.”

Het gaat in dit boek over keuzes maken, over verantwoordelijkheid nemen voor je keuzes, over vrijheid, over rust zoeken en vinden in het leven dat je overkomt en dat zich steeds lijkt te herhalen. Het zijn universele problemen waar mensen tegenaan lopen en waarvan je kunt kiezen of je ze laat voor wat ze zijn of dat je gaat kijken wat er aan ten grondslag ligt, met alle risico’s van dien, want er kan wel eens een beerput opengaan. Het zijn waarschijnlijk juist die algemene vraagstukken die het boek voor zoveel lezers zo interessant maken. De populariteit van het boek zou daarmee verklaard kunnen zijn, ook omdat de stijl van Yalom prettig leest en hij er ook in slaagt om je als lezer af en toe op het verkeerde been te zetten.

Ik twijfel of ik het boek aan mijn favorieten zou toevoegen, maar vijf sterren geef ik het zeer zeker wel, ik vind het boek echt een aanrader!

Kennen jullie dit of één van de andere boeken van Irvin D. Yalom of zijn jullie nieuwsgierig geworden naar dit boek? We lezen het graag weer hieronder!